Na to częściej chorują kobiety niż mężczyźni. Zobacz, które problemy zdrowotne dotykają zwłaszcza panie i jakie dają objawy

Kobiety są mniej podatne na choroby infekcyjne niż mężczyźni, ale znacznie bardziej narażone na rozwój schorzeń autoimmunologicznych, co ustalono na podstawie licznych badań. W poszukiwaniu źródeł tych różnic badacze skupili się przede wszystkim na genach.

Przyczyny odmienności dotyczą bez wątpienia chromosomu X w materiale genetycznym (DNA). Właśnie tam znajduje się wiele genów regulujących funkcjonowanie układu odpornościowego. Kobiety mają dwie kopie tego chromosomu, co wzmacnia ich ochronę przed patogenami, ale też sprzyja nadmiernej aktywności immunologicznej. Tymczasem u mężczyzn pojedyncza kopia X występuje wraz z chromosomem Y. Co ciekawe, chromosom X zawiera ponad tysiąc genów, podczas gdy chromosom Y ma ich tylko około setki.

Podwójny komplet genów z chromosomu X to także powód, dla którego kobiety żyją dłużej niż mężczyźni. Według danych z końca 2021 r. w Polsce różnica ta wynosi aż 8 lat. Podczas gdy panie dożywają u nas średnio wieku 81 lat, przeciętny wiek, który osiągają panowie, to 73 lata.

Dlaczego tak się dzieje? Dzięki zapasowemu kompletowi informacji organizmy kobiet są mniej narażone na powstawanie genetycznych wad związanych z chromosomem X. Ceną za to są jednak właśnie wspomniane choroby immunologiczne.

Czytaj też: Te choroby są rzadsze u kobiet niż u mężczyzn, ale pewne czynniki zwiększają zagrożenie ich rozwojem. O tych schorzeniach warto wiedzieć

Odmienne geny to także inna gospodarka hormonalna – choć u obu płci występują zarówno żeńskie, jak i męskie hormony płciowe, u każdej dominuje jeden ich rodzaj. I tak wyższe stężenie estrogenów u kobiet sprzyja reakcjom z autoagresji, a większa ilość androgenów u mężczyzn działa ochronnie. Faceci mają przy tym aż 10 razy więcej testosteronu w organizmie! Z tego powodu większość chorób autoimmunologicznych ujawnia się u dziewczynek w okresie dojrzewania, a ich przebieg często ulega zmianom pod wpływem ciąży.

W okresie oczekiwania na dziecko objawy jednych schorzeń mogą się zaostrzać – tak często dzieje się m.in. w przypadku tocznia rumieniowatego układowego, natomiast dolegliwości związane z reumatoidalnym zapaleniem stawów i stwardnieniem rozsianym zwykle ulegają poprawie.

Schorzenia autoimmunologiczne, czyli choroby z autoagresji, są skutkiem wytwarzania w organizmie nieprawidłowych przeciwciał, czyli komórek zwalczających obce czynniki. Są to autoprzeciwciała, które atakują własne elementy organizmu, prowadząc do chronicznego stanu zapalnego i jego chorobowych konsekwencji.

Zobacz: Objawy chorób autoimmunologicznych nasilają się latem. Na co zwrócić uwagę?

Kobiety stanowią aż 8 na 10 osób z chorobami autoimmunologicznymi, chociaż w populacji ogólnej schorzenia te dotykają zaledwie 5-10 procent ludności. Ryzyko ich rozwoju szacuje się jako dwa razy większe u płci żeńskiej niż u tej męskiej.

Statystyki są przytłaczające:

• pierwotny zespół Sjögrena – 95 procent chorych to kobiety,
• toczeń rumieniowaty układowy – 90 procent,
• pierwotna marskość żółciowa wątroby – 90 procent,
• autoimmunologiczne choroby tarczycy, w tym choroba Hashimoto czy choroba Gravesa-Basedowa – 85 procent,
• twardzina układowa – 80 procent,
• reumatoidalne zapalenie stawów – 65 procent,
• stwardnienie rozsiane – 60 procent.

Czytaj też: Ta choroba dotyka głównie kobiety. Twardzina układowa może zmieniać wygląd. Jakie są jej pierwsze objawy?

Są też inne dane, pochodzące z różnych opracowań naukowych. Choroba Hashimoto, inaczej przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, u kobiet występuje 4-10 razy częściej niż u mężczyzn.

Płeć żeńska to także nawet 4 razy większe ryzyko zdiagnozowania mialgicznego zapalenia mózgu i rdzenia, nazywanego zespołem przewlekłego zmęczenia – choć uważa się, że choroba ta ma źródła infekcyjne.

Badania wykazały również, że pacjenci z przewlekłą boreliozą są zwykle kobietami. W odpowiedzi na zakażenie odkleszczową bakterią Borrelia burgdorferi ich organizmy reagują one silniej niż te męskie, wytwarzając znacznie więcej zapalnych cytokin. Istnieją też inne, liczne dowody na to, że u kobiet częściej dochodzi do rozwoju przewlekłego stanu zapalnego. Dzieje się tak nawet w przypadku COVID-19 – panie częściej chorują na długi covid, gdy w organizmie występuje zwiększony poziom autoprzeciwciał, a objawy utrzymują się miesiącami.

Istnieją też jednak choroby autoimmunologiczne, które w większym stopniu atakują płeć męską – należy do nich zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.

Choroby autoimmunologiczne obejmują ponad 80 zróżnicowanych jednostek. Wiążą się z niszczeniem lub zmniejszeniem tolerancji własnych tkanek i związków organizmu, a reakcje dotyczą wielu narządów lub są zlokalizowane w jednym z nich, np. w skórze.

Coraz więcej schorzeń jest też obecnie określanych jako związane z autoagresją. Immunologiczny mechanizm rozwoju przypisuje się nawet chorobie Alzheimera, która rzadziej dotyka mężczyzn. Tak mówi się nawet o endometriozie, trudnej w diagnozowaniu i nieuleczalnej chorobie kobiecej.

Rozwój zaburzeń odporności nie następuje jednak z dnia na dzień i nie manifestuje się nagle jako pełnoobjawowa choroba. Warto więc znać wczesne objawy, które mogą świadczyć o rozwoju schorzenia autoimmunologicznego, a na które warto zwrócić uwagę.

Czytaj też: Chorujemy coraz częściej. Ekspert mówi o nowych terapiach dla pacjentów z chorobami autoimmunizacyjnymi

Do sygnałów ostrzegawczych o rozwoju choroby z autoagresji należą:

• wysypki skórne, świąd lub łuszczenie się skóry,
• przewlekłe zmęczenie,
• gwałtowny przyrost lub utrata wagi,
• zaburzenia trawienia,
• bóle stawów,
• bóle brzucha,
• puchnięcie brzucha,
• opuchlizna ciała,
• problemy ze skupieniem się.

Występowanie tych objawów zwłaszcza przez dłuższy czas powinno skłonić do konsultacji z lekarzem, wykonania szeregu badań i ich konsultacji. Choć są dość niespecyficzne objawy, podejrzenia powinna wzbudzić szczególnie sytuacja, gdy wiele z dolegliwości występuje naraz.