Czy cierpisz na hiper-wyczerpanie? Jeśli te objawy wydają ci się znajome, możesz mieć poważny problem

Wyczerpanie to przewlekłe zmęczenie wywołane zapotrzebowaniem na energię, które przekracza jej rezerwy.

Natomiast nowym terminem jest hiper-wyczerpanie opisujące stan ciągłego wyczerpania fizycznego, psychicznego i emocjonalnego. Jego objawy to zwłaszcza:

• bóle ciała,

• poczucie bycia chorym na grypę,

• bóle głowy,

• mgła mózgowa,

• zaniki pamięci,

• depresja,

• bóle stawów,

• wyjątkowo silne zmęczenie po wysiłku fizycznym.

Choć hiper-wyczerpanie nie jest terminem medycznym, zjawisko to powinno zostać lepiej zbadane naukowo, czym zajmują się już badacze. Wiemy jednak, że hiper-wyczerpanie możesz podejrzewać u siebie w sytuacji, gdy nie działają zwyczajowe sposoby na „ładowanie baterii”, takie jak sen, ruch, masaż czy kontakty towarzyskie.

Na stan ten uwagę zwróciła rok temu firma badawcza Mintel, która „zdiagnozowała” go u 55 proc. Brytyjczyków. W Polsce szacunki dotyczące zmęczenia są podobne.

Zdaniem ekspertów hiper-wyczerpanie to co innego niż zespół chronicznego zmęczenia związany z zaburzeniami wydzielania hormonów czy inną chorobą. Różni się też znacznie od codziennego zmęczenia, które mija po wypoczynku. To stan poprzedzający prawdziwe wyczerpanie naszych wewnętrznych zasobów energii.

Zjawisko zmęczenia i jego skutków bada dr Matthew Apps ze Szkoły Psychologii na Uniwersytecie Birmingham. Wyjaśnia, w jaki sposób wiąże się on z coraz bardziej wymagającym stylem życia.

– Efektem może być chroniczny stres o niskim natężeniu, który prowadzi do uczucia zmęczenia i może wpływać na naszą motywację do działania, przez co czujemy się coraz bardziej ospali – mówi ekspert. – Często zakłada się, że przyczyną jest niedobór snu, ale na zmęczenie wpływa wiele różnych czynników i sen jest tylko jednym z nich.

Badacze zjawiska częściej odnoszą tę kwestię do zmęczenia psychicznego, jednak zaznaczają, że mózg w podobny sposób przetwarza również uczucie zmęczenia fizycznego i za każdym razem skutkuje spadkiem motywacji. Przemęczenie wpływa na nasze funkcjonowanie i może przyczynić się do rozwoju groźniejszych problemów zdrowotnych.

Przyczyny hiper-wyczerpania mogą być prozaiczne, bo obok stresu może to być niedobór snu i brak odżywczej diety, skutkujący niedoborami pokarmowymi. Inne czynniki to sięganie po alkohol i używki czy niedostateczna ilość ruchu – lub bądź przeciwnie, zbyt dużo ćwiczeń i za mało odpoczynku pomiędzy nimi. W wielu przypadkach do rozwoju takiego stanu dochodzi po krótkim okresie ostrego stresu psychologicznego, takiego jak śmierć bliskiej osoby albo rozwód.

Jak ujawniło w 2020 r. badanie Uniwersytetu Massachusetts w Amherst, zmęczenie to objaw u 40-74 proc. osób żyjących z przewlekłą chorobą. Dotyczy to m.in. chorób serca, nowotworów, reumatoidalnego zapalenia stawów czy schorzeń neurologicznych. To także mogą być inne problemy takie, jak zespół chronicznego zmęczenia (CFS, dawniej neurastenia) albo długi covid, dlatego trzeba koniecznie spotkać się z lekarzem, by zlecił badania diagnostyczne.

Stan głębokiego i permanentnego zmęczenia, który trwa miesiącami, może oznaczać także niewykrytą chorobę, taką jak:

• obturacyjny bezdech senny,

• insulinooporność,

• cukrzyca typu 2,

• choroba tarczycy,

• zespół przewlekłego zmęczenia.

Zespół przewlekłego zmęczenia (ang. chronic fatigue syndrome, CFS) to problem występujący głównie u aktywnych kobiet w wieku 30-45 lat, powiązany ze zmianami neurologicznymi. Diagnozuje się go, gdy silne zmęczenie wpływa na codzienną aktywność, trwa powyżej 6 miesięcy i nie da się zniwelować, a jego przyczyną nie jest choroba organiczna.

Towarzyszące mu objawy to m.in.: ból gardła, bóle mięśniowe, powiększenie i ból węzłów chłonnych na szyi lub pod pachami, długo utrzymujące się uczucie ogólnego zmęczenia po wysiłku fizycznym, który wcześniej był tolerowanym, wędrujący ból stawów bez obrzęku i zaczerwienienia, bóle głowy bez konkretnej lokalizacji i inne niż wcześniej, zaburzenia pamięci i koncentracji, senność lub bezsenność.

Z pomiarem i klasyfikacją zmęczenia trudności mają nawet naukowcy. Używają do tego narzędzi takich, jak np. Skala Senności Epworth, ale tak naprawdę nie da się zbadać problemu za pomocą 20-pytaniowego kwestionariusza.

– Problem ze zmęczeniem to śliski temat – komentuje profesor Derek Hill z University College London , który specjalizuje się w obrazowaniu medycznym. – Dwadzieścia lat temu żaden lekarz nie myślał o znalezieniu sposobów, by pomóc ludziom w radzeniu sobie ze zmęczeniem. Ale może ono stać się kwestią wpływającą na jakość życia i nareszcie jest brane pod uwagę.

Jeśli zmęczenie utrzymuje się dłużej niż kilka tygodni i zaczyna mieć wpływ na twoje życie, umów się wizytę z lekarzem. Aby wykryć możliwą przyczynę złego samopoczucia, w pierwszej kolejności konieczne jest wykonanie badań krwi.

Hiper-wyczerpania nie da się zniwelować z dnia na dzień, a przez wymagany do tego czas warto stawiać sobie realistyczne cele dotyczące pracy, odpoczynku i czasu na przyjemności.

Receptą na powrót do dobrego samopoczucia są zmiany stylu życia. Szczególnie ważne elementy, które warto wprowadzać sukcesywnie w życie, to:

• wzmocnienie układu odpornościowego,

• unikanie napojów i słodyczy z dodanymi cukrami,

• zastosowanie zbilansowanej diety niskowęglowodanowej,

• wypijanie kilku litrów wody mineralnej dziennie,

• codzienny ruch pomimo braku energii,

• redukcja poziomu stresu.

Choć wydaje się to sprzeczne z intuicją, odpowiednie dawki aktywności fizycznej zwykle nie zwiększają w takiej sytuacji zmęczenia, tylko pomagają podnieść poziom energii. Warto zacząć od małych dawek ruchu i zmieniać jego rodzaje, po czym zwiększać ilość aktywności, która przynosi najwięcej przyjemności. W ten sposób można zmienić ją w nawyk. Warto przy tym celować w zalecaną ilość 150 minut umiarkowanego wysiłku tygodniowo. Nie musi być intensywny, bo wystarczą półgodzinne spacery, które pomogą także oczyścić umysł.

Źródła:

• Do you wake up exhausted? You could have 'hyper-fatigue' Body and Soul

• Are you suffering from hyper-fatigue? The 8 signs and how to combat it The Sun

• Tiredness and fatigue NHS

• Wyniszczający zespół przewlekłego zmęczenia Psychiatria po Dyplomie