Choroby przewlekłe – definicja i klasyfikacja. Lista chorób przewlekłych i ich symbole wg ICD-10

Choroba przewlekła to schorzenie o długim czasie trwania i wolnym postępie zmian chorobowych. Istnieje kilka definicji tego pojęcia, jednak we wszystkich pojawiają się te same aspekty. Chorobę przewlekłą inaczej nazywamy chroniczną (łac. chronicus – stały lub ciągły).

W odróżnieniu od chorób ostrych, które charakteryzują się szybkim początkiem choroby, krótkim okresem trwania (wynoszącym do 3 miesięcy) i znacznym nasileniem objawów chorobowych, dla chorób przewlekłych typowy jest powolny rozwój, mniejsze nasilenie objawów i długi okres trwania.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) chorobą przewlekłą jest jakiekolwiek zaburzenie bądź odchylenie od normy określanej jako zdrowie, które charakteryzuje się występowaniem co najmniej jednej z cech takich jak:

• trwałość,
• pozostawianie po sobie inwalidztwa,
• spowodowanie nieodwracalnych zmian patologicznych,
• konieczność specjalnego postępowania rehabilitacyjnego bądź długiego czasu nadzoru czy opieki.

Definicja choroby przewlekłej przyjęta przez Amerykańską Komisję ds. Chorób Przewlekłych (The National Commission on Chronic Illness) mówi natomiast o zaburzeniu, które wyróżnia długotrwały przebieg, pozostawiający po sobie niepełnosprawność bądź dysfunkcję, albo też wymagające specjalistycznego nadzoru, opieki czy rehabilitacji.

Choroby przewlekłe obniżają samopoczucie do końca życia, mogą też negatywnie wpływać sprawność oraz aktywność ruchową osoby chorej. Najczęściej występują już w młodym wieku i rozwijają się wraz z upływem czasu, zwykle nie dając objawów lub wywołując takie symptomy, które pozostają niezauważone lub nierozpoznane.

Jak wynika z danych Światowej Organizacji Zdrowia choroby przewlekłe prowadzą każdego roku do śmierci ponad 36 milionów osób na świecie, natomiast w Polsce najczęstszymi przyczynami zgonów w latach 2000-2012 były choroby układu krążenia (aż 49 proc. wszystkich przypadków śmierci) oraz nowotwory (26 procent).

Jak natomiast wynika z dostępnych badań GUS, w 2009 roku choroby przewlekłe diagnozowano u 55 proc. polskiego społeczeństwa. W Polsce do najpowszechniej występujących chorób przewlekłych u osób dorosłych należą (wg częstości występowania):

• ból pleców,
• nadciśnienie tętnicze,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• choroba wieńcowa serca,
• alergie.

Choroby przewlekłe występują w związku z rozmaitymi czynnikami, do których należą również kwestie dziedziczne i przyczyny środowiskowe. Przede wszystkim jednak ryzyko rozwoju choroby przewlekłej zwiększa się wraz z wiekiem.

Do modyfikowalnych czynników, które sprzyjają rozwojowi chorób przewlekłych, należą zwłaszcza:

• palenie tytoniu,
• brak aktywności fizycznej lub jej niewystarczająca ilość,
• nadużywanie alkoholu,
• niewłaściwa dieta,
• zanieczyszczenie powietrza, żywności, wody i ogólnie środowiska.

Do innych ważnych przyczyny występowania chorób przewlekłych należą problemy emocjonalne i schorzenia psychiczne.

Choroby przewlekłe u dzieci mogą pojawiać się u nich już od urodzenia, jak i zostać nabyte w późniejszym czasie. Według danych GUS polskie dzieci do 14. roku życia najczęściej cierpią na alergie, astmę oraz choroby oczu.

Do chorób przewlekłych typowych dla polskich dzieci należą:

• alergie i uczulenia,
• płaskostopie,
• skrzywienia kręgosłupa,
• astma i inne choroby płuc,
• wady postawy,
• przewlekły nieżyt oskrzeli,
• choroby nerek i układu moczowego,
• choroby serca,
• schorzenia skóry,
• nerwice.

Dziecko, które jest w wieku szkolnym i zmaga się z chorobą przewlekłą, może mieć problemy w nauce, jak również w kontaktach z rówieśnikami. Trudności mogą wiązać się zwłaszcza z wpływem schorzenia na kondycję psychofizyczną ucznia.

Choroby przewlekłe dzieli się m. in.: ze względu na przyczynę, sposób przenoszenia (zakaźne lub nie), a także zajęcie określonych narządów czy układów.

Lista chorób przewlekłych publikowana jest w Polsce w Dzienniku Ustaw jako rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. Dotyczy ono również refundacji leków dla osób cierpiących na tego rodzaju chroniczne schorzenia.

Do chorób przewlekłych występujących najczęściej w polskim społeczeństwie należą m.in.:

• nowotwory,
• choroby układu krążenia: choroby mózgowo-naczyniowe, niewydolność serca, choroba niedokrwienna serca,
• padaczka,
• choroby układu oddechowego: przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma,
• osteoporoza,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• HIV, AIDS,
• choroby autoimmunologiczne: toczeń rumieniowaty, celiakia, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, stwardnienie rozsiane,
• choroby psychiczne,
• otyłość.

Choroby przewlekłe określa Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10. Jest ona opracowana przez WHO i obowiązuje w Polsce od 1996 roku.

Choroby przewlekłe wg IDC-10 to jednostki takie jak:

• gruźlica,
• jaskra,
• akromegalia,
• choroba i zespół Parkinsona,
• choroby psychiczne i upośledzenia umysłowe,
• cukrzyca,
• miastenia,
• miażdżyca objawowa,
• choroba Alzheimera,
• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• fenyloketonuria,
• ciężka postać przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP),
• udokumentowana niewydolność serca w klasach NYHA II- NYHA IV,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• stwardnienie rozsiane,
• schizofrenia,
• padaczka, zwłaszcza oporna na leczenie,
• przerost gruczołu krokowego,
• zespół nadpobudliwości psychoruchowej,
• stwardnienie zanikowe boczne,
• żylne powikłania zakrzepowo-zatorowe,
• pierwotna dyskineza rzęsek,
• przewlekłe owrzodzenia,
• zespoły wrodzonych defektów metabolicznych, alergie pokarmowe, biegunki przewlekłe,
• nowotwory złośliwe,
• mukowiscydoza,
• niedoczynność tarczycy,
• moczówka prostą przysadkowa
• miażdżyca objawowa naczyń wieńcowych,
• hipercholesterolemia LDL-C powyżej 130 mg/dl.

W wykazie chorób przewlekłych ICD-10 często używane są ich kody, nazywane też symbolami. Podajemy odpowiednie kombinacje cyfr i liter dla najpopularniejszych schorzeń:

• 04-O – choroby narządu wzroku,
• 01-U – upośledzenie umysłowe, niepełnosprawność intelektualna,
• 03-L – zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu,
• 07-S – choroby układu oddechowego i krążenia,
• 10-N – choroby neurologiczne,
• 08-T – choroby układu pokarmowego,
• 06-E – epilepsja (padaczka),
• 02-P – choroby psychiczne,
• 09-M – choroby układu moczowo-płciowego,
• 11-I – inne schorzenia, w tym: choroby zakaźnie i odzwierzęce, choroby układu krwiotwórczego, metaboliczne, endokrynologiczne, zaburzenia enzymatyczne.

ZOBACZ: Ile trzeba czekać w kolejce do lekarza?