Ból barku i ramienia – przyczyny, objawy i leczenie. Zespół bolesnego barku i obustronny ból barków w chorobach zapalnych

Ból barku dotyczy górnej części grzbietu poniżej karku, a dokładniej – kości łączących kończynę górną z tułowiem. Bark składa się z obojczyka, wyrostka barkowego, łopatki, kości ramiennej oraz torebki stawu barkowego. Jest złożony z wielu połączeń stawowych, takich jak:

• staw ramienny,
• staw barkowo-obojczykowy,
• staw mostkowo-obojczykowy,
• staw łopatkowo-piersiowy,
• staw podbarkowy.

W obrębie barku występuje nagromadzenie kaletek stawowych, więzadeł, mięśni i ścięgien. Ich zadaniem jest stabilizacja stawu oraz zapewnienie płynności wykonywanych ruchów. Dzięki skomplikowanej budowie bark charakteryzuje się szerokim zakresem ruchowym, ale też łatwo ulega przeciążeniom i urazom.

Dolegliwości bólowe zlokalizowane w barku dotyczą nie tylko tworzących go struktur kostnych, ale także wszystkich okolicznych tkanek, które składają się na staw.

Ból barku jest częstym problemem u sportowców, u których ze względu na wzmożoną aktywność fizyczną dochodzi do przeciążeń i urazów. Dotyka przede wszystkim siatkarzy, koszykarzy, piłkarzy ręcznych i osób trenujących sporty walki. Zdarza się też w jodze i treningach siłowych.

W początkowej fazie rozwoju ból barku może cechować się słabym nasileniem i występować tylko podczas unoszenia ręki powyżej linii ramion. Z czasem staje się coraz silniejszy i zaczyna towarzyszyć każdej aktywności, w którą zaangażowany jest staw ramienny. Ostry ból może pojawić się gwałtownie po wykonaniu szybkiego ruchu. Objawem współwystępującym może być obrzęk okolicy barku. W dalszej kolejności pojawia się ograniczenie ruchomości stawu.

Ze względu na szerokie podłoże możliwych przyczyn wystąpienia dolegliwości, ból zlokalizowany w okolicy stawu ramiennego jest określany jako zespół bolesnego barku.

Ból barku jest odczuwany, gdy jeden lub więcej z elementów stawu ramiennego nie pracuje w sposób prawidłowy. Powodem takiej sytuacji jest zazwyczaj rozwój patologicznych zmian w obrębie tkanek.

Ból barku u osób, które nie forsują się w sporcie, może by wywoływany przez inne czynniki, m.in.:

• dźwiganie ciężkich przedmiotów,
• wielogodzinne przyjmowanie nienaturalnej pozycji ciała, obciążającej ramię lub ramiona,
• wykonywanie codziennych czynności, które powodują przeciążenia i mikrouszkodzenia tkanek miękkich,
• zmiany zwyrodnieniowe w obrębie stawów,
• choroby reumatyczne.

Do najczęstszych przyczyn mechanicznych bolącego barku należą m.in.:

• Uszkodzenie stożka rotatorów – uraz dotyczy czterech mięśni wraz z ich ścięgnami, które oplatają staw ramienno-łopatkowy, utrzymując go w stabilnej pozycji. Struktury te mogą ulegać przeciążeniu w wyniku często powtarzanych czynności, które wymagają uniesienia ręki (np. gra w siatkówkę czy sięganie na wysoko położone półki). W jego rezultacie może nawet dojść do ich zerwania. Do uszkodzenia stożka rotatorów mogą przyczynić się także urazy mechaniczne, nawet takie, które z pozoru wydają się drobne i niegroźne. Uraz tego obszaru manifestuje się bólem, czasem silnym, który pojawia się w momencie unoszenia ręki lub sięgania dłonią za plecy i jest odczuwany w przedniej i bocznej części ramienia. Dolegliwości mogą pojawiać się w godzinach nocnych, zwłaszcza podczas próby zaśnięcia w pozycji, która wymaga położenia się na uszkodzonym barku.
• Uszkodzenie ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego – objawia się bólem w przedniej części ramienia, gdzie przebiega pionowo mięsień. Jest on odczuwany przede wszystkim podczas wykonywania ruchów wymagających zgięcia łokcia. Zapalenie pochewki ścięgna może być wywołane uszkodzeniem mechanicznym lub stanowić następstwo stanu zapalnego.
• Zespół ciasnoty podbarkowej – powstaje w następstwie stanu zapalnego kaletki maziowej lub rozwoju wyrośli kostnych. Kaletki zlokalizowane są w przestrzeni podbarkowej poniżej wyrostka barkowego, a ich zadaniem jest zapewnienie płynnego ruchu przesuwnego struktur barkowych, następującego podczas podnoszenia ramienia. W przebiegu schorzenia dochodzi do zablokowania ruchu wyślizgiwania kości ramiennej pod wyrostek barkowy. Objawem jest silny ból, który największą intensywność osiąga w tzw. bolesnym łuku, czyli zakresie od 60 do 110 stopni.
• Bark zamrożony – to stan nazywany też zlepnym zapaleniem torebki stawowej, w którym dochodzi do znacznego pogrubienia i obkurczenia torebki stawu ramiennego. Sprawia to, że wykonanie w pełnym jego zakresie staje się niemożliwe. Ograniczeniu najczęściej ulega rotacja i odwodzenie. Objawem dolegliwości jest uczucie usztywnienia barku i/lub ból. Do wystąpienia schorzenia przyczynia się przede wszystkim uszkodzenie stożka rotatorów. Dolegliwość podlega leczeniu farmakologicznemu za pomocą niesteroidowymi leków przeciwzapalnych (czasami konieczna jest iniekcja sterydów) oraz niefarmakologicznemu, w ramach którego chory wykonuje odpowiednio dobrane ćwiczenia.
• Choroby zapalne stawów – do rozwoju stanu zapalnego stawu ramiennego mogą też przyczyniać się dna moczanowa, reumatoidalne zapalenie stawów czy łuszczycowe zapalenie stawów. W następstwie stanu chorobowego błona maziowa stawu ulega przerostowi, w wielu przypadkach dochodzi też do nadmiernego nagromadzenia się w nim płynu. Objawem są silne dolegliwości bólowe.

W niektórych przypadkach ból barku jest objawem schorzeń zlokalizowanych w obszarze innych organów i struktur niż narząd ruchu.

Ból barku stanowi jedną z najczęściej występujących dolegliwości w chorobie Parkinsona, która jest zwyrodnieniową chorobą ośrodkowego układu nerwowego. Jest on spowodowany zmianami w obszarze mięśnia nadgrzebieniowego, obrąbka, wyrostka kruczego i stawu barkowo-obojczykowego.

U osób chorych na Parkinsona stwierdza się ok. 20-krotnie wyższe ryzyko występowania bólu barku niż w przypadku osób zdrowych. W 80 procent przypadków pojawia się on w obu barkach.

Leczenie bólu w tym przypadku przewiduje wdrożenie terapii farmakologicznej z zastosowaniem lewodopy, a skuteczność tej terapii wynosi ok. 40 proc. Istotną poprawę ruchomości stawu i zmniejszenie dolegliwości bólowych przynosi leczenie chirurgiczne w postaci zabiegu alloplastyki, choć stwarza przy tym ryzyko wcześniejszego wystąpienia niestabilności stawu.

Ból barku może mieć różne podłoże, więc ustalenie przyczyny jego występowania wymaga przeprowadzenia badań diagnostycznych. W pierwszej kolejności wykonywane są badania obrazowe – RTG i USG. Jeżeli zajdzie taka konieczność, lekarz zleci wykonanie rezonansu magnetycznego.

Gdy zachodzi podejrzenie wystąpienia choroby zapalnej w obrębie stawów zastosowanie mają badania laboratoryjne, takie jak:

• morfologia krwi,
• wskaźnik OB,
• CRP, czyli białko C-reaktywne,
• RF, czyli czynnik reumatoidalny,
• aCCP, czyli przeciwciała antycytrulinowe,
• stężenie kwasu moczowego.

Jeżeli doszło do nagromadzenia płynu wewnątrz stawu, lekarz wykonuje nakłucie – nie tylko celem odbarczenia zmienionego chorobowo miejsca, ale także po to, by możliwa była ocena płynu stawowego.

Ból barku spowodowany przez stan zapalny podlega leczeniu ustalonemu przez reumatologa. Wybór konkretnej terapii jest uzależniony od rodzaju i od rozległości zmian chorobowych. Najczęściej stosowane są leki modyfikujących przebieg choroby, m.in. leflunomid i metotreksat. Bardzo ważne jest też leczenie niefarmakologiczne w postaci fizykoterapii.

Ból barku wywołany przez uszkodzenie mechaniczne jest leczony poprzez rehabilitację. W niektórych przypadkach pojawiają się wskazania do wdrożenia leczenia operacyjnego, zwłaszcza gdy doszło do uszkodzenia ścięgien. Aby złagodzić dolegliwości bólowe, lekarz może zadecydować o wstrzyknięciu blokady (leki miejscowo znieczulające, kortykosteroidy). Wspomagająco można zastosować doustne leki przeciwbólowe, należy jednak pamiętać o przerwach w takiej terapii. Długotrwałe stosowanie paracetamolu, NLPZ i opioidów nie jest wskazane.

Zobacz: Zastrzyk przeciwbólowy i przeciwzapalny niekorzystny w chorobie zwyrodnieniowej stawów.

Jedną z najskuteczniejszych metod leczenia bólu barku pozostaje terapia osoczem bogatopłytkowym (ang. platelet rich plasma, PRP). Mowa tu o preparacie krwiopochodnym, pozyskiwanym z własnej krwi pacjenta, który stanowi koncentrat płytek krwi zawieszonych w niewielkiej objętości osocza.

Pobrana od pacjenta krew (najczęściej z kończyny górnej, z okolicy zgięcia łokciowego) jest odwirowywana przez ok. 5 minut w specjalnie przygotowanej do tego celu próbówce. Następuje wtedy rozdzielenie poszczególnych składników morfotycznych krwi. Przygotowany preparat jest podawany drogą iniekcji bezpośrednio do zmienionego chorobowo obszaru.

Istotą zabiegu jest wspomaganie procesów regeneracyjnych tkanek przez b zawarte w osoczu bogatopłytkowym. Co istotne, ten innowacyjny i niezwykle skuteczny zabieg może być przeprowadzony bezpłatnie, w ramach finansowania ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia.

ZOBACZ: Jak zadbać o kręgosłup, gdy często korzystamy ze smartfona? Ekspert: Tomasz Jurkiewicz, fizjoterapeuta