Spis treści
Po pierwsze: nie szukać winy po stronie kobiet
Wstyd, niska świadomość kobiet, obawa przed mammografią i cytologią, a także ograniczona wiedza o zdrowiu – to w przeszłości najczęściej wymieniane powody, przez które Polki miały unikać badań profilaktycznych w kierunku raka piersi i raka szyjki macicy. Dziś wiemy, że statystyki wskazują na poważniejszy problem.
Zgłaszalność na mammografię i cytologię wciąż jest daleka od oczekiwanego poziomu. Dlaczego? Bo brak jest odpowiednich narzędzi, wsparcia i skutecznej komunikacji w zakresie profilaktyki.
– Dziś wiemy, że odpowiedzialność za tę kwestię spoczywa nie tylko na kobietach, lecz przede wszystkim na organizacji programów profilaktycznych i rozwiązaniach, które powinny ułatwiać zapisanie się na badania i niwelować przeszkody w korzystaniu z nich. Państwo powinno również budować świadomość istoty profilaktyki i stymulować poczucie współodpowiedzialności obywateli za zdrowie – zwraca uwagę Anna Kupiecka, prezeska Zarządu Fundacji OnkoCafe – Razem Lepiej, wiceprezeska Ogólnopolskiej Federacji Onkologicznej.
Po drugie: nie zwlekajmy z badaniami profilaktycznymi
Mammografia to kluczowe badanie w wykrywaniu raka piersi we wczesnym stadium. To dzięki niej możliwe jest wykrycie nowotworu na etapie, gdy leczenie daje realną szansę na pełne wyleczenie. Z tego powodu tak istotne jest, by zachęcać kobiety do regularnych badań.
– Kluczowe jest, abyśmy zaszczepili w społeczeństwie właściwe postrzeganie badań przesiewowych. Są one kierowane do osób, które czują się zdrowe i nie zauważają u siebie jeszcze żadnych symptomów choroby. Nie chcemy dopuścić do sytuacji, aby to właśnie niepokojące objawy motywowały nas do wykonania badania przesiewowego, którego celem – w większości przypadków – jest upewnienie się że jestem zdrowy, jestem zdrowa – podkreśla drhab. n. med. Paweł Koczkodaj, EMBA prof. Instytutu, Zakład Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy.
Po trzecie: zachęćmy kobiety do profilaktyki
Decydenci są świadomi potrzeby zmian systemowych, które poprawią zgłaszalność kobiet na badania profilaktyczne. Wśród pomysłów są m.in.:
wykorzystanie Internetowego Konta Pacjenta,
włączenie programu „Moje Zdrowie”,
innowacje w medycynie pracy.
Warto zauważyć, że rekomendacje lekarzy mają kluczowe znaczenie w zachęcaniu kobiet do mammografii. To dlatego zapowiadane zmiany, które umożliwią zapisanie się na badanie podczas wizyty u lekarza medycyny pracy, wydają się krokiem w dobrym kierunku.
Ministerstwo Zdrowia pracuje także nad programem „Moje Zdrowie”, który ma zastąpić dotychczasową „Profilaktykę 40 PLUS”. Dzięki temu wszystkie wyniki badań będą przekazywane do IKP i dostępne dla innych specjalistów, co powinno ułatwić kompleksową opiekę zdrowotną. Program ma ruszyć w 2025 roku, a kluczowe będzie wdrożenie centralnej e-rejestracji.
Po czwarte: zapraszajmy Polki na badania profilaktyczne
Proste metody, takie jak przypomnienie o badaniach przez personel medyczny, mogą przynieść realne efekty. Przykładem jest program SMS-owych zaproszeń, który okazał się skuteczny – 73 proc. kobiet, które otrzymały takie zaproszenie, zdecydowały się na mammografię. Niestety od 2017 roku takie zaproszenia nie są wysyłane.
Dr Paweł Koczkodaj zwraca uwagę, że zaproszenia na badania mogą przybierać różną formę – SMS, powiadomienie z Internetowego Konta Pacjenta, czy tradycyjny list – ważne, by zawierały precyzyjne informacje o miejscu i godzinie badania.
– Kluczowe jest także, aby wskazać kobiecie kolejne kroki – link do e-zapisu na mammografię lub do wykazu placówek realizujących program – mówi dr hab. n. med. Paweł Koczkodaj, EMBA prof. Instytutu.
Rok Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki, czyli czas na zmiany
Rok 2025 to Rok Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki. To doskonały moment, by wprowadzić konkretne zmiany, które poprawią dostępność badań profilaktycznych. Polska zmaga się z problemem niskiej zgłaszalności na badania, co prowadzi do wyższej umieralności z powodu nowotworów. Eksperci wskazują na potrzebę większych inwestycji w profilaktykę, zwłaszcza że na ten cel przeznaczamy zaledwie 2 proc. wydatków na ochronę zdrowia.
– W wartościach bezwzględnych na profilaktykę dla jednego obywatela przeznaczamy ok. 30 dolarów rocznie i to jest najmniejszy wskaźnik, jeżeli chodzi o wydatki w UE. Musimy zatem te środki wykorzystywać efektywnie i projektować takie programy profilaktyczne, z których realnie będziemy korzystać – mówi dr n. med. Bernard Waśko, Dyrektor Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego.
Mammografia dostępna w ramach NFZ jest bezpłatna i nie wymaga skierowania. Niestety zainteresowanie tym badaniem wciąż pozostaje na niskim poziomie.
– To jest też czas na współdziałanie – ponad sektorami i ponad instytucjami. Badania profilaktyczne to wspólna sprawa – nas kobiet, pracodawców, instytucji systemu ochrony zdrowia. Już dziś podejmijmy zdecydowane i konkretne działania promujące profilaktykę aby nie musieć mierzyć się z konsekwencjami zdrowotnymi w kolejnych latach – mówi Anna Kupiecka.
