Rwa kulszowa zwykle pojawia się nagle. Jakie są objawy zapalenia korzonków? Dowiedz się, jak łagodzić ból kręgosłupa lędźwiowego

Rwa kulszowa (z łac. ischias) to ból, którego przyczyną jest podrażnienie nerwu kulszowego lub jego korzeni. Ból odczuwany jest wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego, czyli od odcinka lędźwiowego kręgosłupa, wzdłuż pośladka, uda i łydki aż do wielkiego palucha u stopy. Może on być odczuwany w jednej lub obu nogach, a rozpoczyna się zwykle w odcinku lędźwiowym rozchodząc się wzdłuż kończyny. Atak rwy kulszowej jest sygnałem problemów z kręgosłupem, w którym chory zwykle już wcześniej odczuwał dolegliwości, ale je ignorował.

Sprawdź: Noga drętwieje od siedzenia? Oto, co robić

Istnieją też inne rodzaje bólu nazywane rwą i odczuwane w podobny sposób co rwa kulszowa. Jeśli ból pojawia się z przodu uda lub odczuwamy bóle w pachwinie, mamy do czynienia z rwą udową, natomiast gdy promieniuje od barku do ręki oznacza rwę barkową (rwę ramienną).

Głównym objawem rwy kulszowej jest nagły, silny, piekący i paraliżujący ból, który uniemożliwia wszelki ruch, blokuje mięśnie, prowadzi do osłabienia siły mięśni i ich skurczów. Ból nasila się przy próbie poruszania czy zmiany pozycji. Chory może odczuwać również mrowienie lub mieć zaburzenia czucia w kończynach dolnych, a nawet paraliż nogi lub stopy. Ból nasila się również w sytuacjach prowadzących do zwiększenia ciśnienia płynu rdzeniowo-mózgowego, czyli np. podczas kichania, śmiechu czy kaszlu.

Czytaj także: Bolą Cię plecy, strzyka w kolanie? Pomóc może terapia manualna. Sprawdź, jakie są wskazania do tej metody fizjoterapii i jak wygląda wizyta

Zwykle ból pojawia się nagle i spowodowany jest silnym podrażnieniem nerwu kulszowego na skutek gwałtownej zmiany pozycji kręgosłupa, jego urazu lub przeciążenia. Niekiedy jednak ból narasta stopniowo i zwykle poprzedzają go długotrwałe, ale niezbyt silne lub dokuczliwe bóle krzyża, czyli odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa.

Czytaj także: Bolą cię plecy na dole, między łopatkami, a może po bokach? Nie smaruj się setny raz maścią. Sprawdź, co to oznacza i wylecz przyczynę

W zaawansowanej rwie kulszowej, gdy zwyrodnienie kręgosłupa jest znaczne oraz przy silnym bólu pojawiają się również zaburzenia w oddawaniu moczu i stolca. Może również dojść do porażenia zwieraczy i całkowitego uniemożliwienia wypróżnienia oraz zatrzymania moczu.

Nerw kulszowy jest końcową gałęzią splotu krzyżowego, czyli największego zespołu nerwów w organizmie. Wychodzi on z kanału kręgowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa, dlatego najczęściej zwyrodnienie któregoś z kręgów w tym miejscu jest przyczyną ataku rwy kulszowej.

Zobacz także: Ból nóg czy pleców daje ci się we znaki? Maść przeciwbólowa może nie zadziałać. Sprawdź, co oznacza ból różnych części ciała

Nacisk na nerw kulszowy lub jego korzenie zwykle jest wywierany przez fragment krążka międzykręgowego. Krążki międzykręgowe wyglądem przypominają dyski i znajdują się pomiędzy kręgami kręgosłupa. Ich zadaniem jest amortyzowanie obciążeń wywieranych na kręgosłup, jednak z wiekiem następuje ich zwyrodnienie, co objawia się coraz częstszymi bólami kręgosłupa szczególnie w jego odcinku lędźwiowym. Krążek międzykręgowy może się także przesunąć i spowodować nacisk na korzenie nerwowe w kanale kręgowym, wywołując nagły, silny, gniotący ból promieniujący od lędźwi poprzez pośladek, udo i podudzie, czasem aż do stopy i palców u nóg. Taki ból wywołany jest atakiem rwy kulszowej nazywanej również potocznie zapaleniem korzonków.

Podobny ból może również wywołać zwyrodnienie kręgów, zespół mięśnia gruszkowatego pośladka lub guzy nowotworowe. Ból spowodowany rwą kulszową odczuwany w obu nogach najczęściej wywołany jest przez przepuklinę kręgosłupa, która następuje na skutek wypadnięcia dysku.

Czasem zdarza się, że postępująca choroba zwyrodnieniowa prowadzi do przerwania pierścienia dyskowego krążka międzykręgowego i wydostania się z niego jądra miażdżystego. Wystający fragment jądra powoduje wtedy ucisk nerwu w kanale kręgowym. Prowadzi to do powstania przepukliny jądra miażdżystego krążka międzykręgowego, inaczej nazywanej przepukliną kręgosłupa, „wypadnięciem krążka międzykręgowego” lub „wypadnięciem dysku”. Może ona wystąpić w momencie podniesienia ciężkiego przedmiotu lub nagłego wyprostowania pleców. Ból towarzyszący wypadnięciu dysku jest przeszywający, paraliżujący, uniemożliwia wszelki ruch, może spowodować niedowład i drętwienie stopy.

Inne przyczyny oraz czynniki ryzyka rozwoju choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa i rwy kulszowej to:

• nadwaga i otyłość,
• cukrzyca,
• siedzący tryb życia,
• paca fizyczna związana z podnoszeniem ciężkich przedmiotów,
• ciąża,
• nowotwór.

Najłatwiej upewnić się, czy ból kręgosłupa i nogi to atak rwy kulszowej, wykonując samodzielnie w domu test sprawdzający, czy u chorego występuje tzw. objaw Lasegue'a. Należy położyć się na plecach i unieść wyprostowaną w kolanie nogę. Pojawiający się podczas wykonywana tej czynności ból uniemożliwiający uniesienie nogi świadczy o rwie kulszowej. Im mniejszy kąt uniesienia nogi, tym bardziej zaawansowana jest choroba. Lekarz rodzinny w czasie wizyty w gabinecie również wykona taki test oraz przeprowadzi dokładny wywiad lekarski, w którym najistotniejszymi informacjami będą czas i okoliczności ataku rwy kulszowej, miejsce, w którym występuje ból, siła dolegliwości bólowych oraz czynności, podczas wykonywania których ból się potęguje.

W przypadku podejrzenia urazu, nowotworu lub wystąpienia zaburzeń neurologicznych, takich jak: niedowład, zaburzenia czucia czy oddawania moczu lekarz zleci przeprowadzenie badania rentgenowskiego (RTG), tomografii komputerowej i/lub rezonansu magnetycznego odcinka lędźwiowego kręgosłupa.

Atak rwy kulszowej może trwać od kilku godzin do kilku dni, a nawet rozciągać się na kilka miesięcy w przypadku rwy kulszowej o charakterze przewlekłym, z nawracającymi, silnymi atakami bólu.

Pierwsza pomoc przy ataku rwy kulszowej polega na ułożeniu się w pozycji, w której ból jest najmniej odczuwany, najlepiej na boku, z lekko ugiętymi w kolanach i biodrach nogami lub na plecach z podłożoną pod zgięte kolana poduszką. Ból natomiast złagodzą środki przeciwbólowe zażywane doustnie (ibuprofen, diklofenak, metamizol) lub w postaci maści i żeli dodatkowo wzbogaconych o działanie rozgrzewające lub chłodzące. Można zastosować również ciepłe okłady, poduszkę elektryczną lub termofor, które zadziałają rozluźniająco na okolicę lędźwiową.

Jeśli te domowe sposoby nie przyniosą ulgi lub objawy będą utrzymywać się dłużej niż 3-4 dni należy udać się do lekarza, który przepisze silniejsze środki przeciwbólowe i rozkurczowe wydawane na receptę lub zleci przyjmowanie ich w zastrzykach.

W przypadku niedowładu kończyn spowodowanego przepukliną kręgosłupa, urazu kręgosłupa takiego jak złamanie, guza lub ropnia w kanale kręgowym konieczny może okazać się zabieg operacyjny wykonany w trybie pilnym przez neurochirurga. Stosuje się go również wtedy, gdy bólu towarzyszącego rwie kulszowej nie da się opanować żadnymi metodami i środkami farmakologicznymi.

W łagodzeniu objawów oraz zapobieganiu występowania nawrotów rwy kulszowej pomocne są ćwiczenia rehabilitacyjne połączone z zabiegami fizykoterapeutycznymi, takimi jak przezskórna elektrostymulacja (TENS), pole magnetyczne, krioterapia, masaże i ultradźwięki, których jednak nie można stosować w okresie ostrym.

Ćwiczenia należy również stosować po operacji rwy kulszowej, aby zapobiec jej nawrotom. Muszą być one dobrane indywidualnie do każdego pacjenta oraz najlepiej początkowo wykonywane pod nadzorem rehabilitanta, a następnie samodzielnie kontynuowane w domu. Należy również podkreślić, że rehabilitacja jest podstawą profilaktyki rwy kulszowej i zwyrodnienia kręgosłupa, a sama fizykoterapia bez ćwiczeń nie przyniesie oczekiwanych efektów.