Kaletka maziowa – budowa, funkcje i choroby. Jak rozpoznać zapalenie kaletki maziowej?

Kaletka maziowa, nazywana w skrócie kaletką, to specjalna błona, która chroni części ludzkiego ciała przed urazami i przeciążeniami. Składa się ona z dwóch elementów. Pierwszy to warstwa wewnętrzna, którą jest maź. Jest ona chroniona przez warstwę zewnętrzną stanowiącą swoisty jej pancerz – tkankę włóknistą.

Można powiedzieć, że najczęściej kaletka pełni funkcję tkanki łącznej, która stanowi swego rodzaju połączenie z jamą stawową. Błony te występują w różnych miejscach ludzkiego ciała. Naturalnymi miejscami, w których się one znajdują, są przestrzenie między narządami. Kaletki maziowe pełnią swoje funkcje w miejscach pomiędzy:

• skórą a kością,
• stawem a kością,
• ścięgnem a kością,
• mięśniem a kością.

Kaletki występują między wieloma narządami, ale najczęściej mówi się o nich w kontekście barków, łokci i kolan (są to odpowiednio kaletka podbarkowa, łokciowa i kolanowa). To w tych okolicach są one bowiem najbardziej potrzebne, a tym samym to w tych miejscach najczęściej pojawiają się problemy z nimi, które stają się przyczyną wizyty pacjenta u lekarza. Nieco rzadziej pojawiają się trudności dotykające tzw. kaletki krętarzowej, która znajduje się w okolicach złączenia stawu biodrowego z udowym.

Kaletka występuje w tych strefach ciała, w których dochodzi do ruchów dwóch części. Nie jest to przypadkowe. Jej głównym zadaniem jest bowiem znaczne zmniejszenie tarcia, jakie towarzyszy podczas przesuwania się poszczególnych narządów czy części ciała. Dzięki nim możliwe jest np. zginanie nóg lub rąk, wznosy na palcach, podskoki czy rotacja barkami.

Zmniejszanie tarcia dotyczy głównie ułatwiania pracy, jaką wykonuje mięsień między rozmaitym podłożem, z jakim się styka. Kaletka stanowi również wypełnienie torebki stawowej.

Zmniejszanie tarcia nie tylko umożliwia właściwą pracę narządów oraz części ciała i ich przesuwanie się, ale także chroni je przed różnego rodzaju kontuzjami. Zatem wtórną funkcją kaletki, jaką pełni ona w organizmie, jest ochrona ruchliwych miejsc przed przeciążaniami i urazami, które uniemożliwiałby normalne funkcjonowanie.

Problemy z kaletką mogą przybierać mniejszą lub bardziej poważną postać. Przyczyny ich pojawiania się bywają różne. Najczęściej dochodzi do drobnych dolegliwości, które spowodowane są jej

przeforsowaniem. Kaletka maziowa ma swoją wytrzymałość. Musi ona odpoczywać. Wystawienie jej na długotrwałą pracę powoduje jej przeciążenie, a tym samym zaburza jej prawidłowe funkcjonowanie.

Często taki problem pojawia się u osób, które dużo czasu spędzają np. przed komputerem, pozostawiając łokcie w oparciu w jednym miejscu, co powoduje stały ucisk na błonę maziową i jej przemęczenie. Posłuszeństwa odmawia wtedy kaletka łokciowa. Trudności odczuwają także niektórzy pracownicy fizyczni jak np. osoby, które trudnią się układaniem parkietów i zmuszeni są do długotrwałego klęczenia. W takich przypadkach dolegliwości pojawiają się w kaletce kolanowej.

Długotrwałe obciążenie kaletki przyczynia się do podrażnienia jej delikatnej warstwy maziowej. Powoduje to znaczne jej zwiększanie w wyniku intensywniejszej produkcji płynu, a w następstwie wywieranie nacisku na narządy znajdujące się wokół niej. Wywołuje to ich obrzęk i zbieranie się płynu.

W takiej sytuacji można mówić o drobnych dolegliwościach, które nie wymagają podjęcia leczenia. Zaprzestanie forsowania kaletki powinno pomóc i całkowicie zażegnać problem. Czasami sytuacja może jednak się skomplikować. W przypadku dużej intensywności problemu może wystąpić zapalenie kaletki. Schorzenie to może mieć jednak różne przyczyny i nie zawsze wynika z przeforsowania.

Zapalenie kaletki to problem dość powszechny. O jego występowaniu można mówić, kiedy w wyniku zwiększonej produkcji mazi wewnątrzkaletkowej dochodzi do obrzęku. Jeżeli ilość zbierającego się płynu nie jest zbyt duża, wchłonie się on, a dolegliwość ustąpi w wyniku odpoczynku i unikania ruchów w okolicy, w której pojawił się problem. Jeżeli przeciążenie było zbyt silne i powstało dużo płynu, problem nie przechodzi, a w miejscu opuchlizny pojawia się zaczerwienienie i znaczne zwiększenie temperatury. To właśnie główne objawy powstałego stanu zapalnego.

Oprócz zaczerwienienia, opuchlizny i wyczuwanej ciepłoty w danym miejscu symptomami jest także silny ból, który wzmaga się podczas wykonywania ruchów oraz ograniczenie ich zakresu.

Najczęściej zapalenie kaletki pojawia się jako konsekwencja jej przeciążenia. Często dotyczy to osób, których zawód związany jest z ciągłym jej forsowaniem. Zazwyczaj pracownicy tacy, kiedy odczuwają pierwsze objawy pojawiających się dolegliwości, niestety nie dają kaletce odpocząć i kontynuują wykonywanie swoich obowiązków. Pierwotne stany delikatnego przeciążenia w wyniku dalszego męczenia intensyfikują się i pojawia się stan zapalny.

Równie często zapalenie kaletki pojawia się w wyniku urazu fizycznego. Najczęściej ma to miejsce podczas treningu, którego nie poprzedziła rozgrzewka. Uszkodzenie kaletki pojawia się jako wynik silnego i nagłego bodźca. Może to dotyczyć np. gwałtownego wymachu podczas gry w golfa lub tenisa czy podniesienia zbyt dużego ciężaru. Nierozgrzana kaletka nie jest przygotowana na tak impulsywny wysiłek, z którym sobie po prostu nie radzi. Ryzyko pojawienia się zapalenia kaletki podczas uprawiania sportu znacznie się zmniejsza, kiedy błona będzie stopniowo przyzwyczajana do wysiłku. To właśnie dlatego wszyscy sportowcy, a także uczniowie na wf-ie, zanim zaczną właściwy trening, wykonują rozgrzewkę.

Na tym nie kończy się jednak lista możliwych przyczyn. Zapalenie kaletki może być także wynikiem odbytej infekcji. Często pojawia się ono także u osób, które chorują na łuszczycowe i reumatoidalne zapalenie stawów.

Rzadziej, ale jednak zdarzają się sytuacje, kiedy problemy pojawiają się z dość błahych przyczyn. Dla przykładu zapalenie kaletki w stopie, a właściwie w tzw. ścięgnie Achillesa, może być efektem długotrwałego noszenia zbyt małych butów, które wywołują ciągły ucisk.

Diagnostyka kaletki przeprowadzana jest przez ortopedę i jest dość prosta. Najczęściej do wykrycia jej schorzenia wystarczy jedynie rozmowa z pacjentem i fizyczne badanie miejsca, w którym skarży się on na ból. Czasami objawy mogą dawać niepewność. Niektóre oznaki podobne są do tych, które pojawiają się przy innych chorobach. Wtedy ortopeda zleci wykonanie dodatkowych badań, które nie tyle potwierdzą zapalenie kaletki, ile wykluczą możliwość wystąpienia innych dolegliwości. Prześwietlenie RTG da odpowiedź, czy nie doszło do uszkodzeń kostnych, a morfologia lub wymaz sprawdzi ewentualną hipotezę dotyczącą infekcji.

W większości przypadków leczenie zapalenia kaletki ma przebieg nieinwazyjny. Zależne jest ono od przyczyny powstania dolegliwości. Podstawową formą pomocy jest podawanie leku przeciwzapalnego doustnego lub w postaci maści, którą wciera się bezpośrednio w miejsce, w którym pojawił się obrzęk. Jeżeli przyczyną schorzenia były bakterie, pacjent musi dodatkowo przyjmować antybiotyk. Przy cięższych przypadkach stosuje się glikokortykosterydy. Są one podawane drogą iniekcji w miejsce zapalenia. Jeżeli te formy leczenia nie przynoszą rezultatów, lekarz najpewniej podejmie decyzję o operacji.

Jak prawidłowo powinno siedzieć dziecko?