Zastrzał – przyczyny, objawy i leczenie zastrzału palca i paznokcia. Domowe sposoby, maści i antybiotyki na zastrzał.

Zastrzał skórny to zakażenie umiejscowione głęboko w tkankach palca, od strony jego opuszki albo paznokcia, które prowadzi do powstania ropnia. W nielicznych przypadkach dotyczy też palców nóg.

Zależnie od tego, jak głęboko sięga infekcja, może obejmować różne warstwy tkanek – wyróżnia się płytki zastrzał podnaskórkowy, śródskórny, ścięgnowy, kostny oraz stawowy, który jest jego najbardziej zaawansowaną formą.

Usunięcie ropnia może wykonać tylko chirurg, natomiast pozostawienie zmian samych sobie grozi poważnymi konsekwencjami dla zdrowia, a nawet dla życia.

Przed wizytą lekarską w pierwszej kolejności dobrze jest jednak zastosować metody domowe, które złagodzą stan zapalny i w łagodniejszych przypadkach mogą okazać się wystarczające do jego wyleczenia.

Przyczyną rozwoju zastrzału jest uszkodzenie skóry, przez które doszło do zakażenia bakteriami – najczęściej paciorkowcami (Streptococcus) albo gronkowcem złocistym (Staphylococcus aureus).

Zastrzał może rozwinąć się na skutek drobnych urazów, takich jak m.in.:

• wbicie drzazgi,
• zakłucie igłą do szycia,
• skaleczenie,
• stosowanie niezdezynfekowanych przyrządów do manicure i pedicure,
• zrywania skórek otaczających paznokcie,
• nałogowe obgryzanie paznokci.

Zastrzał bywa nazywany chorobą działkowców, ponieważ infekcja częściej rozwija się u osób wykonujących ręczne prace ogrodnicze. Większe ryzyko zastrzału występuje u osób z cukrzycą i zaburzeniami odporności o różnym podłożu, u ludzi starszych i małych dzieci.

Objawy zastrzału to zaczerwienienie, opuchlizna i powiększenie się palca, przeszywający ból zwłaszcza przy opuszczaniu ręki poniżej poziomu serca, a niekiedy też gorączka. Źródłem problemu jest powstający pęcherz o grubej pokrywie, wypełniony mętną treścią ropną. U małych dzieci może pojawić się gorączka, skłonność do płaczu i bezsenność.

Zastrzał paznokcia bywa nazywany zanokcicą, choć są to nieco inne problemy. Podczas gdy oba terminy używa się w odniesieniu do zapalenie tkanek otaczających paznokieć w palcach ręki, czyli tzw. wału paznokciowego, zastrzał jest wynikiem głębszego zranienia i zwykle dotyczy wału bocznego, natomiast zanokcica to ropiejące zakażenie najczęściej wału górnego.

Gdy rozwija się stan zapalny, w pierwszej kolejności pojawia się bolesność zajętej okolicy, następnie obrzęk, a po kilku dniach zbiera się ropa. W większości przypadków zanokcica jest skutkiem niedostatecznej higieny przy zabiegach pielęgnacyjnych lub efektem wrastania paznokcia.

W celu obkurczenia opuchlizny przy zanokcicy stosuje się związki o działaniu ściągającym i przeciwzapalnym. Jeśli po dwóch dniach takiego leczenia nie nastąpi poprawa, należy odwiedzić lekarza.

Zastrzału nie należy usuwać w domu – może zrobić to tylko chirurg, ponieważ konieczne jest nacięcie ropnia i zdrenowanie ogniska zakażenia. Jest to niezbędne, ponieważ stan zapalny może rozszerzyć się na okoliczne tkanki oraz palce, upośledzając zdolność poruszania dłonią, a nawet powodując martwicę.

Możliwe komplikacje obejmują też poważne infekcje, m.in. zapalenie szpiku kostnego (zwłaszcza u dzieci i młodzieży), zapalenie powięzi (rozumiane jako zmartwiające zakażenia tkanek miękkich, NSTI) czy posocznicę, czyli sepsę – zagrażające życiu ogólne zakażenie krwi.

Stosowanie maści z antybiotykiem przy zastrzale zwykle nie jest potrzebne, choć może być konieczne w przypadku cukrzyków, osób przyjmujących kortykosteroidy czy leki immunosupresyjne, a także tych z miażdżycą naczyń obwodowych, leukopenią czy AIDS.

Najbardziej powszechne u ludzi patogeny skórne, będące przyczyną problemu również przy zastrzale, reagują na penicyliny półsyntetyczne, cefalosporyny lub klindamycynę. Natomiast miejscowo lekarz może zalecić mupirocynę. W przypadku zakażenia szczepami gronkowca odpornymi na metycylinę (MRSA) stosuje się antybiotyk ostatniej szansy, wankomycynę.

Wobec zagrożenia rozszerzoną infekcją, domowe sposoby leczenia zastrzału mają za zadanie jedynie przyspieszyć powstawania ropnia, by nadawał się do opróżnienia przez specjalistę. Łagodniejsze i płytsze stany zapalne mogą jednak ulec samoistnemu wyleczeniu w ciągu kilku dni.

Domowe sposoby leczenia zastrzału mają za zadanie obkurczenie opuchlizny i przyspieszenie zbierania się ropy, czyli „dojrzewania” ropnia.

Środki polecane przy zastrzale, które stosuje się w formie okładów, to zwłaszcza:

• Siemię lniane – związki śluzowe z lnu działają na skórę zmiękczająco i łagodząco. Na zastrzał można położyć gorący i wilgotny okład z gazy nasączonej przygotowanym na zimno naparem albo papkę z mielonych nasion namoczonych w wodzie, a jeszcze lepiej – w naparze rumianku. Papkę należy przykryć wełną, trzymać w cieple i zmieniać co pół godziny.
• Napary ziołowe – leczenie zastrzału wspomaga zwłaszcza herbatka z szałwii lekarskiej, rumianu rzymskiego czy nagietka lekarskiego (torebka lub łyżeczka suszu na szklankę wrzątku).
• Roztwór sody oczyszczonej – soda oczyszczona rozpulchnia skórę i ułatwia zbieranie się ropy. Rozpuść łyżeczkę sody w szklance letniej wody, nasącz roztworem gazę i owiń nią palec.
• Glinka z olejkami eterycznymi – połączenie glinki kosmetycznej (dowolnego rodzaju, choć najlepsze właściwości antybakteryjne ma ta zielona) z odrobiną wody i kroplą olejku eterycznego z szałwii lekarskiej, lawendy wąskolistnej czy eukaliptusa gałkowego działa ściągająco i przeciwzapalnie.
• Maść ichtiolowa – ichtiol to produkt destylacji łupków bitumicznych, czyli skał osadowych bogatych w substancje ropopochodne, zwłaszcza związki siarkowe o działaniu hamującym rozwój bakterii. Działa też obkurczająco. Maść ichtiolowa jest gęsta, brunatna i ma zapach asfaltu, ale jest skuteczna. Stosuje się ją pod opatrunkiem w przypadku płytkich stanów zapalnych.

• Roztwór rivanolu – związkiem aktywnym w rivanolu jest mleczan etakrydyny, który ma żółty kolor i plami skórę na około tydzień, ale dobrze odkaża skórę. Palec należy moczyć w letnim roztworze przygotowanym według instrukcji na ulotce albo robić okłady z wygodnej wersji żelowej.
• Mydliny – przy braku innych środków chory palec można moczyć w roztworze szarego mydła (lub innego naturalnego mydła), co przyspiesza formowanie się ropnia.

Uwaga: jeśli po dwóch dniach leczenia w domu nie nastąpi poprawa, należy odwiedzić lekarza.

Co ważne, w przypadku zastrzału nie należy moczyć palca w gorących roztworach ani robić wielogodzinnych opatrunków okluzyjnych, bo takie działania powodują ogrzewanie miejsca stanu zapalnego, podczas gdy wskazane jest odbieranie ciepła z chorego miejsca.

Ponadto nie zaleca się stosowania środków odkażających, takich jak gencjana czy jodyna, które barwią skórę, utrudniając postawienie diagnozy lekarskiej i przeprowadzenie niezbędnego zabiegu.

ZOBACZ: Jak zadbać o paznokcie?