Opatrunek – jaki rodzaj wybrać i kiedy stosować? Co daje opatrunek ze srebrem, okluzyjny, hydrożelowy i hydrokoloidowy?

Czym jest opatrunek i jakie spełnia funkcje?

Opatrunek jest strukturą osłaniającą skórę, która ma za zadanie zabezpieczyć ranę przed czynnikami zewnętrznymi i nie dopuścić do rozwoju zakażenia. Przerwanie ciągłości skóry poprzez zranienie, skaleczenie, otarcie czy oparzenie stwarza warunki do rozwoju bakterii, wirusów czy grzybów.

Podstawową funkcją opatrunku jest stworzenie właściwego środowiska, które umożliwi regenerację skóry. Ważne jest więc, aby opatrunek chronił brzegi rany, utrzymywał odpowiednią wilgotność i zapobiegał rozwojowi drobnoustrojów.

Opatrunek często zabezpiecza gojącą się skórę przed wysychaniem, podrażnieniem i dodatkowymi uszkodzeniami, może też zatrzymywać zastosowane substancje lecznicze w obrębie rany albo też wchłaniać nadmiar osocza, by nie doprowadzić do zmian martwiczych skóry.

Rana, którą należy opatrzyć, może być głęboka bądź powierzchowna. Rany głębokie przenikają tkankę podskórną i mogą sięgać aż do organów wewnętrznych. Z kolei rany powierzchowne nie przecinają warstwy tkanki podskórnej.

Wybór rodzaju opatrunku jest zależny od stanu rany i przyczyny jest powstania. Przy jego doborze oraz wykonaniu należy wziąć pod uwagę szereg czynników, w tym charakter rany (np. cięta, szarpana, kłuta) czy choroby ogólnoustrojowe i metaboliczne występujące u rannego, takie jak np. cukrzyca.

Jakie są rodzaje opatrunków?

Opatrunki dostępne na rynku aptecznym występują w wielu wersjach, różniąc się od siebie rodzajem wykorzystanego materiału, kształtem i wielkością. W aptekach znajdziemy również wiele opatrunków specjalistycznych, czyli takich, które są dopasowane do danego typu rany i fazy jej gojenia. Biorąc pod uwagę ostatni aspekt, możemy wyróżnić opatrunki przeznaczone do ran martwiczych, silnie sączących i zakażonych.

Opatrunki dzielą się na poszczególne rodzaje przede wszystkim pod względem materiału, z którego są wykonane:

• Opatrunek okluzyjny

Popularnym rodzajem opatrunków są opatrunki okluzyjne, czyli takie, które ściśle przylegają do rany. Są stosowane do zabezpieczania uszkodzeń, które charakteryzują się niewielkim wysiękiem i nie są zainfekowane. Pozwalają pogłębić efekt leczniczy preparatów aplikowanych na rany. Następuje wówczas znacznie wyższa absorpcja leku, a przesuszenie uszkodzonej tkanki ulega ograniczeniu. Zaletą opatrunku okluzyjnego jest komfort jego użytkowania – nie odkleja się pod wpływem wilgoci, dzięki czemu można używać go w czasie kąpieli.

• Opatrunek hydrożelowy

Opatrunkiem, który doskonale sprawdza się podczas leczenia ran pokrytych zmianami martwiczymi, jest natomiast opatrunek hydrożelowy. Stanowi on połączenie polimerów syntetycznych i kompozycji wodnych, które utrzymują odpowiedni stopień wilgoci. Opatrunek tego typu nie przywiera do rany, dzięki czemu nie wywołuje jej wtórnego uszkodzenia. Z tego względu jest idealnym rozwiązaniem w leczeniu otarć, ran oparzeniowych, a także owrzodzeń oraz ran pojawiających się w przebiegu zespołu stopy cukrzycowej. Opatrunek hydrożelowy jest również stosowany na odleżyny. Stanowi barierę ochronną, zapewniając jednocześnie odpowiedni przepływ powietrza.

• Opatrunek enzymatyczny

Opatrunek enzymatyczny jest z kolei przeznaczony do leczenia długo gojących się ran. Jego właściwości pozwalają miejscowo zmienić odczyn pH, by nasilić naturalne procesy usuwania martwych tkanek, a dzięki temu lepiej zregenerować uszkodzoną skórę.

• Opatrunek hydrokoloidowy

Opatrunek hydrokoloidowy pozwala zaabsorbować nadmiar wilgoci z uszkodzonego fragmentu skóry. Jest wyposażony w dwie warstwy – zewnętrzną, zbudowaną z pianki poliuretanowej, oraz wewnętrzną, która ma bezpośredni kontakt z raną. Opatrunek hydrokoloidowy jest przeznaczony do ran silnie sączących. Wysięk z rany jest wchłaniany przez zawarte w nim substancje. Poprawia to regenerację uszkodzonej tkanki, zapobiegając jej maceracji. Ze względu na swoje właściwości opatrunek hydrokoloidowy jest stosowany w leczeniu ran przewlekłych, np. odleżyn czy owrzodzeń podudzi, a także ran urazowych, chirurgicznych czy oparzeń. Zmianę opatrunku hydrożelowego zaleca się nie rzadziej niż co 7 dni.

• Opatrunek ze srebrem

Opatrunek zawierający jony srebra jest jednym z najczęściej stosowanych opatrunków w leczeniu ran zakażonych. Pierwiastek występujący w postaci metalicznej bądź nanokrystalicznej charakteryzuje się szerokim spektrum działania bakteriobójczego. Eliminuje również pleśnie i drożdżaki. Mechanizm działania srebra opiera się na uszkodzeniu materiału genetycznego bakterii poprzez wywołanie stresu oksydacyjnego. Opatrunki ze srebrem są stosowane w leczeniu ran głębokich i powierzchownych, w których przebiegu istnieje ryzyko wykształcenia się infekcji. Z tego powodu są skuteczne w regeneracji ran odleżynowych, oparzeniowych (II stopnia), stopy cukrzycowej oraz owrzodzeniach żył.

Jak prawidłowo używać opatrunków?

Opatrunek powinien być prawidłowo założony i zmieniany, w przeciwnym razie może dojść do poważnych powikłań w gojeniu rany, w tym zakażeń i zmian martwiczych. Aby uszkodzenie skóry ulegało optymalnej regeneracji, należy wybrać opatrunek odpowiednio do rodzaju i charakteru rany.

Opatrunek zmienia się wtedy, gdy nadmiernie nasiąknie krwią, osoczem czy wydzieliną ropną, a także w przypadku nasilenia dolegliwości bólowych. Jeżeli założony niedawno świeży opatrunek przesiąkł i przykleił się do rany, nie odrywamy go razem ze skrzepami, tylko kładziemy na wierzch kolejną warstwę materiału opatrunkowego.

W przypadku stosowania opatrunków specjalistycznych zaleca się ich zmianę co 3-7 dni.

Przed zmianą opatrunku dokładnie myjemy ręce i delikatnie usuwamy ten, który naklejony być wcześniej. Jeżeli trudno jest zdjąć go ze skóry, można skorzystać z aerozolu do odklejania opatrunków.

Gdy mamy do czynienia z raną głęboką, trudno gojącą się bądź zakażoną, zakładamy rękawiczki i dezynfekujemy uszkodzenie. Delikatnie osuszamy, a następnie ostrożnie przyklejamy opatrunek.