Maść z antybiotykiem – lek na trądzik, oparzenia i rany. Antybiotyki stosowane na skórę i ich działanie na bakterie

Antybiotyki to substancje wytwarzane przez drobnoustroje, które przy podawaniu w odpowiednio niewielkich dawkach hamują rozwój innych mikroorganizmów lub prowadzą do ich unicestwienia. Stosuje się je nie tylko do zwalczania zakażeń bakteryjnych, ale również profilaktycznie, np. w sytuacji osłabienia odporności. Ich użycie powinno być jednak ściśle kontrolowane ze względu na liczne możliwe działania uboczne.

Najważniejszym zaleceniem jest odpowiednio krótki czas stosowania – zwykle nie powinno się używać jej dłużej niż przez 6 tygodni, aby uniknąć nabycia przez organizm odporności na jej działanie.

Wyróżnia się antybiotyki naturalne, syntetyczne i półsyntetyczne. Ich stosowanie bezpośrednio na skórę nie wiąże się z takim spektrum działań ubocznych, jak w przypadku doustnego przyjmowania substancji antybiotycznych. Stąd w aptekach oprócz preparatów wydawanych z przepisu lekarza są też dostępne maści antybiotyczne sprzedawane bez recepty.

Trądzik jest powszechną dolegliwością szczególnie młodzieży w wieku dojrzewania, jednakże również wiele starszych osób cierpi z powodu szpecących krost na skórze twarzy, dekoltu czy pleców.

Szczególnie ciężkie objawy trądziku, które nie dają się zwalczyć za pomocą produktów drogeryjnych, mogą być leczone za pomocą maści z antybiotykiem przepisanej przez lekarza dermatologa.

Aby określić szczep bakterii powodujący trądzik u konkretnej osoby, lekarz powinien w pierwszej kolejności zlecić wykonanie właściwych badań mikrobiologicznych albo wymazu ze skóry. Dzięki temu możliwe jest dobranie najbardziej odpowiedniego rodzaju antybiotyku.

Do antybiotyków najczęściej stosowanych w leczeniu trądziku należą klindamycyna i erytromycyna. Pierwsza z nich wykazuje działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne. Spektrum jej działania obejmuje bakterie beztlenowe oraz Gram-dodatnie, w tym Propionibacterium acnes, które są główną przyczyną powstawania trądzikowych wykwitów na skórze.

Klindamycyna może być stosowana równocześnie z erytromycyną, która również wykazuje silne działanie hamujące syntezę białek bakteryjnych i blokujące rozwój ich komórek.

Maść z antybiotykiem na trądzik może wywoływać skutki uboczne, takie jak łuszczenie skóry albo reakcje alergiczne, np. wysypkę, zaczerwienienie czy świąd. Groźnym efektem uczulenia na erytromycynę może być obrzęk twarzy, który w skrajnych przypadkach utrudnia nawet oddychanie, jedzenie i picie.

W przypadku klindamycyny skutkiem ubocznym bywa natomiast zapalenie gruczołów łojowych. W sytuacji zaobserwowania jakichkolwiek niepokojących objawów należy skonsultować się z lekarzem.

Maść z antybiotykiem może być stosowana w przypadku drobnych ran (również ropiejących), skaleczeń, otarć, oparzeń czy owrzodzeń. Nie jest jednak skuteczna w przypadku opryszczki, ponieważ jest ona objawem zakażenia wirusowego. Do jej leczenia stosuje się całkiem inne związki, m.in. antywirusowy acyklowir.

Maść antybiotyczna zazwyczaj zawiera w swoim składzie niewielkie ilości substancji czynnej, dlatego też często jest dostępna w aptekach bez recepty.

Do antybiotyków najczęściej stosowanych w maściach jest neomycyna, gentamycyna, polimyksyna B i bacytracyna. Ich działanie bakteriobójcze bazuje na kilku mechanizmach. Bacytracyna i polimyksyna B uszkadzają błony komórkowe bakterii, a neomycyna i gentamycyna hamują syntezę bakteryjnych białek. Podobnie jak polimyksyna B działają na bakterie Gram-ujemne (do tej grupy zaliczane są m.in. Pseudomonas aeruginosa czy pałeczki Enterobacteriaceae). Natomiast bacytracyna działa na bakterie Gram-dodatnie – należą do nich m.in. Staphylococcus aureus (gronkowiec), Streptococcus pyogenes (paciorkowiec) czy wspomniany już Propionibacterium acnes.

Maść gojąca rany często zawiera w składzie więcej niż jedną substancję czynną, ponieważ ich skojarzone działanie zapewnia znacznie szersze spektrum efektywności, zmniejszając równocześnie możliwość powstania szczepów bakterii opornych na antybiotyki.

Maść z antybiotykiem powinna być stosowana oszczędnie – nakładać ją należy cienką warstwą nie częściej niż zaleca producent konkretnego środka. Produkty tego typu nie powinny być stosowane na większych powierzchniach skóry, pod opatrunkiem okluzyjnym ani na uszkodzone tkanki.

Nie wszyscy też mogą i powinni leczyć skórę za pomocą antybiotyków. Do przeciwwskazań do ich stosowania należy m.in. ciąża i karmienie piersią (leczenie jest możliwe tylko za wskazaniem lekarza), a także alergia na konkretne składniki preparatu. Pod szczególną kontrolą powinny się też znaleźć stosujące antybiotyki osoby starsze.

Maść z antybiotykiem należy stosować je systematycznie do uzyskania efektów – zaprzestanie kuracji po zbyt krótkim czasie może doprowadzić do wytworzenia przez bakterie antybiotykooporności, przez co ich całkowite zwalczenie będzie zdecydowanie trudniejsze. Uodpornienie się bakterii na antybiotyki jest tez możliwe przy nadmiernym i zbyt częstym stosowaniu preparatu na skórę.

Stosując maści z antybiotykiem najlepiej przestrzegać wydanych przez lekarza zaleceń dotyczących dawek i godzin ich aplikacji. W zależności od rodzaju substancji czynnej kuracja powinna trwać nie dłużej niż 10-12 dni.

Niekiedy używanie maści z antybiotykiem takim jak np. neomycyna może prowadzić do powikłań, takich jak:

• rozwój dodatkowych zakażeń bakteryjnych lub grzybiczych skóry,
• zapalenie mieszków włosowych,
• zapalenie skóry,
• pieczenia i swędzenie skóry,
• powstanie ogólnej nadwrażliwości obszarów ciała, na które aplikowany był antybiotyk.

ZOBACZ: Antybiotyki – kiedy szkodzą, a kiedy pomagają? Ekspert: lek. med. Waldemar Ferschke, epidemiolog, wiceprezes Medisept