Jakie jest prawidłowe ciśnienie krwi i jak je właściwie zmierzyć? Normy ciśnienia krwi, prawidłowe tętno, prewencja nadciśnienia

Prawidłowe ciśnienie tętnicze krwi to kluczowy element wskazujący na właściwe funkcjonowanie nerek i serca, podyktowane zdrową dietą i stylem życia. To, czy pacjent ma prawidłowe ciśnienie tętnicze, jest jedną z pierwszych rzeczy sprawdzanych przy wizytach w gabinetach lekarskich. Obecnie obowiązują następujące normy:

• 120–129 na 80-84 mm Hg – normalne ciśnienie,
• 130–139 na 85-89 mm Hg – wysokie, ale prawidłowe ciśnienie; można je obniżyć za pomocą diety o zmniejszonej podaży sodu oraz zwiększenia ilości aktywności fizycznej,
• 140-159 na 90-99 mm Hg – kwalifikowane jest jako nadciśnienie pierwszego stopnia.
• 160-179 na 100-109 mm Hg – skazuje na nadciśnienie drugiego stopnia,
• 180 na 110 mm Hg lub więcej – wskazuje na nadciśnienie tętnicze trzeciego stopnia, tzw. ciężkie nadciśnienie.

Poważne problemy zdrowotne grożą osobom, których ciśnienie przez dłuższy okres utrzymuje się na poziomie powyżej 140-159 na 90-99 mm Hg.

Zobacz także: Ustalono nowe normy ciśnienia krwi. Wzrośnie liczba osób z nadciśnieniem. Zobacz, jakie powinno być prawidłowe ciśnienie krwi

W przypadku osób starszych nieco wyższe ciśnienie nie zawsze związane jest z nadciśnieniem. Nie oznacza to jednak, że można zignorować podwyższone ciśnienie. Konieczne jest dołożenie wszelkich starań, które pozwolą na jego obniżenie. W przypadku pacjentów poniżej 80 roku życia, ciśnienie skurczowe nie powinno przewyższać 140 mm Hg, natomiast wśród osób powyżej 80 roku życia, ciśnienie powinno być utrzymywane poniżej 150 mm Hg. Prawidłowe ciśnienie łączy się z tętnem.

Tętno jest drugim, obok ciśnienia krwi, ważnym wyznacznikiem określającym prawidłowość przepływu krwi i pracy serca. Tętno to rytmiczny ruch naczyń, który w całości jest zależny od pracy serca i sprężystości ścian tętnic. Polega na naprzemiennym skurczu i rozciąganiu tętnic, w wyniku działania krwi tłoczonej przez serce.

Badanie tętna polega na zmierzeniu ilości uderzeń serca na minutę. To bardzo proste badanie, do którego wystarczą dłonie i stoper. Aby je wykonać, należy zlokalizować opuszkami palca wskazującego i środkowego tętnicę na nadgarstku lub szyi, ucisnąć ten punkt i liczyć pojedyncze uderzenia serca przez 60 sekund. Liczba uderzeń to puls, czyli częstość pracy serca.

Czytaj także: To najgorsze dodatki do kawy. Nie używaj ich, bo są szkodliwe. Czy kawa ze śmietanką jest zdrowa, a słodziki to lepszy wybór niż cukier?

Optymalnie tętno powinno być niskie, ponieważ szybkie może oznaczać zwiększone ryzyko udaru mózgu, zawału serca i nadciśnienia. Wyjątkiem jest wysiłek fizyczny, który przebiega z wysokim tętnem, ale nie wykazuje negatywnego wpływu na zdrowie, ponieważ puls jest podwyższony tylko chwilowo.

Na wysokość tętna wpływa wiek i styl życia:

• u noworodków prawidłowe tętno mieści się w okolicy 130–140 uderzeń/min.,
• u osób dorosłych: 66–76 uderzeń/min.,
• u osób starszych powinno wynosić 60–65 uderzeń na minutę.

Pomiar ciśnienia tętniczego to nieodłączna część każdej wizyty u lekarza w czasie ciąży. Normy prawidłowego ciśnienia w ciąży są właściwie takie same jak w przypadku kobiet niebędących w ciąży. W pierwszych 6. miesiącach może nawet dojść do delikatnego obniżenia ciśnienia skurczowego i nieco większego spadku ciśnienia rozkurczowego. To efekt podniesienia się poziomu progesteronu w organizmie. Takie zmiany można zaobserwować szczególnie pomiędzy 12. a 26. tygodniem ciąży.

W ostatnim trymestrze ciąży, gdy płód osiąga coraz większe rozmiary, zwiększa się ilość krwi krążącej w ustroju. Powodować to może nieznaczne podwyższenie ciśnienia tętniczego. Jeśli wartość ciśnienia nie przekracza górnej granicy normy, czyli jest niższe niż 140/90 mm Hg, nie powinno to martwić. Jeżeli wartość wykonanego badania jest wyższa, pacjentka może mieć nadciśnienie. W ciąży nadciśnienie zwiększa ryzyko zagrażającego życiu dziecka i matki, stanu przedrzucawkowego.

Każda ciąża przebiegająca z nadciśnieniem jest ciążą wysokiego ryzyka. Nadciśnienie może być przyczyną nieprawidłowego dojrzewania łożyska, co ogranicza dostawę składników odżywczych i tlenu do płodu. Prowadzi to do nieprawidłowego wzrostu dziecka z powodu niedotlenienia. Wysokie ciśnienie może również spowodować odklejenie się łożyska, wywołać przedwczesny poród, a nawet spowodować obumarcie płodu.

Pełnowartościowa i zdrowa dieta stosowana w okresie ciąży pomaga zachować prawidłowe ciśnienie. Podstawę diety w ciąży powinny stanowić warzywa i owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, produkty mleczne i nasiona roślin strączkowych, także mięso i jaja. Składniki te zapewnią odpowiednią ilość białka, węglowodanów, tłuszczu, witamin, soli mineralnych i błonnika pokarmowego, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Szczególnie ważne jest dostarczanie do organizmu odpowiedniej dawki potasu (wg IŻŻ 3500 mg na dobę) oraz niedużej ilości sodu (wg IŻŻ 1500 mg na dobę).

Kiedy ciężarna zauważy lub odczuje symptomy spowodowane problemami z ciśnieniem w ciąży jak np. zaburzenia widzenia, zawroty głowy i nienaturalnie przyspieszone bicie serca, koniecznie powinna się skonsultować z lekarzem, ponieważ ewentualna niewykryta dolegliwość może stanowić problem przy porodzie.

Pomiary ciśnienia u dzieci interpretowane są w nieco odmienny sposób, niż u dorosłych, ponieważ używa się do tego siatek centylowych. Prawidłowe ciśnienie u dzieci można stwierdzić, wykorzystując siatki centylowe odpowiednie do wieku i płci dziecka. Dostępne są polskie siatki opracowane przez Centrum Zdrowia Dziecka oraz zagraniczne – zaproponowane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Prawidłowe wartości mieszczą się w szerokim zakresie normy od 10. do 90. percentyla lub wąskim zakresie od 25. do 75. percentyla. Średnia i najbardziej prawidłowa to wartość ciśnienia odpowiadająca 50. percentylowi dla wieku i płci dziecka.

Jeśli ciśnienie u dziecka jest powyżej 90. percentyla, lekarze mogą stwierdzić nadciśnienie, którego przyczyną może być występowanie ukrytej (lub stwierdzonej) choroby układu sercowo-naczyniowego.

Problem z nadciśnieniem dotyka ok. 10,5 mln dorosłych Polaków. Uwagę na problem z ciśnieniem powinniśmy zwrócić już przy wartościach przekraczających 140/90 mm Hg. Realne zagrożenie zdrowia pojawia się przy wyniku oscylującym wokół 180/110 mm Hg. Pierwszym krokiem do obniżenia ciśnienia jest odnalezienie przyczyny. Do najczęstszych przyczyn nadciśnienia tętniczego należą:

• zaburzenia hormonalne,
• choroby nerek lub serca,
• stres (zobacz: jak poradzić sobie ze stresem?),
• brak aktywności fizycznej,
• niezdrowa dieta z dużą ilością soli.

Podwyższonego ciśnienia nie wolno ignorować, ponieważ w dłuższej perspektywie może doprowadzić do takich powikłań, jak niewydolność nerek, zawał serca, miażdżyca i udar mózgu. Aby uniknąć takich konsekwencji, warto przyjrzeć się swoim nawykom żywieniowym i wprowadzić zmiany w diecie. Zrezygnować z przetworzonych produktów i zastąpić je chudym mięsem, warzywami i owocami. Warto również wprowadzić więcej aktywności i ruchu. Z początku może to być spacer lub jazda na rowerze do pracy. Wskazane jest również ograniczenie konsumpcji alkoholu i palenia papierosów.

Cichocka A.: Nadciśnienie tętnicze krwi.... Przemysł Spożywczy 2017.