Melisa ukoi nerwy, pomoże na bóle brzucha i miesiączkowe. Jakie ma właściwości, działanie i wskazania? Czy można pić melisę będąc w ciąży?

Melisa lekarska (Melissa officinalis), znana jest też jako cytrynowe ziele, ze względu na cytrynowy zapach. Jej inne nazwy to rojownik lub melisa cytrynowa. Melisa należy do rodziny roślin jasnotowatych (Lamiaceae), do której należą również m.in. bazylia, kocimiętka, lawenda oraz mięta.

Melisa stosowana jest w medycynie tradycyjnej jako łagodny środek uspokajający i nasenny. Ma także właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe, zaś olejek eteryczny z tej rośliny ma działanie antybakteryjne i grzybobójcze.

Surowcem zielarskim są suszone liście melisy (Folium Melissae). W sklepach zielarskich lub spożywczych można kupić świeżą melisę w doniczce, a także suszoną, która dostępna jest również w aptekach. Melisa lekarska w postaci pokrojonych i wysuszonych liści przeznaczonych do zaparzania to lepsza opcja, niż gorszej jakości zmielony susz, który znaleźć można w torebkach do ekspresowego zaparzania.

Warto pamiętać, że wartość leczniczą ma melisa świeża, ale także suszona, pod warunkiem, że proces suszenia odbył się w odpowiednich warunkach. Zalecaną temperaturą jest nie wyższa niż 35 stopni Celsjusza. Liście melisy powinny być ocierane i mielone. Suszona i sproszkowana melisa traci wiele ze swoich cennych właściwości – przede wszystkim olejki eteryczne, które są bardzo nietrwałe. To właśnie olejek eteryczny melisy ma właściwości uspokajające, więc jeśli będzie go mało – działanie uspokajające i nasenne herbatki z melisy, także będzie niewielkie.

Melisa zawiera olejek eteryczny, który jest najwartościowszym składnikiem ziela. Znajdziemy w nim skondensowane substancje o biologicznym działaniu, do których zaliczane są przede wszystkim aldehydy monoprenowe. Nadają one melisie charakterystyczny, lekko cytrynowy zapach. Są to cytral A (geraniol) oraz cytral B (neral), cytronelal, linalol, geraniol oraz seskwiterpeny: β-kariofilen i germakren.

W melisie w dużych ilościach występują antyoksydacyjne i przeciwzapalne fenolokwasy. Reprezentowane są m.in. przez pochodne kwasu benzoesowego np. kwas galusowy oraz pochodne kwasu cynamonowego, czyli:

• kwas kawowy,
• ferulowy,
• chlorogenowy,
• elagowy,
• rozmarynowy.

Aromatyczne liście melisy zawierają również inne antyoksydanty – flawonoidy, takie jak: apigenina, luteolina, kwercetyna, kemferol. Ponadto zawarte są w liściach triterpeny w postaci kwas ursolowego i oleanolowego, garbniki, gorczyce i śluzy.

Melisa znana jest z właściwości uspokajających i relaksujących. Herbata z melisy jest bezpiecznym i łagodnym środkiem, który łagodzi objawy stresu, zmęczenia psychicznego, rozdrażnienia, pobudzenia nerwowego oraz stany lękowe i nerwicowe, w tym nerwicę serca. Melisa poprawia nastrój, jest pomocna w leczeniu depresji i ADHD u dzieci. Wypicie ciepłego naparu przed snem pomaga zasnąć.

Melisę warto pić na bóle miesiączkowe. Stwierdzono, że kobiety z zespołem napięcia przedmiesiączkowego, które zażywały dwa razy dziennie kapsułki zawierające 500 mg sproszkowanych liści melisy podczas fazy lutealnej (pierwsza faza cyklu) w dwóch kolejnych cyklach, mały mniejsze nasilenie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS) .

Melisa wykazuje działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie budujące przewód pokarmowy. Zapobiega wzdęciom brzucha, działając wiatropędne, a także wspomaga trawienie dzięki działaniu stymulującym produkcję i wydzielanie żółci. Żółć zawiera enzymy lipolityczne, odpowiedzialne za emulgowanie i trawienie spożytych tłuszczów.

Herbata z melisy działa stymulująco na wydzielanie soku żołądkowego, wspomaga zatem trawienie białek. Melisa cytrynowa ma również właściwości pomagające obniżyć poziom cholesterolu we krwi, regularne picie melisy ma działanie przeciwmiażdżycowe.

Olejek eteryczny z melisy działa przeciwbakteryjne i grzybobójczo, jednak napar nie ma takich właściwości z powodu parzenia go w temperaturze bliskiej 100 stopni Celsjusza. Wąchanie olejku pomaga się zrelaksować, obniżyć napięcie i rozdrażnienie. Melisa jest pomocna w łagodzeniu dolegliwości związanych z bólami migrenowymi, gdyż ma działanie przeciwbólowe. W niewielkim stopniu nasila wydzielanie produkcję i wydzielanie moczu, co przyspiesza proces oczyszczania organizmu z toksyn i produktów przemiany materii.

Melisa tradycyjnie stosowana jest w stanach pobudzenia nerwowego i przy trudnościach z zasypianiem. Codzienne picie herbatki z melisy pomaga radzić sobie ze stresem. Usprawnia procesy uczenia się i zapamiętywania informacji, ponieważ uspokaja, a to pomaga się skupić na wykonywanych czynnościach. Z tego powodu melisa zalecana jest w profilaktyce chorób wieku podeszłego, takich jak demencja starcza, otępienie i choroba Alzheimera. Smarowanie olejkiem ramion osób starszych z demencją, pomaga im się zrelaksować i uspokoić.

Olejek melisowy ze względu na właściwości grzybobójcze i bakteriobójcze jest świetnym remedium na opryszczkę, grzybice skóry i zmiany trądzikowe. W aptekach dostępne są preparaty z olejkiem z melisy do leczenia opryszczki wargowej wywołanej wirusem HSV. Napar z melisy będzie pomocny przy zapaleniu dziąseł, błony śluzowej jamy ustnej, a także po usunięciu zębów mądrości. Płukanie jamy ustnej ostudzonym, ale nie zimnym, naparem z melisy pomaga złagodzić stan zapalny wywołujący ból.

Melisa sprawdzi się także do celów kosmetycznych – polecana jest do płukania włosów dla osób mających problemy ze zbytnim ich przetłuszczaniem się i stanami zapalnymi skóry głowy. Melisa stosowana jest w przemyśle kosmetycznym jako składnik szamponów, płynów do kąpieli i kremów nawilżających. Kąpiel z dodatkiem olejku melisowego, będzie idealnym pomysłem po nerwowym i stresującym dniu.

Przedawkowanie melisy jest w zasadzie niemożliwe, niemniej jednak jak zawsze wskazany jest umiar. Zaleca się pić 2-4 szklanki naparu z melisy dziennie z jednej łyżeczki suszonych ziół lub torebki herbaty ekspresowej – czyli z ok. 2 gramów suszu. Olejek melisowy można przyjmować w dawce 5–6 kropli na łyżce miodu lub cukru. Wykorzystanie go do kąpieli lub do nacierania skóry nie podlega limitom. Warto jednak obserwować, czy nie podrażnia on skóry.

Melisa jest bardzo przydatna do łagodzenia mdłości, które towarzyszą kobiecie w pierwszym trymestrze ciąży, a często także w drugim i trzecim. Nie ma żadnych przeciwwskazań (oprócz uczulenia na olejek eteryczny melisy) do stosowania naparu z melisy w ciąży – przyszłe mamy powinny natomiast unikać wyciągów z melisy na bazie alkoholu.

Melisa dla dzieci i niemowląt jest w pełni bezpieczna. W aptekach można kupić herbatki z melisą przeznaczone dla dzieci, które mają pomóc na problemy trawienne, ząbkowanie lub ułatwić zasypianie. Należy pamiętać o czytaniu etykiet produktów podawanych najmłodszym. Gotowe herbatki dla dzieci niejednokrotnie zawierają mnóstwo cukru. Jego nadmiar w diecie sprzyja próchnicy zębów u dzieci, powoduje, że pociechy nie chcą jeść warzyw, ponieważ te nie mają słodkiego smaku. Wysokie spożycie cukru ryzyko nadwagi i otyłości w późniejszym wieku. Zdecydowanie zdrowszym i lepszym wyborem będzie lekki napar z suszu melisy, podawany po ostudzeniu lub małą łyżeczką maleństwu.

Przeciwwskazaniem do picia melisy jest uczulenie na olejek melisowy – objawia się ono rumieniem, świądem i pokrzywką. Melisa w dużych dawkach może powodować senność i osłabienie koncentracji. Przyjmując preparaty z melisą, należy zachować ostrożność przy prowadzeniu samochodu.

Melisa nie powinna być stosowana jednocześnie z doustnymi środkami antykoncepcyjnymi. Nie osłabia ich działania, ale połączenie substancji zawartych w zielu melisy ze składnikami tabletek antykoncepcyjnych może mieć niekorzystne działanie. Między zażyciem leku a wypięciem melisy, trzeba zrobić ok. 2 godziny odstępu.

Źródło:

1. Dobros N.: Zioła o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym. Postępy Fitoterapii, 2017.