Nerwica serca - przyczyny, objawy i metody leczenia

Czy nerwica serca to choroba?

Nerwica serca nie jest uznawana za odrębną jednostkę chorobową zarówno w klasyfikacji chorób kardiologicznych, jak i zaburzeń psychicznych. Tradycyjnie przez ten termin rozumie się specyficzny zespół symptomów, które dotyczą przede wszystkim funkcjonowania układu krążenia. Aby móc podejrzewać nerwicę serca, należy wcześniej przeprowadzić badania w celu wykluczenia poważnych chorób, związanych zwłaszcza z niewydolnością serca. W przebiegu nerwicy często występują analogiczne symptomy jak w przypadku wielu chorób narządów wewnętrznych. Zasadne jest w związku z tym przeprowadzenie badań m.in. pod kątem:

• Zawału serca.
• Zaburzenia rytmu serca.
• Krwotoku.
• Choroby wieńcowej.
• Neuralgii.
• Nadciśnienia tętniczego.
• Tamponady serca.
• Ostrej niewydolności krążenia oraz oddychania.

W celu wykluczenia poważnych schorzeń wykonuje się przede wszystkim elektrokardiografię (EKG), ultrasonografię (USG) oraz badanie pracy serca metodą Holtera. Wskazane jest również wykonanie morfologii krwi. Jeżeli wyniki nie wykażą zmian o podłożu chorobowym, można wtedy podejrzewać, że dolegliwości wynikają z przyczyn emocjonalnych. Objawy nerwicy serca, podobnie jak inne symptomy zaburzeń nerwicowych, nie mają związku z żadnym realnie istniejącym zagrożeniem. W żadnym stopniu nie uszkadzają narządów ani nie powodują upośledzenia ich funkcji. Nie mają również związku z wysiłkiem fizycznym. Wykazują charakter napadowy, a lęk związany z odczuwanymi symptomami może prowadzić do paniki o własne życie. Czas trwania ataku wynosi zwykle od kilkunastu do kilkudziesięciu minut i może mieć charakter nawracający.

Nerwica utrudnia pacjentowi nawiązywanie relacji interpersonalnych, mogąc skłaniać go do wycofania społecznego. W skrajnych przypadkach uniemożliwia podejmowanie edukacji oraz aktywności zawodowej.

Objawy charakterystyczne nerwicy serca

Nerwica serca cechuje się wystąpieniem u pacjenta szeregu objawów o charakterze napadowym. Często występują one jednocześnie. Do najbardziej typowych symptomów można zaliczyć:

• Przyspieszone bicie serca – pacjent odnosi subiektywne wrażenie, że jego serce może za chwilę „wyskoczyć” na zewnątrz.
• Kołatanie serca – odczuwane jako jego wywracanie się, mające związek z niemiarową pracą serca.
• Uczucie dyskomfortu lub ból w klatce piersiowej – zlokalizowany najczęściej w jej lewej części. Jest określany przez pacjenta jako ucisk, gniecenie i kłucie. Dolegliwości te nieraz nasilają się podczas oddychania.

Inne dolegliwości towarzyszące nerwicy serca

Powyższym objawom mogą towarzyszyć również inne dolegliwości somatyczne, charakterystyczne dla zaburzeń nerwicowych, takie jak:

• Duszności.
• Bóle i zawroty głowy.
• Nadmierne pocenie się.
• Zaczerwienienie twarzy.
• Wymioty.
• Nudności.
• Drętwienie, drżenie i mrowienie kończyn.
• Stan dekoncentracji.
• Osłabienie organizmu.
• Wzrost ciśnienia tętniczego krwi.
• Suchość w ustach.
• Uczucie dławienia.
• Ból brzucha.
• Zimne dreszcze lub uderzenia gorąca.

Obok objawów somatycznych, pacjent z nerwicą serca może odczuwać symptomy mające podłoże psychiczne:

• Silny lęk, niepokój i napięcie.
• Napad paniki.
• Poczucie popadania w szaleństwo.
• Obawa przed utratą kontroli lub świadomości.
• Stan depersonalizacji lub derealizacji.

Przyczyny nerwicy serca

Wystąpienie objawów nerwicy serca zwykle poprzedza sytuacja stresowa. Pomiędzy jej wystąpieniem a atakiem może upłynąć jednak pewien czas, w związku z czym pacjent nieraz nie jest w stanie powiązać obu tych sytuacji. Atak może pojawić się całkowicie niespodziewanie., np. podczas pracy, odpoczynku, a nawet snu. Nerwica serca występuje zwłaszcza u osób z różnego rodzaju zaburzeniami nerwicowymi, najczęściej o charakterze lękowym. Można do nich zaliczyć m.in. fobię społeczną, agorafobię czy zaburzenia lękowe uogólnione.

W powstawaniu nerwicy serca znaczenie mogą odgrywać zarówno czynnymi psychologiczne, środowiskowe, kulturowe, a także biologiczne jak i genetyczne. Przyczyny psychologiczne są różnie wyjaśniane w zależności od nurtu. W przypadku szkoły psychodynamicznej głównym powodem powstawania nerwic są nierozwiązane konflikty wewnętrzne. Powstają one na skutek tego, że pacjent rezygnuje z realizacji własnych potrzeb i aspiracji, podporządkowując się wymogom społeczeństwa. W nurcie tym kładzie się również nacisk na doświadczone w przeszłości traumy, np. dotyczące utraty bliskiej osoby. Szkoła behawioralno-poznawcza wychodzi natomiast z założenia, że nerwica jest spowodowana nieracjonalnymi przekonaniami pacjenta na swój temat, które wpływają na jego zachowanie. Nerwica rozwija się także na skutek wchodzenia w niezdrowe relacje interpersonalne oraz ma związek z brakiem odporności na stres.

Objawy nerwicy serca mogą pojawić się również w związku z życiem w ciągłym napięciu, stresie i pośpiechu. Ich wystąpieniu sprzyja długotrwała presja, nastawienie na rywalizację, częste zamartwianie się, a także trudna sytuacja życiowa – np. alkoholizm i przemoc w rodzinie, problemy finansowe, rozwód czy stanie się ofiarą nadużycia seksualnego. Przyczyny upatruje się również w niedoborze elektrolitów oraz stosowaniu substancji psychoaktywnych.

Co robić w przypadku ataku nerwicy serca?

Aby pomóc osobie doświadczającej ataku nerwicy serca, należy w pierwszej kolejności ją uspokoić i zapewnić, że jej zdrowie i życie nie są zagrożone. Warto zapewnić również swobodny dostęp do powietrza, np. poprzez otwarcie okna. Można również posłużyć się technikami kontroli oddechu, które pomogą powstrzymać kołatanie serca.

Jak uspokoić osobę z tego typu dolegliwością? Przede wszystkim pomocna jest technika oddychania przeponowego. Polega ona na głębokim i powolnym oddychaniu z wykorzystaniem przepony. Należy zachęcić osobę doświadczającą ataku do przyjęcia pozycji leżącej, a następnie oddychania w taki sposób, aby nie dochodziło do unoszenia się klatki piersiowej, lecz jedynie brzucha. Można również spróbować odwrócić uwagę od lęku, stosując techniki wizualizacji oraz relaksacji. Jeśli metody niefarmakologiczne nie przyniosą skutku, wtedy można podać środki uspokajające.

Nerwica i stany lękowe: czy to powszechny problem?

Leczenie nerwicy serca

Podstawą leczenia nerwicy jest psychoterapia, zwłaszcza prowadzona w nurcie behawioralno-poznawczym. Dzięki uczestnictwu w niej pacjent może zmienić swoje podejście do życia oraz doświadczanych dolegliwości, a także nauczyć się właściwie reagować w momentach ataków.

Farmakologiczne leczenie nerwicy serca polega natomiast na przerwaniu ataku oraz zapobieganiu objawom w przyszłości. Leki stosowane doraźnie to zwłaszcza benzodiazepiny, które zapewniają szybkie uspokojenie. Należą do nich m.in.:

• Diazepam.
• Klonazepam.
• Lorazepam.
• Alprazolam.

W terapii przewlekłej stosuje się natomiast najczęściej leki antydepresyjne nowej generacji SSRI. Obie te grupy leków są przepisywane przez lekarza i sprzedawane jedynie na receptę. W przypadku benzodiazepin należy zachować szczególną ostrożność, gdyż ich nierozważne stosowanie może prowadzić do uzależnienia. U pacjentów z objawami nerwicy serca często ma miejsce obniżenie stężenia elektrolitów w organizmie – przede wszystkim magnezu oraz potasu. Można więc rozważyć stosowanie leków bez recepty lub suplementów diety w celu uzupełnienia niedoborów. Zalecane jest również zwolnienie tempa życia, aktywność fizyczna, a także ograniczenie spożycia alkoholu, kawy oraz napojów energetyzujących.