Ksylitol – kalorie, indeks glikemiczny i wartość odżywcza. Jakie właściwości ma cukier brzozowy? Ksylitol a cukier – co wybrać?

Ksylitol odkryto pod koniec XIX wieku. Podczas pierwszych prób jego produkcji chemicy (E. Fisher i M. G. Bertrand) uzyskali produkt w postaci syropu. W postaci krystalicznej ksylitol powstał podczas II wojny światowej w Finlandii. Finowie pozyskiwali go z kory brzozowej, której mieli pod dostatkiem. Natomiast teraz większość ksylitolu dostępnego na rynku to produkt chiński. Pozyskiwany on jest z kolb kukurydzy na drodze fermentacji przez odpowiednio modyfikowane mikroorganizmy.

Pod względem chemicznym ksylitol to substancja należąca do alkoholi cukrowych (wielowodorotlenowych), czyli do rodziny polioli. Do grupy tej należą również sorbitol, mannitol i maltitol – czyli substancje, których nazwa kończy się “ol”. Dlatego nieprawidłowe są nazwy cukier brzozowy albo cukier z brzozy, ponieważ ksylitol nie jest cukrem. Można jednak używać ich w języku potocznym, ponieważ wiele osób kojarzy te terminy.

Sprawdź: Ten słodzik miał być taki zdrowy, a zwiększa ryzyko zakrzepów, zawałów i udarów

Ksylitol to świetny naturalny zamiennik cukru o lekko orzeźwiającym smaku. Wrażenie orzeźwienia to efekt tego, że ksylitol rozpuszczając się w wodzie absorbuje ciepło i dzięki temu ochładza roztwór. Podobna reakcja zachodzi w ustach. Gdy spożywany jest ksylitol (np. w czasie żucia gumy z jego dodatkiem), to powstaje uczucie chłodu w ustach. Ksylitol dostarcza ok. 40% mniej kalorii od cukru (czyli sacharozy – głównego składnika cukru trzcinowego i buraczanego), ale ma też mniej intensywną słodycz – ok. 30 procent. Ze względu na tę cechę niektóre osoby mogą dodawać go więcej niż cukru, co nie wpłynie wówczas na obniżenie ilości kalorii. Produkt dodawany będzie mniej kaloryczny, ale jego porcja większa.

Cukier brzozowy dostarcza dużo mniej kalorii niż cukier biały. W 100 g ksylitolu jest 240 kcal, czyli 1 łyżeczka (5 g) dostarcza ok. 12 kcal. Natomiast cukier biały dostarcza w 100 g ok. 400 kcal, czyli 1 łyżeczka to 20 kcal. Ciekawą i wartościową w kontekście odchudzania cechą ksylitolu, jest fakt, że zmniejsza apetyt na słodycze, co w połączeniu z niższą kalorycznością czyni go dobrym wyborem dla osób dbających o linię i odchudzających się.

Ksylitol to dobra i znacznie zdrowsza alternatywa dla tradycyjnego cukru nie tylko ze względu na niższą kaloryczność. Podczas gdy indeks glikemiczny białego cukru wynosi IG 70, ksylitol ma indeks glikemiczny na poziomie 13 jednostek. Ksylitol nie jest metabolizowany z udziałem insuliny, a to druga cecha skłaniająca do włączenia go do diety osób chorujących na cukrzycę, z insulinoopornością oraz z nietolerancją glukozy.

Ksylitol ma dobroczynne działanie na ludzki organizm. Cukier brzozowy zwiększa przyswajalność wapnia, co sprawia, że kości są lepiej zmineralizowane i mocniejsze. W ten sposób spożywanie ksylitolu może mieć istotne znaczenie w profilaktyce i terapii osteoporozy. Ksylitol jest zalecany zamiast cukru, który ma działanie osłabiające układ kostny – wypłukuje wapń i prowadzi do demineralizacji kości oraz zębów.

Ksylitol odświeża oddech i pomaga zlikwidować nieprzyjemny zapach z ust. Działa korzystnie na zęby nie tylko ze względu na zwiększanie przyswajalności wapnia, ale także dlatego, że przywraca właściwe pH śliny (ma odczyn zasadowy), neutralizując kwasy pokarmowe i ograniczając ich szkodliwe działanie na szkliwo zębów. Cukier brzozowy ma właściwości antybakteryjne i hamuje rozwój bakterii powodujących próchnicę, podczas gdy cukier biały ma działanie odwrotne. Z tego względu ksylitol zaleca się dodawać zamiast cukru do posiłków przygotowywanych na słodko, szczególnie dla dzieci.

Spożywanie 2 gramów ksylitolu 3-5 razy dziennie ma najlepsze działanie przeciwpróchnicze. Większe dawki nie dają skuteczności w badaniach.

Warto włączyć ksylitol do diety dziecka także z powodu jego działania przeciwzapalnego. Zaobserwowano, że profilaktyczne podawanie ksylitolu dzieciom zmniejsza częstość występowania zapalenia ucha środkowego, aż o 25-40 procent!

Ksylitol ma działanie probiotyczne, czyli wykazuje korzystny wpływ na florę bakteryjną jelit. Wspomaga wzrost populacji dobroczynnych bakterii w obrębie jelit i hamuje rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych i patogennych. Dlatego używanie ksylitolu zamiast cukru jest wskazane dla osób cierpiących na nawracające infekcje bakteryjne i grzybicze.

Ksylitol ma szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym i jest dodawany do wielu produktów, na co konsument może nie zwrócić uwagi. Gumy do żucia z ksylitolem są od wielu lat dostępne na rynku polskim, a dopiero gdy ksylitol stał się popularny, producenci informują o jego obecności w gumie dużymi napisami na opakowaniu. Gumy z cukrem brzozowym najlepiej żuć po posiłku, aby zneutralizować kwasy i przywrócić równowagę kwasowo-zasadową w jamie ustnej, a tym samym zapobiegać rozwojowi próchnicy zębów. Żucie gumy po posiłku pomaga zneutralizować nieprzyjemne zapachy, choć niestety nie poradzi sobie z czosnkiem.

Osoby z cukrzycą, które nie są w stanie zrezygnować ze smaku słodkiego, mogą stosować ksylitol jako zdrowszą alternatywę dla cukru białego. Ksylitol jest odpowiednim dodatkiem do domowych ciast i wypieków – jest mniej kaloryczny niż cukier i w wysokiej temperaturze nie traci swoich cennych właściwości. Ciasto z ksylitolem nie będzie różnić się w smaku od tego słodzonego cukrem, a z pewnością będzie o zdrowsze.

Ksylitol jest lepszym wyborem niż syntetyczne słodziki – ma porównywalnie niską kaloryczność, a jest produktem w pełni naturalnym i korzystnym dla zdrowia, w przeciwieństwie do słodzików, których spożycie nie daje żadnych innych profitów.
W przemyśle kosmetycznym ksylitol dodawany jest do past do zębów, ponieważ chroni przed próchnicą i nadaje ciekawszy smak paście. Ze względu na tę właściwość ksylitolu można robić z jego dodatkiem płukanki do ust i gardła – zapobiegnie to rozwojowi szkodliwych dla szkliwa zębów bakterii, jest także pomocne w stanach zapalnych jamy ustnej. Dobre działanie ma płukanka o stężeniu 5 procent, czyli wykonana z 5 g ksylitolu, rozpuszczonego w 95 ml wody.

Pasta do zębów z ksylitolem polecana jest szczególnie dla dzieci i dla osób z paradontozą, ponieważ remineralizuje zęby, wzmacnia je i chroni przed próchnicą: 4 do 12 gramów ksylitolu wystarcza do całkowitego i trwałego zabezpieczenia zębów. Ksylitol jest też dostępny w postaci aerozolu – stosowany jest między innymi do leczenia zapalenia ucha środkowego u małych dzieci (ma działanie przeciwbakteryjne i bakteriobójcze).

Badania naukowe wykazały, że ksylitol jest substancją całkowicie bezpieczną dla zdrowia. Co więcej – ma wiele korzystnych właściwości, które pomogą utrzymać właściwe funkcjonowanie organizmu.

Ksylitol jest bezpieczny zarówno dla dzieci, jak i kobiet w ciąży. Nie należy jednak spożywać go w nadmiernych ilościach, ponieważ może dać to efekt przeczyszczający, powodować wzdęcia, nadmierną ilość gazów oraz skurcze żołądka. Górną tolerowaną dawką dzienną jest aż 100 g ksylitolu. Należy jednak mieć na uwadze, że tolerancja na tak duże ilości polioli może być różna. Organizm szybko przyzwyczaja się do działania ksylitolu i przestaje reagować w ten sposób na zwiększenie jego dawki.

Źródło:
Ksylitol - rola w diecie oraz profilaktyce i terapii chorób człowieka. Bromatologia 2015, 3: 340-343