Czym jest osocze? Skład, funkcje i zastosowanie osocza do celów leczniczych i zabiegów medycyny estetycznej

Osocze wchodzi w skład krwi, czyli jedynej płynnej tkanki w organizmie człowieka, stanowiąc jej większą część (ok. 55 procent). W 90 procentach osocze składa się z wody, a pozostałe 10 procent stanowią rozpuszczone w nim substancje. Głównym składnikiem osocza, zaraz po wodzie, są czerwone krwinki (erytrocyty), płytki krwi (trombocyty) i białe krwinki (limfocyty).

Czytaj: Pacjenci czekają na leki z osocza! Można oddawać je częściej niż pełną krew

Oprócz nich w osoczu zawarte są następujące związki:

• białka, takie jak albuminy i immunoglobuliny (przeciwciała),
• glukoza,
• witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E i K),
• enzymy,
• czynniki odpowiedzialne za krzepnięcie krwi,
• związki nieorganiczne takie jak jony metali, jony fosforanowe i dwuwęglowe, odpowiedzialne za regulowanie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu,
• związki azotowe takie jak mocznik i kreatynina,
• sole mineralne,
• produkty metabolizmu hemu (bilirubina i urobilinogen),
• cholesterol i kwasy tłuszczowe.

Osocze na postać płynną i stanowi około 5 procent masy ciała dorosłego człowieka, co daje około 3 litrów osocza u osoby ważącej 60 kg.

Kolor osocza jest przeważnie słomkowy (jasnożółty), ale zależnie od stanu fizjologicznego, może przybierać też inne odcienie. Osocze osób ze stwierdzonymi chorobami wątroby ma kolor brązowy, natomiast, gdy znajduje sie w nim duża ilość tłuszczu, osocze przybiera barwę żółtą.

Osocze pełni szereg ważnych funkcji, z których główną jest umożliwienie elementom morfotycznym krwi utworzenie płynnej zawiesiny. Kolejną ważną rolą osocza jest rozprowadzanie po organizmie tlenu i substancji odżywczych, a także usuwanie dwutlenku węgla i zbędnych produktów przemiany materii z komórek. Z uwagi na fakt, że w osoczu rozpuszczone są rozmaite nieorganiczne związki, do jego funkcji należy utrzymywanie równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie. Ponieważ rozpuszczone są w nim albuminy i elektrolity, odpowiada także za utrzymanie prawidłowego ciśnienia osmotycznego krwi.

Osocze pełni ważne role w procesach krzepnięcia krwi, ponieważ są w nim zawieszone czynniki odpowiedzialne za przebieg tego procesu. Osocze pełni też funkcję transportera białek, glukozy, lipidów, cholesterolu i hormonów. Co więcej, z uwagi na obecność w nim przeciwciał, uczestniczy w mechanizmach odpornościowych.

Osocze, podobnie jak krew, może być oddawane przez honorowych dawców i podawane w celach leczniczych. Preparaty zawierające w składzie osocze, a także samo osocze podaje się pacjentom ze skazami osoczowymi, których przykładem jest hemofilia A i B, niedoborem fibrynogenu i czynnika krzepnięcia XIII, czy osobom z chorobą von Willenbranda. Osocze przetaczane jest podczas krwotoków, w zespole rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego i przy wstrząsie krwotocznym. Podaje się je także przy oparzeniach dużej powierzchni ciała (następuje wówczas poważna utrata osocza), oraz przy zaburzeniach pracy wątroby związanych z zatruciami, zmianami nowotworowymi lub marskością.

Osocze probrane od ozdrowieńców COVID-19 podaje się chorym, którzy przechodzą infekcję SARS-CoV-2

Osocze pobiera się razem z krwią, która jest następnie odwirowywana w specjalnej wirówce. Inny sposób zakłada oddzielenie osocza od innych składników krwi na drodze plazmaferezy automatycznej, co pozwala uzyskać większą jego ilość z pobranej krwi. Pobrane osocze badane jest pod kątem obecności w nim wirusów (m.in. HIV i wirusów żółtaczki) i gdy jest od nich wolne, może zostać zamrożone, a następnie jest przechowywane w temperaturze około -30 stopni Celsjusza do dwóch lat.

Świeżo zamrożone osocze (angielski skrót to FFP) zawiera wszystkie czynniki krzepnięcia, można zatem wytwarzać z niego także leki osoczopochodne, takie jak albuminy podawane pacjentom z niedoborem białek, immunoglobuliny stosowane w leczeniu chorób spowodowanych spadkiem lub brakiem odporności, oraz koncentratów czynników krzepnięcia krwi podawanych na przykład pacjentom cierpiącym na hemofilię.

Osoba oddająca krew, w tym osocze, powinna spełniać określone wymagania. Konieczny jest ogólny dobry stan zdrowia i nieprzyjmowanie na stałe leków oraz nieużywanie substancji odurzających. Przeciwwskazaniem jest także pobyt w więzieniu, kontakt z osobą chorą na żółtaczkę zakaźną, operacja, transfuzja krwi, badania endoskopowe, kontakt błon śluzowych z substancją toksyczną i wiele innych. Szczegółowe wytyczne dostępne są na stronie internetowej dla Honorowych Dawców Krwi.

Przed pobraniem krwi dawca poddawany jest następującym badaniom:

• mierzone jest ciśnienie tętnicze krwi (nie powinno być niższe niż 60-100 mm Hg i wyższe niż 100-180mm Hg),
• tętno (powinno wynosić 55-100 uderzeń na minutę),
• temperatura (powinna być niższa niż 37.5 stopni C),
• masa ciała (minimum 52 kg)
• morfologia krwi, ze szczególnym uwzględnieniem hemoglobiny.

Z osocza krwi wytwarzane jest tak zwane osocze bogatopłytkowe. Zawiera ono dużą ilość płytek krwi, które stymulują tkanki i komórki do odbudowy i regeneracji. Osocze bogatopłytkowe stosowane jest w ortopedii podczas zabiegów mających na celu odbudowę ścięgien i tkanki chrzęstnej, oraz w medycynie estetycznej podczas zabiegów regenerujących skórę i mieszki włosowe.

Osocze bogatopłytkowe pobierane jest z własnej krwi pacjenta, dlatego jest bardzo dobrze tolerowane przez organizm. Pobudza podziały komórek macierzystych i wzrost fibroblastów, czyli komórek tkanki łącznej, które syntetyzują kolagen.

Osocze bogatopłytkowe podaje się w wybrane miejsce w formie zastrzyku. Można w ten sposób:

• pobudzić odbudowę chrząstki stawowej,
• spłycić zmarszczki,
• o odmłodzić skórę,
• stymulować wzrost nowych włosów.

Ostrzykiwanie osoczem stosowane w medycynie estetycznej znane jest pod nazwą wampirzego liftingu.

W ortopedii osocze bogatopłytkowe jest stosowane do leczenia uszkodzeń i urazów mięśni szkieletowych, ścięgien i wiązadeł. Zabiegi z zastosowaniem osocza bogatopłytkowego przyspieszają regenerację stawów i są stosowane przy chorobie zwyrodnieniowej stawów biodrowych, kolanowych i łokciowych. Są pomocne przy trudno gojących się stanach zapalnych tkanek miękkich i kości oraz w przypadku trudno zrastających się złamań.