Co to jest rutyna? Właściwości, działanie i zastosowanie, jakie ma rutozyd

Rutyna (rutozyd, łac. rutosidum) po raz pierwszy została wyizolowana w 1984 r. przez norymberskiego aptekarza Augusta Weissa z ziela ruty zwyczajnej – i stąd wywodzi się nazwa tej substancji. Ruta jest żółto kwitnącym pół krzewem, najliczniej rozpowszechnionym na terenie krajów Basenu Morza Śródziemnego. Rutyna, inaczej rutynozyd (rutosidum) to organiczny związek chemiczny (3-ramnoglukozyd kwercetyny) z rodzaju flawonoidów, a konkretnie glikozydów flawonoidowych. Flawonoidy są największą i najbardziej poznaną grupą związków występujących w tkankach roślinnych o działaniu antyoksydacyjnym. Mają także ważne znaczenie w kwestii warunkowania smaku, aromaty i barwy roślin, owoców oraz warzyw.

Współcześnie rutyna pozyskiwana jest z kwiatów perełkowca japońskiego (Sophora japonica L.) – drzewa zaliczanego do roślin bobowatych i podobnego wyglądem do akacji, oraz z gryki (Fagopyrum esculentum Moench), z której produkowana jest kasza gryczana. To nie jedyne jej źródła, bowiem rutyna występuje także w:

• skórkach pomarańczy, cytryny, limonki i jabłek,
• brokułach,
• śliwkach,
• winogronach,
• w większości roślin strączkowych,
• niektórych gatunkach herbat.

W organizmie człowieka losy rutynie nie zostały do końca poznane. Wiadomo, że ok. 15 procent spożytego związku wchłania się w przewodzie pokarmowym, natomiast reszta zostaje przekształcona do innego związku – kwercetyny. Przemiany rutyny odbywają się w wątrobie.

Rutyna jest jednym z najbardziej znanych i przebadanych bioflawonoidów, o którym stosunkowo niewiele się mówi. Wiele osób prawdopodobnie nie raz stosowało leki zawierające rutynę nawet o tym nie wiedząc. Pokochać powinny ją osoby ze skłonnością do siniaków i obrzęków, gdyż skutecznie wzmacniania, uszczelniania i uelastycznia ściany naczyń krwionośnych. Rutyna przyspiesza gojenie się ran oraz stłuczeń, toteż przyda się w okresie letnim, gdy tego typu kontuzje przytrafiają się częściej.

Rutyna działa przeciwzakrzepowo, a takie działanie jest ważne w procesie gojenia się ran, siniaków i obrzęków. Rutyna w dużych dawkach zapobiega deformacji krwinek czerwonych i zmniejsza lepkość (agregację) krwinek płytkowych, które po zlepieniu utworzyłyby niebezpieczny dla życia skrzep. Taki skrzep mógłby zatkać np. naczynie w płucach i spowodować niedotlenienie, a w konsekwencji śmierć. Poprawia również krążenie żylne i limfatyczne, przede wszystkim w kończynach dolnych.

Rutyna to związek o działaniu antyutleniającym, którzy wpływa pozytywnie na stan skóry. Chroni kwasy tłuszczowe budujące błony komórkowe, dzięki czemu spowalnia procesy starzenia się, powstawania drobnych zmarszczek i rozstępów. Z tych powodów często występuje w kremach do cery dojrzałej oraz balsamach do ciała ukierunkowanych na walkę z wiotkością skóry. Najlepsze działanie ma rutyna w połączeniu z witaminą C, która również ma działanie antyutleniające. Wspólnie chronią dwie tkanki zapewniające skórze elastyczność i napięcie, czyli kolagen i elastynę. Dodatkowo sama witamina C pełni ważne role w procesie wytwarzania kolagenu, konkretnie jego sieciowania, czyli tworzenia odpowiedniej struktury.

Warto wiedzieć, że witamina C i rutyna zawarte są w popularnym leku w postaci żółtych tabletek stosowanym w okresie przeziębień.

Właściwości antyoksydacyjne rutyny mają wpływ na poprawę odporności organizmu na infekcje. Rutyna zawarta jest w wielu lekarz sprzedawanych bez recepty przeznaczonych do leczenia przeziębienia, grypy i kataru. Dodatkowo odznacza się działaniem antyalergicznymi, w mechanizmie hamowania wydzielania histaminy i bradykininy.

Rutyna jako flawonoid o silnym działaniu przeciwutleniającym odgrywa również rolę w zapobieganiu rozwojowi miażdżycy. Oczywiście sama w sobie nie ochroni przed tworzeniem się blaszki miażdżycowej, ale stosowana wraz ze zdrową dietą i w połączeniu z aktywnością fizyczną wspiera ich działanie antymiażdżycowe. Rutyna neutralizuje niektóre wysoce reaktywne wolne rodniki, które utleniają lipoproteiny złego cholesterolu LDL, potęgując ich zdolność do tworzenia się blaszki miażdżycowej w tętnicach. To działanie (wykazuje je również np. witamina E) ma ogromne znaczenie w profilaktyce miażdżycy i innych chorób spowodowanych stresem oksydacyjnym.

Ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, przeciwwysiękowe i poprawiające krążenie krwi w żyłach kończyn dolnych, rutyna stosowana jest przede wszystkim w preparatach przeznaczonych do leczenia problemów związanych z przewlekłą niewydolnością żylną. Maści i żele z rutyną stosowane są przy:

• obrzękach kończyn dolnych,
• żylakach podudzi,
• wybroczynach krwawych,
• objawowo na siniaki i stłuczenia.

Szczególnie popularny i skuteczny jest kasztanowy żel z rutyną – połączenie właściwości kasztanowca i rutyny daje bardzo dobry efekt. W aptekach dostępne są też preparaty z rutyną (tabletki) i witaminą C. Rutyna tworzy z witaminą C skuteczne w działaniu połączenie – rutyna przedłuża czas działania witaminy C, zwiększając tym samym jej skuteczność.

Dostępne są też krople do oczu z rutyną, które łagodzą stany zapalne i wysięki w obrębie gałek ocznych. Przeciwwysiękowe działanie rutyny wykorzystuje się w leczeniu retinopatii cukrzycowej oraz innych naczyniowych uszkodzeń siatkówki, a także w terapii po zakrzepach i wylewach podspojówkowych.

Rutyna to stosunkowo bezpieczna substancja, która rzadko powoduje skutki uboczne i działania niepożądane. W niektórych przypadkach mogą pojawić się napadowe zaczerwienienia twarzy i nudności, które ustępują, jeśli lek z rutyną jest przyjmowany w trakcie posiłku. Możliwe działania niepożądane w związku ze stosowaniem preparatów z rutyną wynika z interakcji z innymi lekami. Wśród nich wymienia się następujące możliwe konotacje:

• przy leczeniu sulfamidami występuje ryzyko krystalurii (czyli występowania kryształów w moczu) przy równoczesnym stosowaniu tych leków oraz preparatów z rutyną i witaminą C,
• rutyna może nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych, stwarzając ryzyko krwotoku,
• rutyna z witaminą C może obniżyć stopień wchłaniania trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych i aminoglikozydów, redukując skuteczność ich działania.

Źródła:
RUTYNA – BUDOWA, WŁAŚCIWOŚCI Justyna Samaszko-Fiertek, Piotr Roguszczak, Barbara Dmochowska, Rafał Ślusarz, Janusz Madaj, Wiadomości chemiczne 2016, 70, 7-8
Leki naturalne o działaniu ochraniającym ściany naczyń krwionośnych, Katarzyna Karłowicz-Bodalska, Elżbieta Rudkowska, Małgorzata Han-Marek