Zwichnięcie, a także skręcenie dotyczą stawów o dużej ruchomości. Co wynika z zasięgu ruchu w stawie barkowym, kostce lub paliczkach, stawy te znajdują się w obszernej i luźnej torebce stawowej. Cechują się dużą powierzchnią panewki stawowej, czyli stopniem pokrycia głowy kości tkanką chrzęstną, która chroni je przed mechanicznym ścieraniem. Taka budowa sprzyja niestabilności i zwichnięciom.
Zwichnięcie a skręcenie – czym się różną?
Zwichnięciem nazywa się stan, w którym doszło do utraty fizjologicznej łączności pomiędzy powierzchniami stawowymi kości w obrębie torebki stawowej, niezależnie od przyczyny. Dwie głowy kości, które w stanie prawidłowej budowy anatomicznej stykają się ze sobą, umożliwiając ruch w danym stawie, utraciły ze sobą kontakt w wyniku przemieszczenia jednej z nich.
Zwichnięciu może towarzyszyć zerwanie więzadeł, łąkotek, a także dojść do uszkodzenia powierzchni stawowych pokrytych tkanką chrzęstną czy naruszenia torebki stawowej. Zwichnięcie kostki oraz zwichnięcie barku (stawu ramiennego) to jedne z częstych kontuzji nie tylko u sportowców. Do grupy urazów zwanej zwichnięciami należy również wybicie palca.
Skręcenie to natomiast rodzaj zwichnięcia, którego przyczyną było przekroczenie zakresu ruchomości stawu. Szczególnie często uraz ten dotyczy kostki lub nadgarstka – stawów o mniejszej ruchomości niż staw biodrowy, czy barkowy. Na skręcenia narażeni są oczywiście amatorzy sportu, jednak nierzadko stają się one również efektami nieszczęśliwych wypadków w codziennych sytuacjach. Ryzyko występowania skręceń stawu skokowego znacznie podnosi noszenie butów na wysokim obcasie. Przeciwnikami "szpilek" są więc ortopedzi i fizjoterapeuci.
Przeczytaj również:
Nie całkowitą postacią zwichnięcia jest podwichnięcie, w ramach którego dochodzi do naciągnięcia torebki stawowej i w związku z tym do przesunięcia się względem siebie powierzchni stawowych, bez całkowitej utraty połączenia pomiędzy nimi. Takiemu urazowi szczególnie często ulega staw kolanowy, żuchwowo-skroniowy oraz biodrowy, przy czym w przypadku tego ostatniego możliwe jest podwichnięcie wrodzone (dysplazja stawu biodrowego, która powstaje wskutek zaburzeń rozwojowych).
Rodzaje zwichnięcia
Zwichnięcia ze względu na przyczynę zerwania połączenia pomiędzy powierzchniami stawowymi dzielimy na:
- wywołane porażeniem – powstałe wskutek zaburzeń pracy mięśni znajdujących się wokół stawu;
- wrodzone – powstałe w życiu płodowym i związane z nieprawidłowościami w rozwoju stawu;
- patologiczne – powstałe wskutek oddziaływania patogenów chorobowych, np. gruźlicy;
- urazowe – powstałe w przypadku nagłych sytuacji wypadkowych.
Zwichnięcie barku
Do zwichnięcia w obrębie stawu ramiennego dochodzi najczęściej wskutek upadku na zewnętrzną stronę ramienia, uderzenia lub wykręcenia ramienia. W zależności od tego, w którą stronę przemieściła się kość ramieniowa względem łopatki, możliwe jest zwichnięcie tylne lub przednie. Zwichnięty bark jest bolesny, daje opór przy próbie ruchu, możliwe jest również położenie kończyny pod nieprawidłowym kątem. Kontuzja nabyta w wyniku uprawiania sportu to zwykle przednie zwichnięcie barku – ma ona tendencję do nawracania.
Zwichnięcie kostki
Jednym z najczęstszych urazów jest zwichnięcie kostki, czyli uraz w obrębie stawu skokowego górnego. Zwichnięcie kostki zwykle jest wynikiem przekroczenia zakresu ruchomości stawu, a więc skręcenia. Zwichnięta kostka charakteryzuje się dużą bolesnością, występowaniem opuchlizny i brakiem możliwości wykonywania ruchów. Zniekształcony jest również obrys stawu. Często wystąpieniu skręcenia towarzyszy także krwiak lub siniak.
Warto przeczytać również:
Leczenie zwichnięcia
Podobnie jak w przypadku zwichnięcia nadgarstka czy kolana, pierwszą pomocą jest zabezpieczenie sąsiednich stawów i ustabilizowanie stawu zwichniętego. Zapobiegnie to rozwojowi przewlekłego zespołu zapalnego, który znacznie utrudniłby proces powrotu do zdrowia. Dotknięty kontuzją staw należy schłodzić za pomocą zimnej wody (trzymanie kontuzjowanego miejsca pod bieżącą wodą), żelowego, zimnego kompresu, lub przyłożenie zamrożonego produktu spożywczego jaki każdy z pewnością ma w lodówce.
Do miejsca urazu przykładamy zimny kompres, zawinięty w ręcznik dla lepszego komfortu. Trzymamy go przez ok. 20 minut. Zabieg powtarzamy kilka razy dziennie.
Szybkie schłodzenie zapobiega dużemu obrzękowi. Na zwichnięcie kostki pomoże trzymanie nogi powyżej serca, dzięki czemu usprawnia się przepływ krwi i limfy. Dotknięte zwichnięciem miejsce należy smarować żelem zawierającym octanowinian glinu, który jest substancją przeciwzapalną, łagodzącą obrzęk oraz o działaniu przeciwbólowym. Preparaty na zwichnięcia zawierają także dodatek mentolu, który ma działanie chłodzące.
Zwichnięcia nie należy samodzielnie próbować nastawiać ponieważ takie działanie może doprowadzić do trwałego ograniczenia ruchomości stawu po wygojeniu, a nawet do skrócenia kończyny, które będzie wymagało leczenia operacyjnego.
Nastawianie kości i zabezpieczanie torebki stawowej odpowiednim opatrunkiem – gipsowym lub bandażem elastycznym – wykonuje lekarz w znieczuleniu miejscowym, a w uzasadnionych przypadkach kiedy dotyczy to dużych stawów lub doszło do skomplikowanego uszkodzenia, w znieczuleniu ogólnym.
Rutynowo procedurę tę poprzedza wykonanie zdjęcia rentgenowskiego (RTG), aby metodą diagnostyki obrazowej wykluczyć ewentualność złamania.
Dowiedz się więcej na temat:
Na czas gojenia się zwichnięcia niezbędne jest ograniczenie ruchomości stawu, a co z tym związane zminimalizować ilości aktywności fizycznej, nawet tej dnia codziennego. Następnie rozpoczyna się rehabilitację, która ma na celu przywrócenie pełnej sprawności kończyny. W zależności od tego, jak poważny był uraz, proces terapeutyczny trwa od kilku tygodni do nawet pół roku.
