Ortopeda – czym się zajmuje, co leczy i jakie przeprowadza badania. Jakie uprawnienia ma lekarz ortopedii?

Czym zajmuje się ortopeda?

W ramach swojej specjalizacji lekarz ortopeda zajmuje się schorzeniami układu ruchu, mającymi związek z takimi częściami ciała jak: kręgosłup, udo, biodro, goleń, kolano, miednica, bark, klatka piersiowa, nadgarstek, ramię, łokieć, ręka, przedramię, stopa, staw skokowy.
Do zadań ortopedy należy głównie leczenie i rozpoznawanie takich chorób jak:

• zmiany zwyrodnieniowe, 
• urazy (skręcenia, złamania, zwichnięcia, uszkodzenia łąkotek, niestabilność rzepki etc.),
• choroba Scheuermanna,
• płaskostopie,
• choroba Olliera,
• dyskopatie,
• przepukliny,
• wady postawy (lordoza, skolioza, kifoza),
• jałowe martwice kości,
• nowotwory kości,
• wady wrodzone dotyczące układu ruchu,
• choroba Dupuytrena,
• przeciążenia,
• choroby zapalne stawów oraz kości,
• mineralizacja kości (nabyta lub wrodzona),
• rwa kulszowa.

Według oficjalnej rządowej Klasyfikacji zawodów i specjalności, do zadań lekarza ortopedy należą takie czynności jak:

• przeprowadzanie badań mających na celu rozpoznanie schorzenia, kontrolę oraz poddanie ocenie stanu zdrowia pacjenta, 
• podejmowanie współpracy zarówno z pacjentem, jak i jego rodziną w celu wyjaśnienia celów i zasadności leczenia,
• przeprowadzanie badań o charakterze inwazyjnym, zwłaszcza artroskopii oraz biopsji,
• pobieranie materiałów do badań,
• wybór, ocena i interpretacja wykonanych badań pomocniczych, takich jak np. USG, tomografia, badania radiologiczne itp.,
• wykonywanie nakłuć diagnostycznych oraz leczniczych, intubacji i innych zabiegów,
• udzielanie doraźnej pomocy w nagłych stanach zagrożenia życia pacjenta,
• wykonywanie znieczulenia miejscowego,
• przygotowywanie opinii lekarskich, orzeczeń i wniosków dotyczących stanu zdrowia pacjenta,
• leczenie operacyjne i zachowawcze schorzeń ortopedycznych,
• sprawowanie opieki pooperacyjnej,
• podejmowanie współpracy z zespołem operacyjnym,
• uczestnictwo w promocji zdrowia i działaniach dotyczących prewencji przeciwko schorzeniom narządu ruchu,
• prowadzenie dokumentacji lekarskiej,
• kierowanie rehabilitacją pacjentów,
• prowadzenie leczenia dietetycznego.

Ortopeda dziecięcy – czym się zajmuje?

Chirurg ortopeda zajmuje się schorzeniami układu ruchu dotyczącymi człowieka już w okresie noworodkowym i niemowlęcym. Ortopeda dziecięcy diagnozuje i leczy między innymi choroby o charakterze wrodzonym. Należą do nich na przykład wady stawu skokowego oraz schorzenia stopy. Choroby ortopedyczne u najmłodszych bywają również konsekwencją dziecięcego porażenia mózgowego. U najmłodszych pacjentów odnotowuje się poza tym schorzenia stawów i kości wynikające ze stanów zapalnych. Nieraz mogą przechodzić one w stan przewlekły, zwłaszcza jeżeli leczenie nie zostanie podjęte na czas. Już u dzieci występują także nowotwory tkanki chrzęstnej oraz kostnej. Typowe dla wieku dziecięcego są poza tym różnego typu wady postawy oraz złamania kości. 

Jakie badania przeprowadza ortopeda?

Do specjalisty ortopedii zazwyczaj zgłaszają się pacjenci szukający ulgi w dokuczających im objawach bólowych. Ortopeda w pierwszej kolejności przeprowadza z chorym wywiad na temat charakterystyki jego dolegliwości. Może także wykonać badanie palpacyjne, aby określić rodzaj schorzenia. Najłatwiej może rozpoznać zmiany zaistniałe na skutek skręceń, złamań oraz zwichnięć. W przypadku innych chorób diagnostyka bywa zdecydowanie bardziej skomplikowana. Problematyczne jest rozpoznanie zwłaszcza schorzeń zwyrodnieniowych kręgosłupa, które mogą dawać różnego typu nieswoiste objawy, takie jak szumy uszne, drętwienie nóg, migrena czy ból w rejonach mostka. W trakcie wywiadu lekarskiego z ortopedą, pacjent jest pytany o dotychczasową historię choroby. Ortopeda może podjąć decyzję o zleceniu różnego typu badań przydatnych w diagnostyce. Pozwalają one przede wszystkim zidentyfikować charakter zmian w strukturze kości, stawów czy więzadeł. Należą do nich zwłaszcza: 

• zdjęcie rentgenowskie (RTG) kręgosłupa, stopy, klatki piersiowej, przedramienia etc., 
• badania ultrasonograficzne (USG),
• tomografia komputerowa,
• rezonans magnetyczny,
• artrografia,
• densytometria – polegająca po dokonaniu pomiaru gęstości mineralnej tkanki kostnej,
• badanie radiologiczne.

Jakie są metody leczenia chorzeń ortopedycznych?

Ortopeda najczęściej przeprowadza leczenie farmakologiczne, które ma charakter nieinwazyjny. Pacjent odczuwający ból może uzyskać ulgę dzięki m.in. zastosowaniu niesterydowych leków przeciwzapalnych czy leków rozkurczowych. Pozytywne efekty mogą przynieść również różnego typu zabiegi fizjoterapeutyczne, do których zaliczają się zwłaszcza: 

• prądy,
• elektroterapia,
• masaże,
• ćwiczenia rehabilitacyjne.

W niektórych przypadkach konieczne może okazać się jednak inwazyjne leczenie chirurgiczne. Po przeprowadzeniu operacji zwykle konieczne jest poddanie pacjenta długotrwałej rehabilitacji. W schorzeniach ortopedycznych uzasadnienie ma poza tym poddanie pacjenta zabiegom krioterapii miejscowej lub ogólnej. Dzięki poddaniu zmienionych chorobowo miejsc działaniu niskiej temperatury, stymulowane są procesy regeneracyjne w organizmie. Krioterapia pozwala zredukować ból, wyeliminować stan zapalny, a także pobudzić ukrwienie. Jednocześnie za sprawą krioterapii możliwe jest zniszczenie zmienionych w patologiczny sposób tkanek. 

Oprócz tego współczesna ortopedia wykorzystuje innowacyjną metodę polegającą na wykorzystaniu komórek macierzystych. Ma ona zastosowanie zwłaszcza u sportowców oraz innych osób po urazach. Metoda ta polega na wstrzyknięciu w określonym miejscu komórek macierzystych, które pochodzą z tkanki tłuszczowej. Ich dostarczanie może zostać poprzedzone przeprowadzenie zabiegu artroskopii, polegającej na umieszczeniu w stawie specjalnego urządzenia medycznego (artroskopu). Jest to całkowicie bezpieczna i skuteczna metoda, pomocna zwłaszcza w leczeniu urazów łąkotki, chorób zwyrodnieniowych, wad chrząstki oraz przewlekłego zapalenia ścięgien.  

Uprawnienia lekarza ortopedy. Czym różni się ortopeda od traumatologa?

Ortopedia jest specjalnością lekarską, dlatego wymaga ukończenia studiów na wyższej uczelni medycznej. Okres ich trwania wynosi 6 lat, lecz dyplom ukończenia uczelni medycznej nie daje jeszcze przepustki do rozpoczęcia pracy w tym zawodzie. Aby było to możliwe, konieczne jest odbycie 13-miesięcznego stażu podyplomowego oraz zdanie Lekarskiego Egzaminu Państwowego. Stażysta pozostaje pod stałą opieką wyznaczonego mu opiekuna. Zostaje nim lekarz, który zdobył już większe doświadczenie praktyczne z zakresu ortopedii. Osoba odbywająca staż nie posiada prawa do wystawiania orzeczeń, wniosków i opinii lekarskich. Następnie możliwe jest ubieganie się o specjalizację, obejmującej specjalistyczne przygotowania teoretyczne oraz praktyczne, a także uczestnictwo w zabiegach, i dyżurach na oddziałach szpitalnych. Specjalizacja może być prowadzona jedynie przez te placówki służby zdrowia, które zostały do tego upoważnione przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej. Czas jej trwania to w przypadku ortopedii kolejne 6 lat.

Po odbyciu lekarskiego stażu podyplomowego oraz pomyślnym zdaniu egzaminu, lekarz ma od razu możliwość odbycia szkolenia z zakresu ortopedii i traumatologii narządu ruchu. Często ma zatem miejsce taka sytuacja, że ortopeda jest zarazem traumatologiem. Są to dziedziny względem siebie pokrewne, lecz nie można ich ze sobą utożsamiać.

Kompetencje ortopedy są ograniczone do schorzeń związanych wyłącznie z narządem ruchu – przede wszystkich chorób i urazów stawów oraz budujących je tkanek. Traumatolog może natomiast leczyć dodatkowo schorzenia dotyczące całego szkieletu, a także tkanek, układu nerwowego czy naczyń krwionośnych.

Jeżeli zatem pochodzenie dolegliwości jest nieznane lub wykraczają one poza układ ruchowy, wtedy warto skonsultować się z traumatologiem. Specjalista ten jest często określany przez pacjentów jako chirurg ortopeda.