Ścięgno Achillesa (tzw. pięta Achillesa) – przewodnik po urazach. Czym charakteryzuje się zapalenie ścięgna Achillesa, a czym zerwanie?

Nazewnictwo największego ścięgna w ciele wzięło się od greckiego herosa i bohatera wojny trojańskiej – Achillesa. Chcąc zapewnić mu nieśmiertelność jego matka Tetyda po narodzinach zamoczyła go w wodach rzeki Styks, trzymając za piętę. Dzięki temu Achilles miał stać się niepokonanym wojownikiem. I było tak do czasu kiedy nie odkryto jego tajemnicy, czyli tak zwanej pięty Achillesa, jedynej niezanurzonej w wodzie części ciała. Pięta Achillesa nie została obdarzona magicznymi, nieśmiertelnymi właściwościami wód Styksu, będąc jedynym miejscem w ciele, którego uszkodzenie mogło doprowadzić do śmierci herosa. Tak też się stało, bowiem Achilles został zabity strzałą, która trafiła w jego piętę.

Ścięgno Achillesa to największe ścięgno w ciele człowieka! Ścięgno Achillesa, potocznie nazywane piętą Achillesa jest bardzo silną, trwałą i odporną strukturą zbudowaną z włókien kolagenowych. Ścięgno Achillesa jest słabo unerwione i ukrwione, przez co bardzo trudno leczy się jego urazy.

Ścięgno Achillesa znajduje się tuż nad piętą, a jego rolą jest łączenie mięśni tylnych łydki z kością pięty. Układ mięśniowy to nieprawdopodobna machina działająca na wysokich obrotach. Same mięśnie składają się z włókien mięśniowych, która oplecione są przez włókienka kolagenowe i siateczkowate tkanki łącznej. Wszystkie warstwy tkanek pozostają w ścisłej łączności. Funkcją ścięgien jest przekazywanie efektywnego działania mięśni na kości, co umożliwia połączenie dwóch układów mięśniowego i szkieletowego, które razem tworzą wydajny aparat ruchu.

Ścięgno Achillesa jest potrzebne do wykonywania typowych codziennych czynności, dlatego jego urazy w znacznym stopniu utrudniają funkcjonowanie. Dzięki niemu możemy chodzić, biegać, skakać, podskakiwać, wchodzić i schodzić po schodach, robić przysiady i poruszać stopą. Bardzo ważne jest zachowywanie ostrożności, aby nie dopuścić do zerwania ścięgna Achillesa lub jego zapalenia, ponieważ potrzebuje dużo czasu, aby móc zacząć z powrotem w pełni funkcjonować.

Zapalenie ścięgna Achillesa rozwija się stopniowo w wyniku nadmiernego obciążania. Ten uraz dotyka osoby uprawiające sport, szczególnie biegaczy, koszykarzy oraz siatkarzy. Objawia się silnym bólem, który pojawia się na początku dnia tuż powstaniu, na początku i końcu treningu, a w jego trakcie znika. Stopniowo w miarę postępu kontuzji, zapalenie ścięgna Achillesa może trwać także podczas długiego biegu i utrudniać codzienne funkcjonowanie. Mogą się także pojawić znaczne zaburzenia czynności ruchowych urażonego miejsca.

Do zapalenia ścięgna Achillesa dochodzi częściej u mężczyzn niż u kobiet, najczęściej w wieku 30–40 lat. Przyczynami są:

• szybkie rozpoczęcie biegu bez wcześniejszej rozgrzewki – szczególnie w chłodne dni,
• zbyt szybki powrót do biegania na długich dystansach po przewie od treningów,
• bieganie pod górkę i wbieganie na schody,
• niewłaściwe obuwie do biegania i bieganie po twardej nawierzchni (np. chodniku),
• słabe mięśnie łydek, nierozciągnięte,
• podczas biegania ustawianie palców stup do wnętrza tzw. „X”
• u kobiet noszenie butów na wysokim obcasie.

Zerwanie ścięgna Achillesa to poważniejsza kontuzja niż zapalenie. Jeśli zaobserwuje się nagły ból pięty lub ból łydki, pięta jest zasiniona, obrzęknięta i bolesna, sugeruje to zerwanie ścięgna Achillesa. Do zerwania ścięgna Achillesa dochodzi u sportowców, którzy w planie treningowym mają dużo wyskoków, podskoków do celu oraz nagłych zwrotów i przyspieszeń. Na uraz ten narażeni są piłkarze, tenisiści, koszykarze, siatkarze oraz zawodnicy trenujący piłkę ręczną.

Przyczyną zerwania ścięgna Achillesa lub jego naderwania jest najczęściej brak rozgrzewki przed treningiem, odwodnienie organizmu, wykonywanie treningów interwałowych bez dobrego podniesienie temperatury ciała lub kontuzja w wyniku zderzenia z innym zawodnikiem. Leczenie opiera się operacji podczas której ścięgno zostanie zszyte.

Kontuzje pięty Achillesa należy leczyć w zależności od typu urazu. Jeżeli do urazu doszło podczas treningu, należy zmniejszyć jego intensywność lub całkiem go zaprzestać. Bywa, że ból Achillesa spowodowany urazem trwa przez długi czas, wówczas zalecany jest kontakt z fizjoterapeutą i lekarzem ortopedą.

Po pierwsze jeżeli dojdzie do urazu, pozwól odpocząć uszkodzonej części ciała, ponieważ nie można ryzykować pogłębienie urazu. Aktywność ruchowa nie jest wskazana w pierwszych dobach po urazie, a najlepiej ograniczyć ją do do momentu konsultacji ze specjalistą. Gojenie się zapalenia jest najskuteczniejsze kiedy ciało odpoczywa.

Chłodzenie bolącego miejsca jest niezawodnym sposobem na zmniejszenie obrzęku oraz bólu towarzyszącemu nadwyrężeniu ścięgna Achillesa. Poleca się schładzać miejsce ok. 15 minut, co godzinę. Ten rytuał można powtarzać przez 2-3 dni. Regularne chłodzenie bolącego miejsca przyniesie lepsze efekty leczenia. Również poleca się stosowanie ucisków. Można to robić opaską elastyczną lub za pomocą bandaża. Ucisk można zastosować na 20 minut i poluzować go. Po pewnym czasie warto powtórzyć tę czynność. To w jaki sposób uciskać ścięgno Achillesa powinien zaprezentować fizjoterapeuta lub ortopeda.

Unieruchomienie ścięgna jest niezwykle ważne podczas uszkodzenia go. Wszelkie urazy wymagają unieruchomienia, aby mogły zacząć wracać do pierwotnego stanu zdrowia. Niestety urazy ścięgien i pięty potrafią być odczuwalne przez długi okres po wypadku. Dlatego tak istotne jest żeby zareagować szybko, skutecznie i być cierpliwym podczas leczenia.

Masaże są bardzo ważnymi i dopełniającymi leczenie zabiegami. Masaż rozluźnia napięcie i przywraca prawidłowy metabolizm tkankowy. Fizjoterapeuci korzystają też z krioterapii i lasera wysokoenergetycznego. Trening ekscentryczny (wzmacniający)jest także istotnym elementem podczas rekonwalescencji. Należy zawsze pamiętać o regularnym rozciąganiu miejsca po urazie.

Jeżeli po urazie zauważasz zasinienie, ból i obrzęk zastosuj się do powyższych wskazówek. Jeśli po dwóch dniach sytuacja nie zmieni się pomimo zastosowanych środków, pomyśl o wizycie u specjalisty. Jeżeli zaś po urazie zauważysz narastający ból, całkowitą niezdolność wykonywania ruchów, zdrętwienie, znaczne uwypuklenie i deformację kończyny, wizyta u lekarza może być konieczna.

Leki przeciwbólowe zawierające kwas acetylosalicylowy lub ibuprofen wydawane bez recepty działają przeciwzapalnie, paracetamol zmniejszy napięcie mięśniowe. Stosowanie leków przy ciężkich urazach jest często konieczne ze względu na silny ból i obrzęk. Lekarze często przepisują też mocniejsze, opioidowe środki przeciwbólowe. Szczególnie gdy schorzenie wymaga przeprowadzenia zabiegu.

Warto jednak pamiętać, że zażywanie większej ilości leków przeciwbólowych, może zmienić racjonalny ogląd na nasz problem. Medyczne środki niejako przysłaniają daną dolegliwość, a ból jest naturalną reakcją na zachodzące w ciele procesy. Zażywanie dużych dawek niesteroidowych leków przeciwzapalnych, potocznie nazywanych przeciwbólowymi lekami bez recepty może nasilać objawy wrzodów żołądka, a nawet doprowadzić do ich rozwoju.

Suplementy diety to nie leki. Nie mają ściśle określonego składu i nigdy nie ma pewności, czy wszystkie substancje zawarte przez producenta na opakowaniu są zawarte w produkcje i czy występują w nim we wskazanych dawkach. Niektóre z nich są dobrej jakości, ale wymaga to dokładnego zbadania rynku dostępnych produktów.

Na rynku znajduje się wiele suplementów wspomagających układ mięśniowy, regenerując stawy oraz ścięgna. Do najczęściej wybieranych są kolagen (różnego pochodzenia), glukozamina (np. siarczan glukozaminy) oraz chondroityna. Wspomagająco w preparatach zawarte są ekstrakt z Boswellia Serrata lub kwas bosweliowy, które działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Bromelaina, czyli enzym pozyskiwany z miąższu ananasa, o działaniu łagodzącym bóle stawów. W preparatach zawarte są także aminokwas histydyna i prolina, które wykorzystywane są do syntezy kolagenu, oraz witamina C, która warunkuje prawidłowość całego procesu.

Proces rekonwalescencji po zapaleniu ścięgna Achillesa lub zerwaniu ścięgna Achillesa może być długi i obarczony licznymi kompromisami. W zależności od tego, jak postępowaliśmy w pierwszych chwilach po urazie ścięgna oraz od tego, jak mocny był sam uraz. Może zdarzyć się, że doszło do poważnego uszkodzenia i lekarz zaproponuje zabieg lub operację, choć nie zdarza się to często. Warto przeanalizować wszelkie informacje dotyczące takich zabiegów oraz konieczności ich wykonania.

Pomimo wskazówek dotyczących unieruchomienia ścięgna, warto postarać się, aby jak najszybciej przywrócić pełny zakres ruchu kończyny. Dzięki takim próbom można utrzymać prawidłową elastyczność tkanek w okresie zdrowienia oraz uchronić się przed ograniczeniem ruchomości w stawie skokowym.

Stopniowo należy wzmacniać siłę mięśni łydki, ale nie wolno forsować urażonego miejsca od razu po wypadku. W miarę jak ustępuje zapalenie i zwiększa się zakres ruchu, próbuj aktywizować kończynę. Rehabilitację można wykonywać w asyście fizjoterapeuty lub innego specjalisty.

Uraz ścięgna Achillesa są częstokroć podyktowane niewłaściwym przygotowaniem do wysiłku fizycznego. Zanim zaczniesz trening przeprowadź porządną rozgrzewkę oraz dynamicznie rozciąganie. Zwróć szczególną uwagę na staw skokowy, mięśnie łydki i ścięgno Achillesa, które umożliwia poruszanie. Stopniowo zwiększaj poziom trudności wykonywanych ćwiczeń. Istnieje jednak wiele form aktywności fizycznej, w których występują częste urazy ścięgien. Należą do nich taniec, wyczynowe bieganie lub skakanie, gra w siatkówkę lub koszykówkę.

Uważaj przy wszelkich skokach oraz podczas podskakiwania. Do urazu ścięgna Achillesa dochodzi bardzo często podczas niefortunnego skoku.

Zawsze pamiętaj o odpowiednim obuwiu. Niezależnie od tego czy spacerujesz, chodzisz po górach czy biegasz, dobieraj wygodne i chroniące stopę buty. To zawsze istotny czynnik podczas wykonywania jakiejkolwiek, nawet minimalnej aktywności fizycznej. Bądź ostrożny/a podczas wchodzenia i schodzenia po drabinie. Czasem zdarza się upaść z wysoka, a skutki takiego wypadku mogą być niebezpieczne dla zdrowia. Warto też zachować ostrożność podczas wchodzenia na krzesła i taborety, gdyż mogą mieć tendencję do przewrócenia się. Warto skorzystać ze schodków czy stabilnej, niskiej drabinki, która uchroni przed utratą równowagi i upadkiem.