Ból głowy w tych miejscach to objaw choroby. Trzeba ją leczyć, bo grozi powikłaniami w mózgu. Wiele osób czeka z objawami całe miesiące

Zatoki przynosowe to przestrzenie powietrzne zlokalizowane wewnątrz kości czaszki w jej przednie części. Ich rolą jest ogrzewanie, nawilżanie i oczyszczanie wdychanego powietrza, a także wyrównywanie ciśnienia i ochrona mózgu.

Zatoki przynosowe rozwijają się w pełni pomiędzy 15. a 20. rokiem życia. Wyróżnia się następujące rodzaje tych struktur:

• zatoki szczękowe, które stanowią największą część zatok przynosowych i pojawiają się one już podczas życia płodowego,
• zatoki czołowe, które rozwijają się w 5.-7. roku życia,
• zatoki sitowe, które podobnie jak zatoki szczękowe kształtują się podczas życia płodowego,
• zatoki klinowe, które pojawiają się w 1. roku życia, ale pełne rozmiary osiągają dopiero pomiędzy 7. a 9. r.ż.

Sprawdź też: Polipy w nosie mogą wymagać nawet operacji. Jest lek biologiczny dla polskich pacjentów

Zapalenie zatok przynosowych najczęściej charakteryzuje się nagłym i ostrym przebiegiem. Bardzo często towarzyszy mu nieżyt nosa (katar) i infekcja górnych dróg oddechowych.

Zobacz też: Bierz je, gdy coś cię bierze. Na katar i odporność. Te witaminy i suplementy diety pomogą w leczeniu przeziębienia i chorych zatok

Charakterystyczne objawy zapalenia zatok to:

• zmniejszenie drożności lub zatkanie nosa;
• katar tylny, czyli spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła;
• wydzielina ropna z gardła i nosa;
• zaburzenia węchu;
• ból zatok, zlokalizowany w obrębie twarzy, któremu towarzyszy uczucie rozpierania twarzy,
• opuchlizna na twarzy w okolicach oczu;
• ból głowy, zwłaszcza przy pochylaniu się;
• suchość i metaliczny posmak w ustach (lub inny);
• ew. podwyższona temperatura ciała w ostrej fazie choroby.

Zobacz: Zapalenie zatok jako przyczyna chorób reumatycznych. Tak rośnie ryzyko

Takie objawy pojawiają się także przy zaostrzeniu zapalenia chronicznego. W przypadku przewlekłego stanu zapalnego bez zaostrzeń dolegliwości mogą być lżejsze i nasilać się rano oraz wieczorem, jednak również w tej formie powodują dyskomfort i pogarszają jakość życia.

Bardzo ważnym objawem klinicznym zapalenia zatok jest ból twarzy, ponieważ wskazuje on na konkretną lokalizację patologii.

• zapalenie zatok sitowych – ból pojawia się przy kąciku oka,
• zapalenie zatok szczękowych – ból pojawia się w obrębie policzków, oczodołów i zębów,
• zapalenie zatok czołowych – ból pojawia się w obrębie potylicy i często promieniuje do czoła, skroni i szczytu czaszki.

Zobacz też: Środek na zatoki może uszkadzać mózg

Zapaleniu zatok przynosowych mogą towarzyszyć także objawy dodatkowe takie, jak np. kaszel, halitoza (nieprzyjemny zapach z ust), a także ból zębów, głowy i ucha. Oprócz tego przy dolegliwości tej pojawiają się także objawy ogólne, w tym m.in. ogólne osłabienie organizmu, złe samopoczucie, brak łaknienia, a także podwyższona temperatura ciała.

Biorąc pod uwagę czas trwania zapalenia zatok, a także zmiany, które zachodzą w tym czasie w organizmie, można wymienić pięć grup klinicznych tej choroby:

• ostre zapalenie zatok – trwa maksymalnie 4 tygodnie,
• podostre zapalenie zatok – trwa 4-12 tygodnie,
• przewlekłe zapalenie zatok – trwa powyżej 12 tygodni,
• ostre nawracające zapalenie zatok – pojawia się przynajmniej 4 razy w roku i trwa co najmniej 10 dni,
• zaostrzenie przewlekłego zapalenia zatok – dochodzi do niego na tle przewlekłego zapalenia zatok.

Zobacz też: To przeziębienie, migrena, a może chore zatoki? Choruje co siódmy Polak. Lecz, ale niekoniecznie antybiotykiem

Zapalenie zatok może być też powikłaniem infekcji górnego układu oddechowego, takie jak przeziębienie, grypa czy COVID-19. Dotyczy ok. 5 procent osób, które przeszły ją z katarem. Nieco częściej niż inne wirusy oddechowe stan zapalny w zatokach wywołuje RSV, czyli syncytialny wirus oddechowy.

Bezpośrednią przyczyną zapalenia zatok przynosowych są zaburzenia związane z wentylacją w obrębie: przewodu nosowego, komórek sitowych i ujść zatok przynosowych. Jedną z konsekwencji niedrożności zatok jest obniżenie poziomu pH, a co za tym idzie – uszkodzenie nabłonka zatok przynosowych, a także zaburzenia jego funkcjonowania. Z tego powodu dochodzi do zablokowania ujścia zatok, co prowadzi do nadmiernego gromadzenia się wydzieliny, która stanowi idealnie środowisko do namnażania drobnoustrojów.

Czytaj także: Olejek pichtowy na zatoki i kaszel. Wypróbuj do inhalacji i picia

Zapalenie zatok przynosowych zwykle ma podłoże wirusowe lub bakteryjne (znacznie rzadziej grzybicze). Choroba ma często przebieg dwufazowy z pierwotnym zakażeniem wirusowym, a następnie nadkażeniem bakteryjnym. Zakażenie wirusowe zwykle trwa maksymalnie 10 dni i ustępuje samoistnie. Poważniejszym stanem chorobowym jest zapalenie zatok wywoływane przez bakterie beztlenowe albo grzyby (drożdżaki). Przy czym zwykle rozwija się ono u osób z zaburzeniami odporności.

Dowiedz się więcej: Zapalenie zatok po leczeniu u dentysty? To może być kula grzybicza

Leczenie chorych zatok powinno być wielotorowe i uwzględniać złożony mechanizm ich powstawania. Terapia przy zapaleniu zatok powinna składać się z leczenia przeciwdrobnoustrojowego, a także przeciwzapalnego. U chorych z zapaleniem zatok przynosowych trwającym krócej niż 10. dni nie ma konieczności stosowania antybiotykoterapii. Przy czym są wyjątki od tej zasady. Mowa tu przede wszystkim o bardzo ciężkim przebiegu zapalenia zatok z wysoką temperaturą ciała i silnym bólem twarzy. Zazwyczaj antybiotykiem pierwszego rzutu jest amoksycylina z kwasem klawulanowym.

Głównym celem antybiotykoterapii stosowanej przy zapaleniu zatok przynosowych jest zapobieganie ewentualnym powikłaniom. Jednym z najgroźniejszych powikłań po zapaleniu zatok jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Do innych powikłań wewnątrzczaszkowych zapalenia zatok należą ropień mózgu, ropień nadtwardówkowy, ropniak podtwardówkowy, zakrzepowe zapalenie zatok żylnych opony twardej. Są także powikłania oczodołowe, gdy rozwinąć się może ropień (w tym ropień podokostnowy) oczodołu, zapalenie tkanek miękkich oczodołu i zakrzep zatoki jamistej.

W ciężkich przypadkach zapalenia zatok przynosowych wykonuje się endoskopię nosa i zatok. Badanie to polega na wprowadzeniu do nosa cienkiego wziernika i zobrazowaniu m.in. ujść zatok i głębszej przegrody nosowej. Pozwala to lepiej rozpoznać przyczynę dolegliwości i wskazać właściwą terapię. Niekiedy wykonuje się także zdjęcie rentgenowskie zatok.

Domowe sposoby są polecane w pierwszej fazie rozwoju zapalenia zatok. Można je z powodzeniem stosować wówczas, gdy choroba charakteryzuje się łagodnym przebiegiem i nie trwa dłużej niż 10. dni. Do najpopularniejszych domowych sposobów na zatoki można zaliczyć:

• kompresy z soli leczniczej jodowo-bromowej, które są świetnym sposobem na oczyszczenie i udrożnienie nosa;
• Inhalacje na zatoki – najlepiej przygotowywać je na bazie soli morskiej lub soli himalajskiej. Z powodzeniem można wykorzystać również do tego celu zioła o właściwościach rozkurczających. Mowa tu w szczególności o surowcach takich jak ziele mięty pieprzowej, szałwii, skrzypu polnego, i tymianku oraz koszyczek rumianku;
• maści rozgrzewające na zatoki – można przygotować je samodzielnie na bazie sosny, rozmarynu, jałowca i kamfory;
• herbatka rozgrzewająca, np. z dodatkiem imbiru, cynamonu lub gorczycy.

Wówczas, gdy leczenie farmakologiczne zapalenia zatok nie przynosi zadowalających rezultatów, to wykonuje się punkcję zatok (czołowych lub szczękowych). Zabieg ten jest nieinwazyjny i polega na nakłuwaniu zatoki igłą i usunięciu z niej zalegającej wydzieliny. Punkcja zatok nie cieszy się dużą popularnością ze względu na duży dyskomfort, który towarzyszy zabiegowi.