Zatoka klinowa – co to jest? Zapalenie zatoki klinowej – przyczyny, objawy, powikłania i leczenie

Czym jest zatoka klinowa?

Zatoka klinowa to wypełniona powietrzem jama umiejscowiona wewnątrz kości klinowej kształtem przypominającej motyla, która znajduje się za sklepieniem jamy nosowej. Jest parzysta, a jej dwie części oddzielone są od siebie przegrodą. Przez zatokę klinową można usunąć chirurgicznie guzy przysadki, która jest gruczołem położonym nad kością klinową i odpowiada za wydzielanie się ważnych hormonów. Ze względy na usytuowanie zatoki klinowej diagnostyka i leczenie zapalenia są utrudnione.

Jakie choroby dotykają zatoki klinowej?

Zapalenie zatoki klinowej występuje rzadko w porównaniu z zapaleniem zatok czołowych, sitowych i szczękowych. Jego wykrycie jest stosunkowo trudne i zaniżone, gdyż choroba nie objawia się w sposób charakterystyczny i rozpoznawana jest zazwyczaj podczas diagnozowania schorzeń wewnątrzczaszkowych lub oczodołowych będących często skutkiem nieleczonego zapalenia zatok, zazwyczaj przewlekłego. Do zakażenia zatok dochodzi w wyniku podrażnienia wewnętrznej powierzchni nosa przez m.in. drażniące działanie kurzu, brudu lub dymu, czy wystąpienie reakcji alergicznej. Zakażenie rozwija się, kiedy błona śluzowa jest obrzmiała, co prowadzi do zablokowania ujść zatok przynosowych. Skutkuje to namnożeniem się bakterii wywołujących nadkażenie błony śluzowej zatok lub nosa.

Wyróżnia się ostre zapalenie zatoki klinowej trwające do 12 tygodni i przewlekłe zapalenie zatoki klinowej trwające od 3 do 12 miesięcy, a w przypadku podłoża grzybiczego nawet od kilku do kilkudziesięciu lat.

Przyczyny wystąpienia zapalenia zatoki klinowej

Jednym z czynników patogennych wywołujących ostre zapalenie zatoki klinowej są bakterie: gronkowiec złocisty, dwoinka zapalenia płuc i pałeczka grypy. W przypadku wystąpienia przewlekłego zapalenia zatoki klinowej stwierdza się obecność bakterii Gram-ujemnych pałeczki zapalenia płuc, pałeczki okrężnicy, pałeczki ropy błękitnej bądź bakterii beztlenowych. Poza bakteriami jako przyczynę wymienia się także grzyby, głównie kropidlaka popielatego.

Do czynników ryzyka wystąpienia zapalenia zatoki klinowej wlicza się m.in.: polipy nosa, zaburzenia anatomiczne nosa, czyli krzywą przegrodę nosową, przerost migdałka gardłowego, nieleczone i przewlekłe zapalenie zatok przynosowych, częste występowanie infekcji wirusowych lub zakażeń oraz mukowiscydozę.

Objawy zapalenia zatoki klinowej

W przypadku zapalenia zatoki klinowej ciężko jest mówić o symptomach charakterystycznych, ponieważ dolegliwości ze strony zatok sąsiadujących objawiają się podobnie. Mogą jednak wystąpić:

• ból głowy najczęściej dotykający potylicy i oczodołów, który może również występować w jej innych obszarach; do nasilenia bólu zatokowego dochodzi szczególnie podczas podejmowania wysiłku, w pozycji leżącej i w trakcie schylania się; najbardziej dokucza rankiem,
• przekrwienie i obrzęk błony śluzowej nosa,
• zaburzenia widzenia,
• gorączka,
• złe samopoczucie i ogólne rozbicie,
• pojawienie się wydzieliny ropno-śluzowej, która spływa po tylnej ścianie gardła,
• krótkotrwałe mdłości,
• cienie pod oczami.

Powikłania chorób zatoki klinowej

Zapalenie zatoki klinowej nie może być lekceważone, ponieważ może przenieść się poza obszar zatok i tym samym prowadzić do groźnych powikłań wewnątrzczaszkowych takich jak m.in. ropień mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej. Wśród powikłań oczodołowych wymienia się rzadkie pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego.

Leczenie chorób zatoki klinowej

W celu rozpoznania zapalenia zatoki klinowej wykonuje się przede wszystkim badania obrazowe takie jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Żeby ustalić czynnik wywołujący chorobę, przeprowadza się również posiewy bakteriologiczne i mykologiczne lub zleca badanie histopatologiczne. Badanie przedmiotowe pacjenta, przeprowadzenie wywiadu i interpretacja objawów choroby nie pozwalają na uzyskanie jej pełnego obrazu, natomiast są przydatne w postawieniu ostatecznej diagnozy, co bywa żmudnym procesem.

Leczenie zapalenia zatoki klinowej może obejmować zarówno leczenie zachowawcze, jak i również rzadziej chirurgiczne z wykorzystaniem technik endoskopowych, jeśli w poszczególnych przypadkach antybiotykoterapia nie przynosi pożądanych efektów. Podczas leczenia dożylnego antybiotykami można przyjmować środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe oraz od 5 do 7 dni preparaty obkurczające i nawilżające śluzówkę nosa z np. ksylometazoliną. Lekarz może zadecydować także o wypisaniu donosowych kortykosterydów.

Niekiedy cięższe przypadki wymagają interwencji chirurgicznej, która może obejmować zniszczenie przegrody nosowej w celu dostania się do trudno dostępnej zatoki klinowej. Rekonwalescencja po operacji może trwać do kilku miesięcy, w których trakcie nie należy się zbytnio forsować i nie wolno uprawiać sportów. Należy mieć również na uwadze, że ból nie znika od razu mimo pojawienia się odczuwalnej ulgi.