Płukanie zatok – czym i jak płukać zatoki? Co daje oczyszczanie zatok solą fizjologiczną i dlaczego lepiej zastąpić nią wodę utlenioną?

Płukanie zatok to metoda ich oczyszczania za pomocą odpowiednich roztworów, która może wspomóc leczenie zapalenia zatok u dzieci i dorosłych zarówno w formie ostrej, jak i przewlekłej.

Dzięki płukaniu zatok można:

• nawilżyć błonę śluzową dróg oddechowych,
• pozbyć się nadmiaru zgromadzonej wydzieliny i udrożnić nos oraz zatoki,
• usunąć część wirusów i bakterii,
• załagodzić stan zapalny.

Czytaj też: Roztwór soli do nosa skraca infekcję o 2 dni

Zabieg oczyszczania zatok, który w praktyce polega na płukaniu nosa, jest pomocny przy zapaleniu zatok przynosowych i czołowych, a także wtedy, gdy u pacjenta wystąpił obrzęk nosa, np. w wyniku alergii, stosowania leków donosowych lub infekcji, np. przeziębienia.

Wskazaniem do płukania zatok może być też niedrożności ujść zatok powstała w wyniku zalegania wydzieliny lub przebywania w klimatyzowanych pomieszczeniach. Płukanie nosa stosuje się także profilaktycznie, by zadbać o odpowiednią higienę nosa oraz zatok i nie dopuścić do nawrotów po przebytym stanie zapalnym.

Przeprowadzenie zabiegu płukania zatok jest możliwe zarówno w warunkach domowych, jak i szpitalnych. Domowe oczyszczanie zatok można wykonać z pomocą specjalnego zestawu, który zawiera odpowiednio przygotowany roztwór.

Osoby cierpiące na przewlekłe lub nawracające stany zapalne mogą zdecydować się na specjalistyczny zabieg oczyszczania zatok, przeprowadzany przez lekarza laryngologa w warunkach szpitalnych metodą Proetza lub za pomocą endoskopu.

Płukanie zatok metodą Proetza to prosty i nieinwazyjny zabieg oczyszczania zatok, który wykonuje się w gabinecie laryngologicznym. Stosuje się go w cięższych stanach zapalnych oraz w sytuacjach, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Koszt procedury w prywatnej przychodni nie przekracza 150 złotych.

Do płukania zatok metodą Proetza wykorzystuje się roztwór chlorku soli z antybiotykiem, który podawany jest do nosa za pomocą specjalnej dyszy, natomiast wydzielina z zatok pacjenta jest usuwana przez urządzenie ssące. Zabieg trwa kilka minut, nie wymaga znieczulenia i może być wielokrotnie powtarzany bez obaw o powikłania lub skutki uboczne.

Endoskopowe czyszczenie zatok to również nieinwazyjny zabieg, który stosowany w stanach przewlekłych stanów zapalnych w celu udrożnienia zatok. Wykonuje się go z użyciem endoskopu optycznego i narzędzi mikrochirurgicznych po otrzymaniu odpowiedniego skierowania od lekarza laryngologa.

Procedurę przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym. Po wykonanym zabiegu endoskopowego oczyszczania zatok pacjent powinien spędzić około 2 dni w szpitalu i odpoczywać. Koszt wykonania endoskopowej operacji zatok przynosowych w prywatnej przychodni może wynieść od 2500 do 5000 złotych.

Oczyszczenie zatok w domu jest możliwe dzięki zastosowaniu odpowiednich akcesoriów. Może to być przeznaczony do tego dzbanek o lejkowatym ujściu, specjalna butelka lub strzykawka czy gruszka do płukania nosa.

Jak czyścić zatoki?
Aby wykonać domowy zabieg oczyszczania zatok, należy stanąć nad umywalką i pochylić głowę na bok. Następnie należy wtłoczyć roztwór do nosa w taki sposób, by ciecz wypłynęła drugą dziurką, oddychając równocześnie przez usta. Czynność należy powtórzyć dla drugiego otworu nosowego. Następnie należy dokładnie wydmuchać nos, by pozbyć się wody i śluzu. Płukanie zatok można powtarzać do kilku razy dziennie, np. cztery razy w równych odstępach czasu.

Zestaw do płukania nosa i zatok może kosztować od kilkunastu do kilkudziesięciu złotych. Przykładowo koszt dzbanka do płukania nosa z wydłużoną szyjką to ok. 40 złotych, a cena butelki lub gruszki nie przekracza zwykle kilkunastu złotych.

Można też pomyśleć o zakupie profesjonalnego irygatora do płukania nosa oraz zatok, który nosi nazwę nebulizatora. Urządzenie wytwarza ciśnienie, co umożliwia wtłoczenie roztworu do nosa.

Irygator do oczyszczania zatok przynosowych i górnych partii dróg oddechowych może być stosowany z roztworami solnymi, lekami i wodami termalnymi. Aparat pomaga nawodnić błony śluzowe, a także rozmiękczyć i usunąć zalegającą w zatokach wydzielinę.

Koszt irygatora nie przekracza zwykle 80 złotych. Najlepiej zainwestować w profesjonalny zestaw do płukania nosa i zatok wraz z saszetkami z roztworem soli fizjologicznej. Można też wybrać bardziej złożone urządzenie, które łączy funkcje irygatora i nebulizatora i kosztuje powyżej 100 złotych.

Innym rozwiązaniem są spraye oczyszczające do płukania nosa i zatok, czyli gotowe rozwiązania w postaci soli fizjologicznej lub morskiej w pojemnikach pod ciśnieniem, które są wyposażone w odpowiednią dyszę. Warto wybrać produkt, który nie rozpyla roztworu soli pod zbyt dużym ciśnieniem.

Korzystając z wielorazowych naczyń i innych sprzętów do płukania nosa i zatok przynosowych należy zadbać o ich regularne czyszczenie i dezynfekcję, łatwo stają się bowiem siedliskiem patogenów i zamiast wspomagać leczenie mogą sprzyjać rozwojowi infekcji.

Płukanie zatok najczęściej przeprowadzać się z użyciem soli fizjologicznej, czyli wodnego roztworu chlorku sodu o stężeniu fizjologicznym, wynoszącym 0,9 proc., ew. większym – wtedy jest to roztwór hipertoniczny, który zawiera więcej rozpuszczonych składników niż ma ich osocze krwi i sprawdza się zwłaszcza przy katarze.

Sól fizjologiczna pomaga oczyścić nos i zatoki z zalegającej wydzieliny, działa nawilżająco na błony śluzowe i pomaga zmniejszać ich obrzęk. Jest to preparat w pełni naturalny i bezpieczny, który można stosować u wszystkich, w tym u dzieci i kobiet w ciąży.

Roztwór soli można kupić w postaci gotowej lub przygotować samodzielnie, rozpuszczając dołączoną do zestawu do płukania porcję soli w letniej wodzie wg dołączonych instrukcji. Przy wykorzystaniu zwykłej soli kuchennej należy uważać na zalecane proporcje i nie rozpuszczać więcej niż pół płaskiej łyżeczki na 0,5 l wody. Zdaniem laryngologów najlepszym rozwiązaniem jest zakup gotowego sterylnego roztworu soli fizjologicznej w aptece.

W przypadku zapalenia zatok niektórzy polecają także płukanie nosa wodą utlenioną. Nie jest to jednak zabieg bezpieczny, ponieważ nadtlenek wodoru działa niszcząco nie tylko na patogeny, ale również na komórki ludzkie. Może uszkadzać błony śluzowe i powodować powstawanie ran.

Jeżeli już płukać nos i zatoki wodą utlenioną, należy wybrać najniższe stężenie (3 proc.) i mocno ją rozcieńczyć – najlepiej dodać nie więcej niż kilka kropli do porcji wody. Nie gwarantuje to jednak, że roztwór nie zadziała podrażniające na błony śluzowe dróg oddechowych, dlatego nie jest to metoda zalecana.

Płukanie zatok to zabieg, który nie zawsze jest wskazany. Wykonanie go zarówno w warunkach domowych, jak i w gabinecie lekarskim, nie jest polecane w przypadkach takich jak:

• częste krwotoki z nosa,
• infekcje ucha,
• krzywa przegroda nosową,
• zablokowany nos,
• okres po operacji nosa.

Jeżeli podczas płukania zatok dojdzie do krwawienia z nosa, należy niezwłocznie przerwać zabieg. Nie należy kontynuować go także w sytuacji, gdy odczuwane jest pieczenie w nosie, jego ból lub uczucie pełności w uszach.

Płukanie zatok w przypadku dzieci jest dozwolone powyżej 4. roku życia i powinno być wykonywane pod baczną kontrolą osoby dorosłej. Jeśli dziecko niechętnie przystaje na płukanie nosa solą fizjologiczną, zamiast zwykłej płukanki można zastosować wodę morską w sprayu.

ZOBACZ: Jak poprawnie myć ręce, by chronić się przed infekcjami? Ekspert: Dr n. med. Piotr Gryglas, kardiolog, immunolog