Jaką wodę pić na co dzień? Kiedy polecana jest woda mineralna, a kiedy źródlana czy stołowa? Czym różnią się te i inne rodzaje wody?

O znaczeniu wody w organizmie pisze się tak wiele, że warto jedynie przypomnieć, że u osób dorosłych ten życiodajny płyn stanowi około połowę masy ciała – i to właśnie on jest środowiskiem wszystkich reakcji metabolicznych. Gdy wody w organizmie jest za mało, procesy fizjologiczne nie przebiegają tak sprawnie, a do najbardziej utrudnionych należą te związane z eliminacją toksyn i zbędnych produktów przemiany materii czy regulacją ciśnienia krwi.

Zobacz także: Gotujesz tę samą wodę w czajniku kilka razy? Sprawdź, czy ponowne zagotowanie wody na kawę lub herbatę może być szkodliwe dla zdrowia

Zalecana porcja wody, która jest najlepszym ze wszystkich napojów, to co najmniej 2 litry dziennie, a w przypadku wysokiej temperatury, niskiej wilgotności powietrza i wysiłku fizycznego należy wypijać nawet ok. 2 razy więcej.

Czytaj także: 5 zdrowych dodatków do wody. Dodaj do niej te składniki, a wzbogacisz jej smak i skład. Nawodnisz organizm i poprawisz wygląd skóry

Woda, którą pijemy, to coś więcej niż tylko cząsteczki H₂0. Najważniejszą jej cechą jest ilość rozpuszczonych związków, które decydują o jej działaniu na nasze zdrowie. Nie chodzi przy tym o możliwe zanieczyszczenia, tylko o skład mineralny wody.

Nazwa tego rodzaju wody wiąże się z wysoką zawartością składników mineralnych. I rzeczywiście przez lata tak można było określać w Polsce jedynie te wody, w których suma rozpuszczonych składników mineralnych wynosiła co najmniej 1000 mg na litr i były to związki o korzystnym działaniu na zdrowie – jak np. wapń niezbędny dla mocnych kości czy magnez regulujący napięcie mięśniowe. Gdy całkowite stężenie było mniejsze od podanej wartości, woda nosiła nazwę źródlanej.

Obecnie jednak mineralnymi nazywane są wszystkie wody wydobywane spod ziemi, które są pierwotnie czyste (i nie podlegają uzdatnianiu), są wolne od skażeń mikrobiologicznych i chemicznych, a do tego charakteryzują się stabilnym składem chemicznym.

W zależności od składu naturalne wody mineralne dzieli się na poszczególne typy:

• woda mineralna niskosodowa – wyróżnia ją niska zawartość sodu, wynosząca do 20 mg w litrze. Jest polecana dla niemowląt, ludzi stosujących dietę przeciw nadciśnieniu oraz przy chorobach nerek. Nie jest jednak dobrym wyborem (podobnie jak woda o średniej zawartości sodu, wynoszącej 20-200 mg/l) dla sportowców i osób, które wraz z potem tracą z organizmu zwiększone ilości tego pierwiastka. W takich sytuacjach powinno się sięgać po wodę o wyższej zawartości zarówno sodu, jak i chloru. Eksperci przekonują, że picie wody o zawartości nawet 200 mg na litr nie ma dużego znaczenia w ogólnym bilansie sodu w organizmie.
• woda mineralna średniozmineralizowana – należy do najpopularniejszych rodzajów na rynku i zawiera 500-1500 mg składników mineralnych w litrze. Picie jej nie narusza gospodarki elektrolitowej organizmu, więc nie trzeba ograniczać jej ilości. Nadaje się również dla dzieci powyżej 3 roku życia. Ma lepszy smak niż woda niskozmineralizowana i może zapewniać nawet 10% zalecanej dziennej dawki związków mineralnych, takich jak wapń czy magnez.
• woda mineralna niskozmineralizowana – zawiera jedynie 50-500 mg składników mineralnych w litrze i pod tym względem może być podobna do wody źródlanej. Nadaje się dla niemowląt i dzieci do 3. roku życia, jeśli dodatkowo jest wodą niskosodową i ma odpowiednio małe stężenie siarczanów.
• woda mineralna wysokozmineralizowana – należy do najcenniejszych rodzajów wód: zawiera 1500-4000 mg składników mineralnych na litr, dzięki czemu wspomaga profilaktykę zdrowotną. Jest tym korzystniejsza, gdy zawiera ważne składniki, takie jak magnez czy wapń, w ilościach pokrywających min. 15% dziennego zapotrzebowania.
• woda mineralna lecznicza – zawartość składników mineralnych wynosi w niej min. 1000 mg na litr (choć zwykle jest to 4000, a nawet 24000 mg/l) i mają one korzystny wpływ na zdrowie, potwierdzony w badaniach naukowych. Większość rodzajów leczniczych wód mineralnych jest dostępna w uzdrowiskach, gdzie są spożywane pod kontrolą. Również te sprzedawane w sklepach warto stosować w ścisłym porozumieniu z lekarzem i tylko w przypadku konkretnych problemów zdrowotnych.

W przeciwieństwie do wody mineralnej, naturalna woda źródlana nie musi być wydobywana ze stabilnych źródeł (lub odwiertów), i nie wymaga się przez to od niej niezmiennego składu. Zawiera też mniej związków mineralnych, przez co nadaje się do codziennego spożycia, bez ograniczeń względem wieku czy stanu organizmu. Można używać jej do przygotowywania napojów, potraw czy mieszanek dla niemowląt. Może zawierać limitowane ilości związków, które najczęściej wymagają ograniczenia z powodów zdrowotnych, m.in. sodu, chlorków i siarczanów (tak jak w przypadku wody kranowej ich maksymalna zawartość może wynosić 200 mg/l).

A co z wodą butelkowaną z napisem „wysoka zawartość minerałów” na etykiecie? Najprawdopodobniej jest to woda stołowa, czyli woda źródlana wzbogacona w cenne związki poprzez dodanie do niej soli mineralnych albo wody mineralnej. Powinna mieć takie parametry, by dostarczała zwiększone ilości co najmniej jednego ze składników o działaniu fizjologicznym – to najczęściej magnez, wapń czy jod.

Wokół wód butelkowanych narosło wiele wątpliwości i mitów. Warto je wyjaśnić.

Pojemność wód butelkowanych – wszystkie rodzaje wymienionych wód są dostępne w butelkach różnej wielkości, przy czym woda mineralna, która musi mieć niezmienny skład, jest rozlewana do opakowań o pojemności wynoszącej najwyżej 2 l (najczęściej to 1,5 l). Z kolei wody źródlane występują również w butelkach 5, 11 albo nawet 19 litrów. Jeśli więc mamy do dyspozycji wodę w opakowaniu większym niż 2 litry, możemy mieć pewność, że jest wodą źródlaną.

Trwałość wód pakowanych w butelki – chociaż wodę uznaje się za praktycznie nieaktywną chemicznie, nie znaczy to, że się nie psuje. Z czasem rozwijają się w niej drobnoustroje, dlatego wodę niegazowaną w opakowaniu 1,5 litra należy wypić w ciągu dobry. Ta gazowana ma dłuższą trwałość, ponieważ dwutlenek węgla hamuje rozwój bakterii – trzeba ją spożyć w ciągu 2 dni od otwarcia.

Tworzywa sztuczne w opakowaniach – do pakowania wody przeważnie używa są tworzywa takiego jak PET (politereftalan etylenu, oznaczenie „1”), które są dość bezpieczne, ale przeznaczone do jednorazowego użytku. Większym problemem jest tworzywo stosowane do produkcji zakrętek – PP, czyli polipropylen (na opakowaniach oznaczany jako „5”). To właśnie jego drobiny stwierdza się w największych ilościach w wodach butelkowanych. Według badań przeprowadzonych na Uniwersytecie Stanowym Nowego Jorku we Fredonii jest go nawet dwa razy więcej niż w wodzie kranowej. Tworzywa te mogą mieć działanie estrogenne, choć znacznie groźniejsze są związki dostające się do wody z opakowań powyżej 11 l, wykonanych z plastiku o nazwie poliwęglan (PC, symbol „7”). Ten sztywny, wytrzymały i przezroczysty plastik zawdzięcza swoje właściwości dodatkowi bisfenolu A (BPA), który powoduje zaburzenia gospodarki hormonalnej, został uznany za szkodliwy dla płodności oraz rakotwórczy.

Działanie prozdrowotne wody z butelek – pomimo dyskusyjnej kwestii plastikowych opakowań, woda butelkowana może mieć działanie prozdrowotne. Nie wynika ono z tego, że ten środek spożywczy nawadnia organizm. Korzystne właściwości dotyczą wody mineralnej (lub stołowej) i wynikają z odpowiednio dużych stężeń ważnych dla organizmu składników, takich jak m.in. magnez, wapń, wodorowęglany czy jod. Najważniejszy jest ten pierwszy, ponieważ jest pierwiastkiem deficytowym we współczesnej diecie. Najlepiej, gdy występuje w wodzie w stężeniu co najmniej 50 mg na litr. Aby dobrze się wchłaniał, woda (średnio- lub wysokozmineralizowana) powinna mieć odpowiednio mniej wapnia – optymalna proporcja wapnia do magnezu wynosi 2:1.