Spis treści
Apiterapia, czyli leczenie dzięki pszczołom
Podczas 7. Kongresu Zdrowie Polaków 2025 odbył się wykład „Apiterapia – zdrowie z natury”. Przeprowadził go mistrz pszczelarstwa, ekspert do spraw produktów pszczelich i pszczelarstwa – Mariusz Opoka.
Uważa się, że pszczoły odżywiające się wyłącznie pyłkiem kwiatowym przez całe swoje życie pojawiły się na Ziemi 120 milionów lat temu. Dla porównania, pierwszy przedstawiciel homo habilis, czyli człowieka zręcznego, pojawił się na świecie około 2,5 miliona lat temu w Afryce. Szacuje się, że na świecie występuje niemal 20. tys. gatunków pszczołowatych, a w Polsce ok. 450 gatunków zapylaczy.
Miód już znali i cenili ludzie pierwotni. Najstarsze znalezione malowidło naskalne przedstawia właśnie zdobywanie miodu przez ludzi. Powstało około 10 tysięcy lat p.n.e. w jaskini Arana w Hiszpanii.
Apiterapia to dość znane pojęcie, ale czym tak właściwie jest? Słowo pochodzi z greckiego apis, czyli pszczoła i łacińskiego therapia, czyli leczenie. Oznacza wykorzystanie produktów pszczelich w profilaktyce medycznej.
Apiterapia ma działanie homeostatyczne – zdolność do przywracania i utrzymywania względnie stałych parametrów i procesów wewnętrznych w organizmie.
– Produkty pszczele doskonale nadają się do budowania odporności naszego organizmu. Działają regenerująco oraz wzmacniająco – zauważył pszczelarz, lecz jak podkreśla, warunkiem jest ich regularne stosowanie. – Mówi się, że produkty pszczele są dla ludzi zdrowych, aby nie zachorowali – powiedział, podkreślając rolę profilaktyki.
Jak jednak dodał, produkty pszczele pomocne są także przy chorobach i w czasie rekonwalescencji. Warto je suplementować, ponieważ wzmacniają organizm. Mają one zastosowanie w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym czy też kosmetologii.
Miód zdrowia doda!
Miód to produkt, który jest niezwykle energetyczny. Zawiera dużą zawartość cukrów prostych – glukozę i fruktozę. Jak zaznacza pszczelarz, ten rodzaj cukru jest łatwo przyswajalny. Różni się od syropów wykorzystywanych w produktach wysokoprzetworzonych. Jedząc go, szybciej uzyskujemy uczucie sytości, a cukry te nie są tak szkodliwe.
Miód zawiera:
białka, w tym enzymy (inwertaza, A i B amylaza, oksydaza glukozowa, lizozym, czyli enzym, który potrafi rozpuszczać błony komórkowe bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych).
mikroelementy – potas, żelazo, magnez, wapń i inne.
witaminy – A, B, kwas foliowy, pantotenowy, biotyna,
kwasy organiczne, jak kwas glukonowy, jabłkowy, cytrynowy,
olejki eteryczne,
substancje antybiotyczne, jak kumaryna, rutyna, cholina,
związki flawonoidowe, jak kwercytyna, kemferol.
Ekspert wspomniał także, dlaczego warto pić wodę z miodem. Oksydaza glukozowa to enzym, który przekształca się w kwas glukonowy, odpowiedzialny za smak i aromat miodu. W wyniku reakcji z wodą powstaje nadltenek wodoru. Po kilku godzinach od dodania miodu do wody w wyniku reakcji następuje 600-krotne zwiększenie stężenia nadtlenku wodoru z oksydazy glukozowej. Jest to produkt antyseptyczny, a my pijąc go, nabieramy odporności. Właśnie dlatego warto sięgać rano po przygotowaną dzień wcześniej wieczorem szklankę wody z miodem.
Gatunki miodów i ich zastosowanie
Ekspert wyróżnił 7 głównych gatunków miodów w Polsce i opisał ich zastosowanie.
Miód wielokwiatowy – ma wysoką skuteczność w profilaktyce alergicznych dolegliwości dróg oddechowych. Różnorodny skład wpływa na walory odżywcze zmęczonego organizmu. Ponadto miód ten ma korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy.
Miód rzepakowy – ma cenne wartości odżywcze. Wpływa korzystnie na profilaktykę chorób serca, wspomaga regenerację wątroby oraz woreczka żółciowego. Jest pomocny w chorobach nerek i układu moczowego.
Miód akacjowy – ma niższy indeks glikemiczny od innych miodów, w niektórych przypadkach może być stosowany przez osoby z cukrzycą. Ma łagodny smak, może działać wspomagająco w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Odgrywa znaczenie w detoksykacji wątroby.
Miód lipowy – idealny w profilaktyce przeziębień, grypy, infekcji dróg oddechowych z towarzyszącą im wysoką temperaturą. Pomocny w profilaktyce chorób serca i układu krążenia, sprawdza się też w profilaktyce chorób układu moczowego. Ma właściwości rozkurczające i uspokajające, pomocne w stanach stresu czy bezsenności.
Miód gryczany – ma największą zawartość antyoksydantów w składzie, sprawdza się w profilaktyce chorób serca i układu krążenia, zwłaszcza o podłoży miażdżycowym. Wspomaga proces usuwania z organizmu metali ciężkich oraz pozostałości środków ochrony roślin i toksycznych substancji pochodzenia organicznego. Sprawdza się w czasie rekonwalescencji po wyczerpujących infekcjach, operacjach, w niedokrwistości i niedoborach żelaza.
Miód spadziowy – ma właściwości przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe i przeciwkaszlowe. Sprawdza się w profilaktyce chorób dolnych dróg oddechowych, jak zapalenie oskrzeli, astma oskrzelowa, zapalenie płuc. Znajdzie zastosowanie w profilaktyce chorób serca i naczyń krwionośnych oraz nerwicy serca. Sprawdza się w okresach rekonwalescencji po infekcjach, operacjach, w stanach niedokrwistości oraz niedoborów żelaza.
Miód wrzosowy – jego konsystencja jest nieco inna, bo galaretkowata, co zawdzięcza większej zawartości białka. Działa wspomagająco w chorobach nerek, dróg moczowych i gruczołu krokowego. Sprawdzi się w profilaktyce błoń śluzowych jamy ustnej i gardła, w profilaktyce dolegliwości przewodu pokarmowego, w czasie rekonwalescencji. Działa też korzystnie na układ nerwowy i napięcie wywołane długotrwałym stresem.
Warto pamiętać, że przegrzany miód traci wartości enzymatyczne, powinien być przechowywany w chłodnym, ciemnym miejscu. Szukając w sklepie miodu, możemy trafić także na miód kremowany. Powstaje on w procesie rozcierania kryształów miodu do postaci kremu, za pomocą specjalnego mieszalnika. Dzięki temu z twardego miodu uzyskujemy masę o płynnej konsystencji. Można dodawać do niej inne surowce pszczele oraz liofilizowane soki i owoce.
Produkty pszczele i ich właściwości
Najbardziej znane produkty pszczele to:
miód,
pierzga.
propolis, zwany inaczej kitem pszczelim,
mleczko pszczele,
wosk pszczeli,
jad pszczeli,
ziołomiody,
uloterapia.
Każdy z tych produktów ma odrębne znaczenie oraz właściwości.
Pyłek kwiatowy
Pyłek należy stosować przede wszystkim profilaktycznie, można dodawać go na przykład do powideł i kremów orzechowych. To produkt wysokobiałkowy, jest bogactwem przede wszystkim białek i minerałów. Zawiera też antyoksydanty i minerały.
Pierzga pszczela
To przetworzony przez pszczoły pyłek kwiatowy. Pyłek jest zbierany przez pszczoły z kwiatów roślin, przynoszony do ula, a następne składany w komórkach plastra i poddawany procesowi fermentacji kwasu mlekowego. Nazywana jest inaczej chlebem pszczelim.
Pierzga zawiera znaczną ilość białka, w tym aminokwasy egzogenne, które są niezbędne do budowania komórek w organizmach. Zawiera kwas mlekowy, lipidy, w tym nienasycone kwasy tłuszczowe, fosfolipidy oraz fitosterole, a także kwasy nukleinowe, enzymy, flawonoidy, związki fenolowe oraz cukry. To bogactwo witamin, jak B1, B2, B3, B8, B12, C, A, PP, E, D, K, H. Zawiera makro i mikroelementy. Pomaga w regeneracji wątroby, zwłaszcza w profilaktyce przewlekłego zapalenia wątroby. Ma korzystne działanie na wzrost masy ciała u osób z niedowagą i brakiem łaknienia. Zaleca się stosowanie jej w celu uzupełnienia niedoborów witamin i białka, w szczególności w przypadku diety niskobiałkowej. Podnosi odporność organizmu, sprawność psychiczną i neurologiczną, czyli wspomaga między innymi uczenie się oraz zapamiętywanie.
Propolis
Propolis – kit pszczeli, to produkt pochodzenia roślinnego, zbierany przez pszczoły z pąków roślin, przynoszony do ula, pozyskiwany i przeznaczony do dalszego przerobu. Służy pszczołom do dezynfekcji ula. Są to żywice z pąków drzew, olejki eteryczne, wosk pszczeli, pyłek kwiatowy i inne domieszki. Propolis to produkt bakteriostatyczny i grzybobójczy. Uniemożliwia nawet rozwój niektórych wirusów. Służy do leczenia zewnętrznego, jak choroby skóry, rany pooperacyjne i pourazowe, oparzenia, ropne choroby skóry. Stosowany jest w leczeniu chorób błon śluzowych, jak nieżyt nosa i nawracające afty. Służ też w leczeniu dolegliwości wewnętrznych, jak nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia, przewlekłe zapalenie oskrzeli czy przewlekłe zapalenie wątroby. Ma wpływ na budowanie odporności organizmu.
Mleczko pszczele
Mleczko pszczele to wydzielina gruczołów gardzielowych młodych pszczół, która służy do karmienia larw pszczół, trutni i matek pszczelich. Zawiera bardzo dużo białka (albuminy i globuliny), aminokwasów, lipidów, węglowodanów, kwasy organiczne, witaminy, hormony i biopierwiastki. Jak zauważa pszczelarz, matka pszczela jest karmiona sporymi ilościami mleczka pszczelego. W odróżnieniu od robotnicy, która żyje maksymalnie 36 dni, królowa żyje do 6 lat. Mleczko pszczele jest pomocne w leczeniu niedociśnienia i nadciśnienia tętniczego krwi, sprawdza się w profilaktyce choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, pomaga w leczeniu nerwicy lękowej, stanów autoimmunosupresyjnych, a także w rekonwalescencji w stanach pozawałowych.
Wosk pszczeli
Wosk pszczeli to wydzielina gruczołów woskowych pszczół, służąca do budowania plastrów w ulu. Zawiera estry kwasów tłuszczowych, węglowodory, wolne alkohole tłuszczowe, fitosterole, triterpeny i inne substancje biologicznie aktywne. Wspomaga leczenie chorób skórnych (stosowany jest np. w maści woskowej, kremach), żucie plastrów z miodem sprawdza się w chorobach błon śluzowych jamy ustnej, dziąseł, nosa, gardła, oskrzeli, zatok szczękowych. Gorące okłady z wosku pszczelego pomagają w chorobach narządu ruchu. Ponadto ma dodatkowe zastosowania, jak użycie do wytwarzania świec.
Jad pszczeli
Jad pszczeli to wydzielina gruczołu jadowego pszczoły robotnicy lub matki pszczelej. Leczy się nim rozmaite dolegliwości i wciąż szuka się dodatkowych zastosowań w medycynie. Wykorzystuje się go między innymi w chorobach układu ruchu, jak reumatyzm, reumatoidalne zapalenie stawów, osteoporoza, ale też w przypadku nerwobóli, padaczki, dyskopatii, porażeniu nerwów obwodowych, chorób sercowo-naczyniowych czy astmie oskrzelowej.
