Na czym polega uzależnienie od alkoholu i jakie są metody leczenia alkoholizmu?

Alkoholizm to zaburzenie, którego najbardziej charakterystyczną cechę stanowi utrata kontroli nad ilością oraz częstotliwością spożywania alkoholu. Możemy spotkać się również z innymi nazwami problemu, takimi jak:

• choroba alkoholowa,
• nałóg alkoholowy,
• alkoholizm nałogowy,
• uzależnienie od alkoholu,
• zespół uzależnienia od alkoholu.
• zespół zależności alkoholowej (ZZA).
• toksykomania alkoholowa.

Według dostępnych statystyk WHO w 2016 roku w Polsce problem alkoholizmu dotyczy około 4,4 proc. osób w wieku powyżej 15 lat. Uzależnienie od etanolu wiąże się z występowaniem przymusu picia o charakterze psychicznych oraz fizjologicznym.

Zobacz też: Kiedy dom przestaje być oazą bezpieczeństwa. Czy alkohol powoduje agresję? Z czego wynika przemoc domowa?

Jak pokazują dane Polskiej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA) w 2019 r. spożycie alkoholu w naszym kraju osiągnęło rekordowy poziom i było najwyższe od czasu, gdy prowadzone są statystyki (czyli od 1993 roku).

To Cię zainteresuje: Zmarły Matthew Perry od lat walczył z alkoholizmem. Przez nałóg nie mógł stworzyć żadnej relacji miłosnej

Obecnie spożycie napojów alkoholowych jest jeszcze poważniejszym problemem, co ma związek z pandemią koronawirusa SARS-CoV-2. Wprawdzie według danych z badania NielsenIQ w 2020 r. wydaliśmy na alkohol tylko o 7 proc. więcej niż rok wcześniej (w sumie 39,2 mld złotych), ale uwzględniając fakt, że nie był on kupowany z dużą marżą w (nieczynnych przecież) lokalach gastronomicznych, konsumpcja trunków wyskokowych musiała wzrosnąć jeszcze bardziej.

Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) alkoholizm to zaburzenie o numerze F10 (tzw. zaburzenia związane z alkoholem). Picie może mieć w tym przypadku zarówno charakter ciągły, jak i cykliczny, kiedy alkoholik wpada w tzw. „ciągi alkoholowe”.

Czytaj także: Kobiety też mogą być uzależnione od seksu. Wstydzą się do tego przyznać nawet przed sobą

Osoba będąca alkoholikiem pozostaje nim przez całe życie – nie jest możliwe definitywne i nieodwracalne wyleczenie. Realne jest jednak stałe utrzymywanie abstynencji – mówi się wówczas o „niepijącym alkoholiku”. Choroba alkoholowa dotyczy każdego rodzaju alkoholu, zarówno wysoko, jak i niskoprocentowego.

Uzależnienie od alkoholu to sytuacja, w której u danej osoby występują co najmniej 3 objawy z listy następujących symptomów:

• Odczuwanie głodu alkoholowego rozumianego jako natrętna, niedająca się kontrolować potrzeba sięgania po alkohol. Uzależnionemu towarzyszy stan rozdrażnienia, niepokoju i emocjonalnego napięcia.
• Postępujące zaniedbywanie przyjemności, zainteresowań i czynności alternatywnych względem spożywania alkoholu.
• Sięganie po alkohol z zamiarem przeciwdziałania oraz łagodzenia skutków alkoholowego zespołu abstynencyjnego, a także wewnętrzne poczucie, że sposób ten okazuje się skuteczny.
• Występowanie objawów abstynencyjnych, do których można zaliczyć dolegliwości takie jak bezsenność, lęk, wymioty, nadmierna potliwość, wysuszenie śluzówek, nudności, tachykardia, nadciśnienie tętnicze, drżenie mięśni, drażliwość, obniżony nastrój oraz biegunki.
• Picie alkoholu pomimo uświadamiania sobie potencjalnych skutków jego nadużywania.
• Zaburzona zdolność sprawowania kontroli nad swoim piciem – nieumiejętność rezygnacji z jego rozpoczęcia, opóźnianie zakończenia, a także przekraczanie ustalonego wcześniej przez siebie poziomu.
• Stosowanie zawężonych wzorców spożywania alkoholu do 1-2 sposobów.
• Wzrost tolerancji alkoholu przez organizm – identyczna dawka z czasem nie przynosi pożądanego efektu, w związku z czym zachodzi potrzeba zwiększania ilości spożywanego alkoholu.

Zobacz też: Qczaj ostro o alkotubkach. „Alkohol niszczył moją rodzinę i moje dzieciństwo”

Czy grozi ci alkoholizm? Dowiedz się, rozwiązując nasz!QUIZ.

Uzależnienie od alkoholu ma różne postaci i stadia rozwoju. Według klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia rozróżnia się następujące jego fazy:

• Epizodyczne picie w nadmiernych ilościach – picie występuje w nieregularnych odstępach czasu, które trwają relatywnie krótko. Pomiędzy kolejnymi epizodami mogą występować dłuższe przerwy.
• Nawykowe picie nadmierne – w tym przypadku ma miejsce systematyczne nadużywanie alkoholu, lecz pijący nadal nie traci kontroli nad piciem.
• Nałóg alkoholowy – w tej fazie występuje stan fizjologicznego oraz psychicznego uzależnienia. Wzrasta początkowo tolerancja na alkohol i pojawiają się dolegliwości związane z alkoholowym zespołem abstynencyjnym. Uzależniona osoba traci kontrolę nad swoim piciem, a na późniejszym etapie rozwoju nałogu tolerancja alkoholu ulega zmniejszeniu. Pojawiają się powikłania psychotyczne, a uzależnienie pozostawia psychiczne, fizyczne oraz społeczne skutki. Alkoholizm ma w tym przypadku charakter przewlekły.
• Alkoholizm nieokreślony – do tej grupy są zaliczane pozostałe przypadki nadużywania alkoholu, m.in. związane z innymi zaburzeniami psychicznymi.

Koncepcję alkoholizmu jako choroby zaproponował po raz pierwszy amerykański lekarz Elvin Morton Jellinek. Wyodrębnił on 3 fazy powstawania i rozwijania się uzależnienia. Są to:

• Faza wstępna prealkoholowa – jej czas trwania jest szacowany na od kilku miesięcy do kilku lat. Osoba pijącą uświadamia sobie, że alkohol zapewnia przyjemne doznania, a zarazem łagodzi uciążliwe stany emocjonalne. W tej fazie ma miejsce wzrost tolerancji na alkohol.
• Faza ostrzegawcza – osoba nadużywająca alkoholu zaczyna zmagać się z problemem luk pamięciowych.
• Faza krytyczna – charakterystyczna dla tego etapu jest utrata kontroli nad swoim piciem.
• Faza przewlekła – towarzyszy jej obecność ciągów alkoholowych, które zwykle trwają przez wiele dni.

Wysłuchaj podcastu stronyZDROWIA
Dr Magdalena Flaga-Łuczkiewicz, lekarz specjalista psychiatra, Centrum Terapii Dialog mówi o chorobach psychicznych w naszym społeczeństwie oraz radzi, kiedy i gdzie szukać pomocy w przypadku uzależnienia u siebie lub kogoś bliskiego.

Najważniejszą metodą leczenia alkoholizmu jest psychoterapia, która może mieć charakter indywidualny lub grupowy. Ośrodki leczenia alkoholizmu podejmują leczenia w ramach programów terapeutycznych. Są one najczęściej oparte na terapii behawioralno-poznawczej. Stosowane w jej ramach metody są uznawane za najskuteczniejsze i są w związku z tym rekomendowane przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

Psychoterapeuci uzależnień często stosują podejście integracyjne, uwzględniające jednoczesne wykorzystanie odkryć innych nurtów niż behawioralno-poznawczy, zwłaszcza związanych z psychologią humanistyczną.

Do najważniejszych celów psychoterapii zalicza się:

• uzyskanie trwałej abstynencji,
• ukształtowanie u osoby uzależnionej umiejętności, które pozwolą jej w zdrowy sposób rozwiązywać problemy społeczne i emocjonalne,
• poprawa stanu zdrowia fizycznego oraz psychicznego.

Aby psychoterapia mogła przynieść pożądane skutki, kluczowa jest wewnętrzna motywacja osoby uzależnionej do wprowadzenia zmian.

W trakcie terapii alkoholik przy pomocy psychoterapeuty uczy się rozpoznawać mechanizmy swojego picia oraz negatywne skutki, jakie ponosi w związku z nałogiem. Nabywa również umiejętności zdrowego radzenia sobie z emocjami i rozwiązywania problemów w inny sposób niż poprzez upijanie się. Kształtuje w sobie umiejętność rozpoznawania różnych uczuć oraz ich prawidłowego wyrażania. Pracuje nad niewłaściwymi schematami myślenia .

Czas realizowania programu terapeutycznego mieści się zwykle w przedziale od 18 do 24 miesięcy. Odwyk alkoholowy w ramach terapii stacjonarnej trwa najczęściej 6-8 tygodni, po czym osoba uzależniona trafia do zakładu ambulatoryjnego. Konieczne może być również leczenie w Oddziale Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych. Czas leczenia w tego typu placówce trwa maksymalnie 10 dni. W procesie leczenia alkoholizmu niezbędne może okazać się odtruwanie organizmu. Aby złagodzić uciążliwe skutki odstawienia alkoholu podaje się wówczas witaminy, elektrolity oraz środki uspokajające.

W leczeniu uzależnienia od etanolu obok psychoterapii stosuje się wspomagająco również farmakoterapię. Chociaż leki nie spowodują wyleczenia alkoholizmu, mogą niwelować uciążliwe objawy odstawienia alkoholu i wspomagać utrzymanie abstynencji.

Alkoholowy zespół abstynencyjny po nagłym odstawieniu alkoholu może wiązać się z występowaniem objawów takich jak:

• bóle głowy,
• bezsenność,
• drżenie powiek i języka,
• podwyższone ciśnienie tętnicze,
• halucynacje,
• nadaktywność psychoruchowa,
• tachykardia, czyli częstoskurcz serca,
• nudności,
• wymioty,
• zaburzenia świadomości,
• drżenie mięśniowe,
• uczucie lęku,
• rozszerzenie źrenic,
• napady padaczkowe (jako powikłanie zespołu odstawiennego).

Do leków stosowanych w terapii alkoholizmu należą zwłaszcza nalmefen, baklofen, naltrekson oraz akamprozat. Istnieje jeszcze tzw. wszywka alkoholowa zawierająca disulfiram (jej dawna nazwa to Esperal, a obecnie Anticol), która powoduje odczuwanie silnych i nieprzyjemnych objawów w przypadku napicia się alkoholu, nie jest to jednak metoda pozbawiona wad.

W Polsce istnieją przypadki, kiedy możliwe jest przymusowe leczenie alkoholizmu. Taka decyzja może być podjęta na skutek orzeczenia sądu, na podstawie opinii biegłego psychologa oraz psychiatry. Aby złożyć wniosek o przymusowe leczenie, osoba z rodziny alkoholika powinna w pierwszej kolejności udać się do gminnej komisji rozwiązywanie problemów alkoholowych. Najczęstszą przyczyną decyzji sądu o obowiązkowym leczeniu jest zagrożenie bezpieczeństwa dzieci oraz ryzyko ich demoralizacji, a także doprowadzania do rozkładu życia rodzinnego.

Po zakończeniu stacjonarnego i ambulatoryjnego leczenia alkoholizmu zalecane jest uczestnictwo we wspólnocie samopomocowej Anonimowych Alkoholików (AA), a także w klubach abstynenta. Celem metody AA jest wspieranie chorej osoby w utrzymaniu trwałej abstynencji. Uczestnicy grupy uczestniczą w regularnych mityngach, podczas których dzielą się własnymi doświadczeniami w zmaganiu się z uzależnieniem.

ZOBACZ: Czym jest alkoreksja i dlaczego dotyka głównie młodych ludzi? Ekspert: Marta Jachym, dietetyk