To nie zawał, tylko złamane serce. Może dosłownie pękać z rozpaczy lub stresu. Tak objawia się zespół złamanego serca

Zespół złamanego serca, inaczej zespół takotsubo, kardiomiopatia stresowa lub zespół balotującego koniuszka to choroba mięśnia sercowego, zaliczana do pierwotnych nabytych kardiomiopatii, czyli grupy chorób serca prowadzących do jego niewydolności. Zespół takotsubo charakteryzuje się zaburzeniem czynności skurczowej lewej komory serca i jest on wywoływany silnym stresem.

Jest to rzadka i mało znana dolegliwość, która po raz pierwszy została opisana w 1991 r. w Japonii. Jej nazwa, zespół takotsubo, pochodzi od dawnego japońskiego naczynia, służącego do połowu ośmiornic (jap.: tako – ośmiornica, tsubo – naczynie), które ma kształt dużego, pękatego dzbana o wąskiej szyjce. Taki właśnie kształt przybiera lewa komora serca, kurcząc się nieprawidłowo w przebiegu kardiomiopatii stresowej.

Zobacz także: Zakochanie to nie miłość to emocjonalny „haj”. Chemia miłości to związek hormonów, neuroprzekaźników i innych substancji. Tak działa na mózg

Zespół takotsubo swoimi objawami, a nawet obrazem klinicznym do złudzenia przypomina chorobę wieńcową serca, a różni się tym, że zaburzenia te mają charakter przejściowy, zaś w przebiegu zespołu złamanego serca nie występują zmiany miażdżycowe w naczyniach wieńcowych.

Przyczyny tego zaburzenia nie są do końca znane. Kardiomiopatię wywołuje silny stres, który powoduje wyrzut i wzrost stężenia we krwi katecholamin (takich jak dopamina, adrenalina i noradrenalina). Hormony te, wydzielane w sytuacji stresowej, przyspieszają akcję serca oraz zwiększają jego kurczliwość. Zbyt wysokie stężenie katecholamin działa toksycznie na mięsień sercowy i przyczynia się do zwiększenia stresu oksydacyjnego, powoduje także zaburzenia w mikrokrążeniu i skurcze tętnic wieńcowych, co upośledza pracę serca.

Bodźcem stresowym wyzwalającym taką reakcję organizmu mogą być: śmierć małżonka lub innej bliskiej osoby, wypadek, problemy finansowe itp. Czasem zdarza się, że kardiomiopatię stresową wywołują także czynniki fizyczne, takiej jak silny ból brzucha. Może ona również wystąpić bez żadnego czynnika stresującego.

Kardiomiopatia takotsubo najczęściej dotyczy kobiet w wieku około- lub postmenopauzalnym, a wiąże się to ze zmniejszeniem wydzielania estrogenów, czyli hormonów wykazujących działanie kardioprotekcyjne (ochraniające serce).

Objawy kardiomiopatii stresowej są bardzo silne i nagłe i najczęściej przypominają objawy zawału serca lub ostrego zespołu wieńcowego, a są to:

• silny ból w klatce piersiowej w okolicy zamostkowej,
• kołatania serca,
• duszność spoczynkowa,
• kaszel,
• osłabienie,
• nudności i wymioty,
• omdlenie.

W przypadku wystąpienia powyższych objawów należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Zlekceważenie tych objawów i próba ich „przeczekania” mogą doprowadzić do wystąpienia wstrząsu kardiogennego i zatrzymania krążenia.

Zarówno objawy, jak i badania diagnostyczne w przebiegu kardiomiopatii stresowej mogą sugerować ostry zespół wieńcowy. W badaniu EKG widoczne jest bowiem uniesienie odcinka ST (jednak mniej wyraźne niż w przypadku zamknięcia światła tętnicy, jakie następuje w chorobie wieńcowej), odwrócenie załamka T i obecność załamka Q. Taki obraz badania EKG występuje przy zawale serca.

Również w badaniach krwi widoczne jest podwyższenie biomarkerów martwicy mięśnia sercowego – troponin. Jest ono nieduże i krótkotrwałe. Bardziej wyraźnie zaznacza się jednak wzrost peptydów natriuretycznych – BNP i NT-proBNP, specyficznych dla niewydolności serca i układu krążenia.

Najwyraźniej jednak kardiomiopatię stresową da się zdiagnozować na podstawie echa serca (badanie echokardiograficzne), czyli badania obrazowego serca za pomocą fal ultradźwiękowych. Badanie to uwidacznia tzw. balotujący koniuszek, czyli nieprawidłowy skurcz lewej komory w jej części środkowej oraz koniuszka serca. Komora ta zamiast się kurczyć i rozkurczać, rozdyma się jak nadmuchiwany balonik, stąd też nazwa, „zespół balotującego koniuszka”. Bardzo ważne w rozpoznaniu zespołu złamanego serca jest to, że zmiany te są przejściowe.

W diagnostyce pomaga również koronarografia, czyli angiografia naczyń wieńcowych, którą przeprowadza się w celu rozpoznania ostrego zespołu wieńcowego. W przypadku kardiomiopatii takotsubo, przeciwnie niż np. przy zawale serca, badanie to nie wykazuje zwężeń w tętnicach wieńcowych, skrzeplin lub dowodów na pęknięcie blaszki miażdżycowej.

Kardiomiopatia stresowa występuje więc u pacjenta, u którego wystąpił nagły ból w klatce piersiowej. Zdiagnozowano u niego w badaniu EKG oraz badaniu krwi zmiany sugerujące wystąpienie choroby wieńcowej, jednak koronarografia nie ujawniła zwężeń w tętnicach wieńcowych, a echo serca uwidoczniło nieprawidłowy skurcz, najczęściej lewej komory serca.

Diagnozując zespół złamanego serca, należy również wykluczyć przebyty niedawno uraz głowy, krwawienia wewnątrzczaszkowego, guza chromochłonnego, zapalenia mięśnia sercowego czy kardiomiopatię przerostową, czyli wrodzony przerost lewej komory serca.

Kardiomiopatię takotsubo leczy się objawowo za pomocą środków farmakologicznych, takich jak betablokery i inhibitory konwertazy angiotensyny. W przebiegu schorzenia może wystąpić obrzęk płuc lub zastoinowa niewydolność mięśnia sercowego, w przypadku których konieczne jest wdrożenie leczenia za pomocą środków moczopędnych. Zaburzenia kurczliwości lewej komory mogą prowadzić do powstawania skrzeplin, dlatego niekiedy profilaktycznie włączane są również leki przeciwzakrzepowe.

W początkowej, ostrej fazie choroby, może dojść do groźnych powikłań, takich jak: ostra niewydolność serca z obrzękiem płuc, wstrząs kardiogenny, arytmie komorowe, ostra niedomykalność zastawki mitralnej czy pęknięcie wolnej ściany serca. Jednak śmiertelność z powodu zespołu złamanego serca jest bardzo niska. U większości pacjentów zmiany spowodowane wystąpieniem kardiomiopatii stresowej są w pełni odwracalne i już po kilku tygodniach pacjent wraca do pełnej sprawności. Potwierdza się więc stwierdzenie, że w przypadku złamanego serca czas leczy rany.

Naukowcy z Cedars-Sinai w Los Angeles, Cleveland Clinic w Ohio i Johns Hopkins University w Baltimore zaobserwowali podczas pandemii COVID-19 znaczny wzrost przypadków zachorowania na zespół złamanego serca.

Badacze podkreślają, że strach związany z obecną sytuacją epidemiologiczną może znacząco wpływać na rozwój tej choroby, jednak potrzebne jest przeprowadzenie dalszych badań.

Nie wiem, jak bardzo możemy obwiniać COVID, ale po prostu rozpoznajemy go więcej – powiedział dr Noel Bairey Merz, dyrektor Barbra Streisand Heart Center w Cedars-Sina.

Jedną z głównych przyczyn rozwoju zespołu takotsubo jest silny stres, dlatego sugeruje się, że pandemia COVID-19 może mieć wpływ na wzrost pojawiania się nowych przypadków choroby.

Źródła:
Kardiomiopatia tako-tsubo - problem kliniczny Folia Cardiologica
Takotsubo cardiomyopathy or “broken heart syndrome” – A case report Polish Annals Medicine
‘Broken heart’ cases surge during COVID, especially among women ABC News