Spis treści
Betram – zioło św. Hildegardy z Bingen
Bertram to zioło często używane jako przyprawa, które ze względu na swoje właściwości było jednym z głównych dodatków leczniczych stosowanych przez świętą Hildegardę z Bingen.
Surowcem leczniczym jest korzeń bertramu nazywany akarkara. Pozyskuje się z niego substancję znaną jako pyretryna – dziś wiemy, że zawiera związki o nazwie pyretroidy. Ich poznanie przyczyniło się do powstawania insektycydów, które są bezpieczne dla zdrowia.
To zioło ma też inne cenne właściwości, w tym zwalczające szkodliwe drobnoustroje. Jak pisała św. Hildegarda z Bingen, bertram „spożywany przez zdrowego człowieka przynosi korzyść, bowiem zmniejsza w nim zgniliznę, zwiększa ilość dobrej krwi i zapewnia jasny umysł”. Ma zapewniać umiarkowane i suche ciepło, wspomagając trawienie, a także zmniejszać zaflegmienie układu oddechowego.
Inną uniwersalną przyprawą słynnej zielarki jest galgant, czyli galangal albo tajski imbir.
Co to za przyprawa Bertram? Jak smakuje?
Bertram to sproszkowany korzeń rośliny Anacyclus pyrethrum, rzadziej nazywanej m.in. Chrysanthemum cinerariaefolium, dalmatyńską chryzantemą, pierściennikiem lekarskim, hiszpańskim rumiankiem albo stokrotką z gór Atlas. Stosowano go w medycynie i weterynarii już w czasach starożytnych.
Bertram ma korzenny zapach i lekko ostre nuty smakowe, a przy tym jest uniwersalny. Przyprawę można stosować do wszelkiego rodzaju dań, w tym tych gotowanych, a także doprawiać nim sałatki czy dodawać do napojów. Dobrze komponuje się z przyprawami azjatyckimi.
Wśród tradycyjnych zastosowań znalazły się także reumatyzm, rwa kulszowa, neuralgie, infekcje oddechowe. Ponieważ pobudza wydzielanie śliny, stosowano go w chorobach żołądka, stanach zapalnych jamy ustnej, bólach zębów, a także torbielach narządów rodnych.
Spożywany regularnie, bertram wspomaga profilaktykę chorób. Można też używać go leczniczo oraz do walki z pasożytami.
Bertram na pasożyty
Zawarte w bertramie pyretroidy niszczą pasożyty przewodu pokarmowego, czyli te wewnętrzne, jak również zewnętrzne, które żyją na skórze. To m.in. wszy, nużeniec, świerzb i kleszcze. Zwalcza też różne szkodniki, roztocza, owady, pająki i krocionogi.
Wyciągi alkoholowe i octowe z bertramu stosowane na skórę szybko działają i są bezpieczne dla zdrowia. Mają bardzo niską toksyczność, nie kumulują się w organizmie i ulegają biodegradacji. Nadają się do stosowania w pomieszczeniach. Działanie przeciwpasożytnicze i owadobójcze bertramu wzmacnia olejek cytronelowy albo lemongrasowy.
W leczeniu pasożytów takich, jak owsiki, glista, lamblia czy tasiemiec zażywa się 1 g proszku na czczo. Należy powtarzać tę dawkę raz dziennie przez 5 dni.
Na co działa bertram? Właściwości lecznicze
Właściwości lecznicze bertramu wynikają z zawartości alkaloidów takich, jak pyretryna i pyretrol. Oprócz tego korzeń zawiera fenole, flawonoidy, taniny, żywice, laktony, kwas chryzantemowy i pyretrowy, olejek eteryczny (do 0,5%). W korzeniu jest nawet do 30 proc. prebiotycznego błonnika, inuliny.
Związki z bertramu zwalczają też szkodliwe i chorobotwórcze bakterie Gram-ujemne (Escherichia coli i Pseudomonas aeruginosa) oraz Gram-dodatnie (Staphylococcus aureus and Enterococcus faecium), a także grzyby i wirusy.
Właściwości lecznicze betramu, które potwierdzono we współczesnych badaniach, obejmują działanie:
- odkażające,
- antyoksydacyjne,
- przeciwzapalne,
- immunomodulujące,
- przeciwbólowe,
- wspomagające gojenie ran,
- przeciwdrgawkowe,
- neuroprotekcyjne,
- poprawiające jakość spermy,
- stymulujące libido (afrodyzjakalne),
- przeciwcukrzycowe.
Choć większość tych dowodów pochodzi z badań na zwierzętach i liniach komórkowych, stanowią potwierdzenie dla tradycyjnych zastosowań bertramu. W jednym z takich niedawnych badań wyciąg z bertramu skutecznie niszczył komórki raka płuc.
Jak stosować bertram lekarski?
Bertram można stosować tak, jak inne popularne kuchenne przyprawy, zwłaszcza pieprz. Jak podaje dr Alfreda Walkowska z Polskiego Centrum św. Hildegardy, można dodawać po 1-3 szczypty proszku do każdej potrawy. Natomiast optymalna dawka lecznicza to 50 mg na 1 kg masy ciała. Dla przeciętnej osoby wynosi ona około 3 gramów.
Bertram – przeciwwskazania i skutki uboczne
Bertram nie jest dobrze przebadanym surowcem. Brakuje randomizowanych badań kontrolnych poświęconych efektom działanie wyciągów i suplementów z tym ziołem. Nie są więc znane dane toksykologiczne czy działania niepożądane u ludzi.
W ilościach stosowanych w badaniach korzeń Anacyclus był bezpieczny, a toksyczne działanie wywołują prawdopodobnie bardzo wysokie dawki, wynoszące powyżej 5 tys. mg (5 g) wyciągu na kilogram masy ciała. Przy poziomie 2 tys. mg/kg m.c. miały jednak tylko lekkie działanie uspokajające. Przy poziomie 3 tys. mg/kg i wyższym mogą wpływać na wątrobę, co obserwowano na podstawie wzrostu stężeń enzymów wątrobowych.
