Pasożyty ludzkie: przyczyny, objawy, gatunki i leczenie chorób pasożytniczych

Pasożyty są przyczyną wielu schorzeń, choć nieczęsto podczas diagnostyki bierze się je pod uwagę w pierwszej kolejności. Człowiek jest nosicielem sporej grupy pasożytów zarówno układu pokarmowego, jak i skórnych. Mimo wyraźnej poprawy standardów higienicznych oraz medycznych, pasożyty ludzkie wciąż stanowią poważny problem (nie tylko pasożyty u dzieci, ale i u dorosłych). Poniżej znajduje się zestawienie kilku najczęściej występujących pasożytów ludzkich wraz z opisem objawów i chorób, jakie wywołują.

Owsik (Enterobius vermicularis)
W Polsce, a także większości krajów w klimacie umiarkowanym jest najczęściej występującym pasożytem - wykrywa się go u 17 proc. dorosłych i 38 proc. dzieci w wieku 7-14 lat. Owsik ludzki ma tylko jednego żywiciela. Zakażenie wiąże się z połknięciem jaj, które przenoszą się na ręce i pod paznokcie w trakcie korzystania z toalety, drapania miejsc intymnych, korzystania z pościeli lub ręczników wspólnych z osobą zakażoną. Owsik bytuje w jelicie grubym człowieka.

Glista ludzka (Ascaris lumbricoides)
To nicień o dość skomplikowanym cyklu życiowym. Człowiek zaraża się połykając jajo z larwą w środku. Wędrując pomiędzy układem pokarmowym a drogami oddechowymi, glista przechodzi cykl dojrzewania i staje się gotowa do rozrodu. Jaja dojrzewają poza organizmem żywiciela, najczęściej w glebie. Oznacza to, że glistą nie można zarazić się od innej osoby. Najczęściej do zakażenia dochodzi podczas jedzenia niemytych warzyw oraz picia zanieczyszczonej wody.

Tasiemce
Cykl życiowy tasiemców zakłada istnienie żywiciela pośredniego. Ludziom zagrażają najczęściej tasiemce nieuzbrojone (Taenia saginata), uzbrojone (T. solium), nieco rzadziej karłowate (Hymenolepis nana) oraz bruzdogłowce szerokie (Diphyllobothrium latum). W Polsce zdarza się około 200 przypadków zakażenia tasiemcami rocznie. Źródłem zakażenia jest surowe bądź niedogotowane mięso wołowe i wieprzowe.

Włosogłówka ludzka (Trichuris trichiura)
Nicień żyjący najczęściej w jelicie ślepym. Żywi się krwią, a droga zakażenia przypomina drogę glisty ludzkiej - poprzez wypicie wody zawierającej jaja lub kontakt z glebą.

Ogoniastek jelitowy (Giardia lamblia)
To pasożytniczy pierwotniak, który żyje na komórkach nabłonka jelit lub pęcherzyka żółciowego. Do zakażenia może dojść po spożyciu wody lub gleby (np. na niemytych warzywach) zanieczyszczonej ludzkim kałem.

Tasiemiec bąblowcowy (Echinococcus granulosus lub E. multilocularis)
Odmiana jednokomorowa lub wielokomorowa. Bąblowiec gnieździ się w tkankach, najczęściej w wątrobie, gdzie tworzy rozrastające się cysty. Czasem pasożyt rozwija się także w mózgu, gałce ocznej lub płucach.

Toxoplasma gondii
To pierwotniak, którego żywicielem ostatecznym jest kot. Półsurowe lub surowe mięso zwierząt hodowlanych może zawierać oocysty. Drogą zakażenia jest także kontakt z kocimi odchodami.

Świerzbowiec ludzki (Sarcoptes scabiei)
Małe roztocze o nazwie świerzb ludzki drąży korytarze w naskórku, odżywiając się jego rogową warstwą. To niewielkie pasożyty, które wywołują liczne objawy skórne. Można się nimi zarazić przez kontakt fizyczny z osobą zakażoną lub używanie wspólnych z nią akcesoriów higienicznych, pościeli.

Wszy ludzkie (Pediculus humanus capitis)
Bytują na owłosionej skórze głowy, a do zakażenia może dojść przez kontakt z nosicielem, jego odzieżą lub pościelą. Najczęściej zakażają się aktywni seksualnie dorośli lub dzieci przebywające w dużych skupiskach (przedszkola, szkoły, domy dziecka).

Obecność pasożytów powoduje objawy charakterystyczne dla danego rodzaju pasożyta ludzkiego. Objawy wspólne pasożytów układu pokarmowego to dolegliwości brzuszno-jelitowe (biegunka, mdłości, ból brzucha, wymioty), pasożyty obecne w kale, pokrzywka skórna i inne objawy alergii, utrata wagi bez wyraźnego powodu. Oprócz tego, każdej z chorób pasożytniczych towarzyszą specyficzne dolegliwości.

Owsica
Charakterystycznym objawem owsicy jest silny świąd okolic odbytu, szczególnie nasilający się w godzinach wieczornych i w nocy, kiedy samice przemieszczają się, by składać jaja. Owsiki dość łatwo jest też zaobserwować w kale. Jeśli owsików jest bardzo dużo i zakażenie trwa od dłuższego czasu, pojawia się też bladość skóry, brak apetytu, zgrzytanie zębami, nadpobudliwość i cienie pod oczami. Choroba dotyka głównie dzieci.

Glistnica
Najczęstsza spośród parazytoz układu pokarmowego człowieka. Objawy zmieniają się w zależności od tego, gdzie aktualnie znajdują się pasożyty. Gdy zajęty jest układ oddechowy, pojawia się kaszel, wymioty, ogólne złe samopoczucie i podwyższona temperatura. Objawy zajęcia przez glistę układu pokarmowego to utrata łaknienia, bóle brzucha, wzdęcia, mdłości, zaparcia. Zakażona osoba wykazuje apatię, zaburzenia snu, a u dzieci długotrwała glistnica może doprowadzić do zahamowania rozwoju psychofizycznego.

Tasiemczyce
Objawy obecności tasiemca w układzie pokarmowym nasilają się niekiedy latami od momentu zarażenia. Najczęściej są to zaburzenia łaknienia, bóle brzucha, wymioty i utrata wagi, a więc objawy niespecyficzne. U niektórych chorych pojawia się także ogóle osłabienie, zaburzenia snu, niedokrwistość lub pokrzywka na skórze. Objawy tasiemczyc mogą trwać bardzo długo i mieć zmienne nasilenie.

Toksoplazmoza
To bardzo często występująca choroba tkankowa. W Polsce odczyn serologiczny stwierdza się u około 60 proc. populacji. Toksoplazmoza może mieć charakter wrodzony lub nabyty. W zdecydowanej większości przypadków przebiega całkowicie bezobjawowo. Do objawów, o ile wystąpią, należy przede wszystkim powiększenie węzłów chłonnych (na szyi, karku, potylicy). Na przykre następstwa toksoplazmozy narażone są głównie osoby z mocno obniżoną odpornością. Choroba przebiega u nich ciężko i powoduje rozmaite zmiany w narządach niemal wszystkich układów. W Polsce toksoplazmozę wrodzoną wykrywa się rocznie u 3 do 7 dzieci. Zarażenie płodu podczas ciąży powoduje często poważne powikłania, dlatego choroba to jest szczególnie groźna dla kobiet w ciąży.

Świerzb
Małe pasożyty skóry odpowiedzialne za świerzb wywołują swędzenie, drążąc korytarze w naskórku. Świąd nasila się wieczorem i po kąpieli, gdy skóra jest rozgrzana. Na skórze tworzą się różowawe grudki i pęcherzyki, a w swędzących miejscach zaobserwować można szare i czarne korytarzyki (nory świerzbowcowe). Możliwy jest także rozwój nadkażeń bakteryjnych podrapanej i uszkodzonej skóry. Typowe miejsca bytowania świerzbowca to przestrzenie pomiędzy palcami, pachwiny, pachy, pośladki i okolice narządów płciowych.

Wszawica
Za wszawicę odpowiadają trzy rodzaje pasożytów - wesz ludzka, wesz łonowa i wesz odzieżowa. Wśród objawów najbardziej charakterystyczny jest świąd skóry, a także widoczne gołym okiem, czerwone plamki w miejscach ukąszeń. Drapana skóra ulega też łatwo nadkażeniom bakteryjnym, powstają wtedy zmiany ropne.

Gorączka: o czym świadczy i dlaczego nie należy jej zbijać?