Kozieradka: właściwości, wartości odżywcze, zastosowania i efekty. Do czego wykorzystać nasiona kozieradki pospolitej?

Kozieradka (Trigonella foenum-graecum) to roślina jednoroczna z rodziny bobowatych. Inne nazwy kozieradki to greckie siano, koniczyna grecka, boża trawka i fenegryka. Kozieradka występuje naturalnie na terenie Azji i Europy Wschodniej, ale uprawiana jest na całym świecie, także w naszym kraju. W Polsce owocuje we wrześniu i październiku.

Do rodzaju Trigonella (kozieradka) należy ponad 80 gatunków roślin. Najbardziej znane odmiany to kozieradka pospolita, inaczej lekarska i kozieradka błękitna. Kozieradka pospolita osiąga około 60 cm wysokości, kwitnie w okresie od czerwca do lipca, a owocuje we wrześniu. Tworzy strąk o długości 3-10 cm zawierający od 12 do 20 żółto-kremowych nasion, wielkości dwóch ziarenek sezamu. Kozieradka błękitna osiąga do 1 metra wysokości i kwitnie w postaci jasnoniebieskich kwiatów. Strąk zawierający nasionka ma około 6 cm długości.

Liście i nasiona kozieradki po roztarciu w dłoniach wydzielają intensywny i charakterystyczny przyprawowy zapach. Warto wiedzieć, że suszy się je w temperaturze nie wyższej niż 50 stopni Celsjusza, gdyż niektóre składniki są wrażliwe na działanie wysokiej temperatury.

Nasiona kozieradki są lekko ostre, pikantne i goryczkowe w smaku, mają ciekawy aromat przypominający zapach lubczyku. Wykorzystuje się je w kuchni azjatyckiej i indyjskiej. Kozieradka mielona wchodzi w skład przyprawy curry w proszku i w formie past, a także różnorodnych mieszanek orientalnych. Kozieradka jest nie tylko rośliną leczniczą i przyprawową, ale również miododajną. Nie wytwarza się miodu kozieradkowego, ale dodatki nektaru tej rośliny mogą znaleźć się w miodzie wielokwiatowym.

Sprawdź też: Prosty przepis na nalewkę z kozieradki

Kozieradka nie jest bardzo kaloryczna. 100 g nasion kozieradki dostarcza 323 kcal, 58 g węglowodanów, 23 g błonnika, 6,5 g tłuszczu i aż 23 g białka. Zawartość witamin i składników mineralnych jest wysoka:

• sód – 67 mg,
• potas – 770 mg,
• wapń – 176 mg,
• fosfor – 296 mg,
• magnez – 191 mg,
• żelazo – 33,5 mg,
• cynk – 2,5 mg,
• miedź – 1,1 mg,
• mangan – 1,2 mg
• witamina B1 – 0,332 mg,
• witamina B2 – 0,366 mg,
• witamina B3 – 1,64 mg,
• witamina B6 – 0,6 mg,
• foliany (kwas foliowy) – 57 μg.

Nasiona kozieradki to bogactwo również innych, cennych substancji o działaniu odżywczym. Zawarte są w nasionach kozieradki śluzy polisacharydowe w postaci galaktomannanów, które mają właściwości powlekające i ochronne. Kozieradka zawiera saponiny steroidowe, antyoksydacyjne flawonoidy (wicenina, witeksyna, izowiteksyna, orientyna, luteolina, kwercetyna), gorczyce, kumaryny, fosfolipidy (lecytyna) oraz olejek eteryczny.

Kozieradka wykazuje szereg właściwości leczniczych i wzmacniających organizm. Dodawanie kozieradki do potraw pozytywnie wpływa na pracę przewodu pokarmowego. Substancje zawarte w nasionach działają żółciopędnie, zwiększają wydzielanie soku trzustkowego i żołądkowego, co wspiera procesy trawienia spożytego pokarmu.

Kozieradka wspiera funkcje wątroby. Wynika to z jej działania stymulującego produkcję żółci w wątrobie, która uczestniczy w trawieniu tłuszczu. Dlatego doprawianie kozieradką ciężkostrawnych dań, zapobiega niestrawnościom i uczuciu ciężkości po konsumpcji tłustych potraw. To działanie jest podobne do właściwości majeranku, który dodaje się do kapusty i potraw ze strączków.

Nasiona kozieradki stymulują trzustkę do wydzielania insuliny. Insulina to hormon, którego rolą jest dostarczenie glukozy z krwi do komórek ciała. Z tego powodu stosowanie kozieradki jest zalecane dla osób z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej, jak cukrzyca, czy insulinooporność.

Saponiny sterydowe zawarte w nasionach kozieradki są prekursorami syntezy hormonów, takich jak estrogeny i testosteron. Stosowanie kozieradki jest pomocne w łagodzeniu nieprzyjemnych dolegliwości towarzyszącym menopauzie i andropauzie u osób po 50. roku życia.

Kozieradka to przyprawa, która powinna znaleźć na diecie osób z niskim poziomem żelaza we krwi. Nasiona są bardzo zasobne w żelazo niehemowe, czyli roślinne. Gorzej wchłania się w przewodzie pokarmowym, dlatego warto zadbać, aby w potrawach z dodatkiem kozieradki znalazły się świeże warzywa i owoce zasobne w witaminę C np. papryka, kwaszona kapusta. Kwas askorbinowy ułatwia przyswajanie żelaza.

Nasiona kozieradki mają działanie przeciwobrzękowe i zmniejszające podskórne wysięki. Wynika to z bardzo wysokiej zawartości potasu. Wcierkę z kozieradki przygotowaną w domu, można wykorzystać jako tonik o działaniu przyspieszającym gojenie się ran i łagodzącym zapalne zmiany trądzikowe.

Kozieradka jest surowcem wykorzystywanym w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym oraz jako przyprawa. Działanie lecznicze można wykorzystać, spożywając nasiona lub pijąc napar. Nasiona kozieradki konsumowane 1-2 razy dziennie po 1 łyżeczce przed posiłkiem wzmagają apetyt i przeciwdziałają wzdęciom oraz niestrawnościom. Ponieważ nasiona są zasobne w błonnik pokarmowy, sycą i przeciwdziałają zaparciom, pod warunkiem regularnego stosowania. Kozieradka zapewnia też spore dawki żelaza, którego niedobór powoduje osłabienie, zmęczenie i problemy z koncentracją. Dostarcza także mnóstwo potasu o działaniu obniżającym ciśnienie tętnicze, przy jednoczesnym stosowaniu diety ubogiej w sód np. dieta DASH.

Napar z kozieradki, oraz suche nasiona mogą być pomocne w stanach osłabienia organizmu, zmęczeniu i przy niedokrwistości. Antyoksydacyjne właściwości kozieradki docenią osoby z chorobami zapalnymi stawów. Kozieradkę można stosować wspomagająco przy reumatoidalnym zapaleniu stawów, oraz chorobach na tle alergicznym.

Zaparzona kozieradka wydziela śluzy, które mają właściwości nawilżające, ochronne i powlekające (podobnie jak siemię lniane). W tej formie kozieradka może być stosowana do płukanek gardła przy stanach zapalnych, na chrypkę i suchość w gardle. Ze względu na łagodną stymulację wydzielania estrogenów i testosteronu, kozieradka polecana jest kobietom w okresie menopauzy oraz mężczyznom podczas leczenia impotencji.

Napar z kozieradki poprawia samopoczucie, zwiększa zdolność koncentracji i poprawia pamięć. Warto szczyptę kozieradki mielonej dodać do kawy, by wzmocnić pobudzające działanie napoju i nadać ciekawego, korzennego posmaku.

Wcierka z kozieradki na włosy to wspaniały produkt wzmacniający cebulki włosowe i przyspieszający porost włosów. Aplikowanie jej na skórę głowy, pozwala głębiej wniknąć składnikom odżywczym zawartym w naparze. Najlepiej działa wraz z delikatnym masażem, który pobudza mikrokrążenie w skórze głowy. Wcierka z kozieradki jest zasobna w żelazo, selen, krzem oraz witaminy z grupy B, które odżywiają cebulki włosowe i sprawiają, że są mocniejsze. Dzięki temu z cebulek wyrastają grubsze i zdrowsze włosy, oraz mniej wypadają.

Regularnie stosowana kozieradka na włosy w postaci wcierki, pomaga:

• nawilżyć i odżywić skórę głowy,
• zmniejszyć ilość wypadających włosów,
• przyspieszyć porost włosów i pojawienie się tzw. baby hair,
• ograniczyć produkcję łoju i przetłuszczanie się włosów,
• złagodzić podrażnienia i zaczerwienienia,
• ograniczyć swędzenie skalpu.

Wcierka z kozieradki może być stosowana przez posiadaczki każdego typu włosów: suche, zniszczone, normalne, kręcone, proste itp.

Przepis na wcierkę z kozieradki:
1 łyżkę zmielonych nasion zalać wrzątkiem (ok. 150 ml) i odczekać, aż nasiona się zaparzą. Po ok. 20 minutach miksturę przelać przez sitko wyłożone gazą, aby oddzielić płyn od mielonych nasion. Gotową wcierkę można przechowywać w szklanym słoiku przez tydzień w lodówce.

Kozieradkę na włosy należy stosować regularnie przez min. 3 tygodnie, aby zaobserwować efekty. Częstotliwość aplikacji i masażu skóry to ok. 3-4 razy w tygodniu, ale można powtarzać zabieg codziennie. Masaż powinien trwać ok. 1-2 minuty. Opuszkami palców wykonuj koliste ruchy, aby dokładnie rozprowadzić płyn i nie zniszczyć włosów. Porcja wcierki do zastosowania na jeden masaż to ok. 1-2 łyżki. Już po miesiącu widać pierwsze efekty! Na głowie powinny pojawić się drobne włosy tzw. baby hair.

Wcierka z kozieradki polecana jest osobom z łysieniem androgenowym, łysieniem plackowatym oraz kobietom z obniżonym stężeniem estrogenów i żelaza (np. po ciąży), jako wspomaganie leczenia. Poleca się ją również osobom z przetłuszczającymi się włosami i skórą łojotokową. Kozieradka zmniejsza produkcję sebum i łagodzi swędzenie. Jednocześnie przyspiesza gojenie się ran, podrażnienień i zaczerwienień. Regularnie stosowana zewnętrznie, regeneruje oraz zmiękcza skórę.

Kozieradka stosowana w dużych ilościach może spowodować powstawanie przykrego zapachu potu. Nie dzieje się tak w przypadku każdej osoby, jednak zdarza się i może powodować dyskomfort.

Różański: Kozieradka pospolita i kozieradka błękitna