Tarnina to dziki i wartościowy gatunek śliwy. Zobacz, jakie ma właściwości lecznicze, kiedy zbierać owoce i jakie robić z nich przetwory

Śliwa tarnina (Prunus spinosa), inaczej tarka, to stosunkowo wysoki ciernisty krzew z rodziny różowatych. Rośnie w klimacie umiarkowanym i łatwo krzyżuje się z innymi śliwami, a jednym z tak powstałych gatunków jest dobrze znana jako śliwa domowa (Prunus domestica).

Owoc tarniny ma kulisty kształt, niewielki rozmiar (średnica 1-1,5 cm) i granatowoczarną skórkę z fioletowym nalotem i zielony miąższ. Charakteryzuje się cierpkim, lekko gorzkim i kwaśnym smakiem, który łagodnieje po przemrożeniu (na przykład po kilku nocnych jesiennych przymrozkach).

Owoce tarniny wykorzystuje się do przygotowywania przetworów takich jak soki, dżemy, powidła, wina i nalewki. Kwiaty, liście i owoce tej rośliny wykorzystuje się w medycynie naturalnej jako środek przeciwbiegunkowy i moczopędny.

Tarnina jest rośliną pożyteczną, miododajną i dostarczającą twardego drewna. Występuje m.in. na brzegach lasów, miedzach i dobrze nasłonecznionych zboczach. Pokryte cierniami krzewy tarniny i współtworzą gęste zarośla o nazwie czyżnie, które są ostoją dla wielu gatunków ptaków i zwierząt. Są one złożone z krzewów i postaci odroślowych drzew. Przeważają tam głogi i właśnie śliwa tarnina, dodatkowo występują też gatunki takie jak leszczyna, grab, dzikie czereśnie, jeżyna, dzika róża, trzmielina, wiciokrzew, jarząb, dereń, kalina, wiąz czy szakłak.

Owoc tarniny najlepiej zbierać je w październiku i listopadzie, ponieważ są wtedy dojrzałe, ale jeszcze twarde. Najwygodniej jest strząsnąć je z krzewów do płachty. Tarki suszy się w temperaturze do 60 stopni Celsjusza. Po wysuszeniu stają się pomarszczone i prawie czarne, a w smaku cierpkie i kwaśne.

Kwiat tarniny jako surowiec zielarski zbiera się zaraz po zakwitnięciu, w suchy, słoneczny dzień i suszy się je w temperaturze ok. 35 stopni Celsjusza. Warto przy tym wiedzieć, że jest jedną z pierwszych zakwitających roślin. Kwiaty można też suszyć w przewiewnym miejscu w słońcu. Prawidłowo zebrany i wysuszony surowiec mają kolor kremowy lub szarobiały i pachnie gorzkimi migdałami.

Najczęściej wykorzystywanym surowcem z tarniny są jej owoce (fructus pruni spinose), zwane tarkami.

Porcja 100 g owoców (części jadalne) zapewnia:

• 54 kcal,
• ok. 9 g węglowodanów,
• 1,5 g białka,
• 2,4 g błonnika, w tym 0,73 g pektyn,
• ok. 2,5 g kwasów organicznych,
• 12-19 mg witaminy C,
• 32 mg wapnia,
• 1,9 mg żelaza.

Owoce tarniny są również źródłem barwników karotenowych, witamin z grupy B, fitosteroli, flawonoidów, garbników i glikozydów cyjanogennych. Właśnie tym ostatnim zawdzięcza cenne działanie prozdrowotne.

Zawarte w owocach tarniny garbniki mają działanie antyseptyczne, przeciwzapalne i przeciwbiegunkowe. Spowalniają ruchy robaczkowe jelit, działają ściągająco na błony śluzowe, zmniejszają przepuszczalność ścian naczyń krwionośnyhc i hamują drobne krwawienia, a ponadto wiążą i neutralizują chorobotwórcze bakterie w przewodzie pokarmowym.

Tarnina była znana już w czasach prehistorycznych, o czym świadczą odkrycia archeologiczne. W tradycyjnej medycynie stosowano jej kwiaty i owoce jako środka moczopędnego, czyszczącego krew, wspomagającego leczenie reumatyzmu, przeziębień, biegunek, bakteryjnej czerwonki czy zapalenia dziąseł. Takie ich działania potwierdza współczesna medycyna.

Suszone owoce tarniny mają działanie przeciwzapalne, ściągające i przeciwbiegunkowe. Sporządzony z nich odwar, który wymaga ok. 30 minut gotowania, stosuje się przy dolegliwościach jelitowo-żołądkowych oraz do płukania w stanach zapalnych gardła. Dawka stosowana doustnie to 1/2 szklanki odwaru 2-3 razy dziennie, a w przypadku dzieci – 1 łyżka 2-5 razy dziennie.

Owoce tarniny są szczególnie zalecane dla osób w podeszłym wieku oraz dla dzieci w przewlekłych nieżytach żołądka i jelit. Przy stanach zapalnych przewodu pokarmowego można też stosować świeży sok z owoców tarniny.

Natomiast kwiat tarniny (flos pruni spinosa) ma działanie przeczyszczające, napotne, wykrztuśne i moczopędne. Napar z kwiatów tarniny pomaga przy stanach zapalnych dróg moczowych i w skąpomoczu. Przyspiesza też przemianę materii i ma właściwości detoksykacyjne. Z tego względu napar bywa polecany w dietach oczyszczających.

Ponadto napar z kwiatów tarniny zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych, dzięki czemu obniża ryzyko tworzenia się pajączków na nogach, podskórnych wybroczyn i zmian typowych dla cery naczynkowej.

Zawarte w owocach tarniny flawonoidy, przede wszystkim antocyjany, to antyoksydanty wspomagające regulację ciśnienia krwi i pomagające obniżać stężenie trójglicerydów i „złego” cholesterolu LDL we krwi. Dodatkowo podwyższają poziom „dobrego” cholesterolu HDL.

Ze względu na cenne właściwości spożywanie bezcukrowych lub niskocukrowych przetworów z tarniny może znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju zmian miażdżycowych oraz niedokrwiennej choroby serca, która jest powszechną przyczyną zawału mięśnia sercowego i udaru mózgu.

Działania niepożądane owoców tarniny nie są znane, nie ma więc przeciwwskazań do jej stosowania. Z oczywistych względów przetwory zawierające alkohol nie powinny być podawane dzieciom, kobietom w ciąży i karmiącym.

Najczęściej wykonywanym przetworem jest sok z owoców tarniny. Można też przyrządzić domową nalewkę oraz wino. Nalewka z tarniny (z owoców suszonych lub świeżych) zachowuje wszystkie ich właściwości lecznicze. Jeśli chodzi o wino, to wyśmienicie smakuje wino z owoców tarniny i dzikiej róży, która podobnie jak tarnina ma bardzo wysoką zawartość witaminy C – silnego przeciwutleniacza, bardzo przydatnego w walce z wolnymi rodnikami.

Produkty owocowe i ziołowe pomagają na wiele problemów – zobacz, jak działają nalewki na niestrawność, nadciśnienie tętnicze czy wysoki cholesterol.