Jarzębina – kiedy zbierać owoce?
Jarzębina (Sorbus acuparia L.) to drzewo lub krzew zaliczany do roślin różowatych (Rosaceae). Jarząb rośnie w lasach, parkach i wzdłuż ulic na terenie całej Polski, ozdabiając krajobraz. Kwitnie w maju, a późny wrzesień i październik to miesiące przeznaczone na zbiory owoców. Te mające początkowo barwę pomarańczową, stopniowo zmieniają ją na szkarłatnoczerwoną, co świadczy o ich dojrzałości i jest znakiem zbliżającej się jesieni.
Czytaj także: Z tych koralików zrobisz tanie kosmetyki. Wyprasują zmarszczki, zmniejszą worki pod oczami
Właściwości zdrowotne jarzębiny
Surowcem leczniczym są liście, kwiaty i owoce jarzębiny.
Kwiatostany stanowią źródło karotenoidów, antocyjanów i kwasów organicznych. Mają działanie moczopędne, dlatego po napar mogą sięgać osoby z nadciśnieniem tętniczym, obrzękami, oraz chorobami nerek.
Kwiaty jarzębiny pomagają też na zaparcia, gdyż działają łagodnie rozwalniająco.
Przetwory z owoców jarzębiny – cenne źródło wartości odżywczych
Owoce jarzębiny mają szersze zastosowanie, gdyż ich skład jest bogatszy. Podobnie jak kwiaty zawierają kwasy organiczne i karotenoidy (głównie beta-karoten), a ponadto wykryto w nich obecność garbników, substancji goryczkowych, witamin A, C i K, potasu, magnezu, miedzi oraz sorbitolu. Napary i przetwory z owoców jarzębiny stosowane są w profilaktyce miażdżycy (arteriosklerozy) i nadciśnienia tętniczego, a także wspomagająco przy leczeniu kamicy nerkowej, ponieważ mają właściwości moczopędne (odwadniające) i oczyszczające.
Picie herbatki z owoców jarzębiny jest polecane na wzmocnienie serca. Regularne sięganie po napar pomaga uzupełniać niedobory witaminy C w organizmie, wzmacniając naturalną odporność. Owoce jarzębiny mają działanie przeczyszczające wynikające z zawartości sorbitolu (rodzaj substancji cukrowej), który drażniąc kosmki jelitowe, przyspiesza perystaltykę jelit i ułatwia wypróżnienie.
Owoce jarzębiny działają przeciwzapalnie i wspomagają regenerację błony śluzowej przewodu pokarmowego, poprawiają funkcjonowanie wątroby i dróg żółciowych, dlatego są polecane przy przewlekłych problemach trawiennych.
Tak rozpoznasz zatkane tętnice. Nigdy nie ignoruj tych objaw...
Jarzębina ma silne działanie przeciwzapalne
Jarzębina jest jedną z roślin o potwierdzonych właściwościach antyoksydacyjnych. Najsilniejsze ma alkoholowy wyciąg z liści i kwiatów, a mniejsze z owoców. Działanie antyoksydacyjne jarzębiny polega na niwelowaniu nadmiaru wolnych rodników w organizmie, które łatwo reagują z różnymi elementami komórek.
W przypadku braku równowagi między wolnymi rodnikami a antyoksydantami dochodzi do tzw. stresu oksydacyjnego, który przyczynia się do rozwoju chorób układu krążenia (np. nadciśnienia tętniczego), narządu wzroku (m.in. jaskry, zwyrodnienia plamki żółtej), chorób neurodegeneracyjnych (Alzheimera i Parkinsona), niektórych chorób zapalnych (np. reumatoidalnego zapalenia stawów), a także schorzeń cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca czy miażdżyca.
Nadmiar wolnych rodników może inicjować zaburzenia komórkowe, przyczyniając się do rozwoju chorób nowotworowych, a także przyspiesza procesy starzenia się organizmu. By im zapobiegać, warto wzbogacać codzienną dietę o produkty będące bogatym źródłem antyoksydantów, których przykładem są produkty z kwiatów, liści i owoców jarzębiny.
Polecamy przeczytać
Uwaga na świeże owoce jarzębiny!
Świeże owoce jarzębiny nie są przeznaczone do spożycia. Duże ilości mogą powodować:
- podrażnienie błony śluzowej żołądka i przewodu pokarmowego,
- mdłości,
- wymioty i biegunkę,
- doprowadzić do uszkodzenia nerek.
Wynika to z obecności w nich kwasu parasorbowego, który rozkłada się do nietoksycznych związków pod wpływem działania wysokiej temperatury. Dlatego chcąc wykorzystać owoce jarzębiny na przetwory należy je najpierw zagotować, lub poddać suszeniu w piekarniku, lub maszynie do suszenia.
Przepis na nalewkę z jarzębiny. Jak zrobić jarzębinówkę?
Nalewka z jarzębiny, nazywana również jarzębinówką, ma bogaty smak i cenne właściwości lecznicze. Jej wykonanie zajmie kilka tygodni, ponieważ proces fermentacji jest czasochłonny, a na gotową będzie jeszcze trzeba poczekać ok. 6 miesięcy, by nabrała smaku i aromatu. O ile owoce jarzębiny zostały zebrane przed przymrozkami, zanim zrobimy nalewkę, warto umieścić je na 2-3 dni w zamrażalniku, gdyż poprawi to ich walory smakowe. Ten proces nie jest konieczny, jeśli korzystamy z owoców jarzębiny jadalnej, czyli odmiany burka.
Do przygotowania jednej porcji nalewki z jarzębiny potrzeba:
- 1 kg owoców jarzębiny,
- 300 g cukru,
- 0,4 l wody,
- 0,6 l spirytusu 96%,
- do smaku kilka lasek cynamonu.
Jak przygotować nalewkę z jarzębiny krok po kroku?
- Czerwone owoce jarzębiny pozbawić gałązek, dokładnie oczyścić i umyć w wodzie, a następnie sparzyć wrzątkiem.
- Owoce umieścić w dużym słoju (co najmniej o pojemności 3 l), a następnie zalać mieszaniną wody i spirytusu.
- Zakręcony słój postawić w suchym miejscu o temperaturze pokojowej na ok. 4 tygodnie.
- Po tym czasie zlać płyn i zachować na później, a jarzębinę pozostawić w słoju, zasypać cukrem i pozostawić jeszcze na ok. tydzień.
- Kiedy cukier się rozpuści, odciśnięty z owoców syrop połączyć ze zlanym wcześniej płynem i pozostawić nalewkę, by się wyklarowała.
- Po tym czasie płyn przelać przez gazę i rozlać do szklanych butelek, które trzeba szczelnie zakręcić. Tak przygotowane umieścić na ok. 6 miesięcy w ciemne miejsce, by nalewka smaku i aromatu. Im dłużej leżakuje, tym jest lepsza!
Jak zbierać owoce jarzębiny na przetwory?
Owoce jarzębiny przeznaczone na domowe przetwory można zbierać już we wrześniu, ścinając całe baldachy, lecz lepsze są te zbierane w połowie października.
W opinii ogrodników mniej goryczy i mniej cierpki smak mają owoce jarzębiny po pierwszych przymrozkach i wówczas, gdy osiągną szkarłatnoczerwoną barwę świadczącą o ich pełnej dojrzałości. Jeżeli pogoda nie zapowiada ochłodzenia, zebrane owoce na przetwory można umieścić na 1-2 dni w zamrażalniku, by złagodzić ich smak, a także zmniejszyć zawartość substancji toksycznych.
Źródło:
Muzykiewicz A., Zielonka-Brzezicka J., Klimowicz A., Florkowska K.: Jarząb pospolity (Sorbus aucuparia L.) jako źródło składników o potencjalnym działaniu antyoksydacyjnym. Problemy Higieny i Epidemiologii, 2017.
