Jak działa kwas pantotenowy i pantenol? Poznaj działanie witaminy B5 na skórę oraz zastosowanie D-panthenolu po opalaniu i na oparzenia

Co to jest pantenol, D-panthenol czy kwas pantotenowy?

Pantenol to jedna z form witaminy B5, czyli kwasu pantotenowego. Stanowi alkoholowy analog tej witaminy, który w organizmie jest szybko w nią przekształcany w procesie utleniania. Z tego powodu pantenol, a dokładniej D-panthenol (lub dekspantenol) nosi też nazwę prowitaminy B5.

Ponieważ kwas pantotenowy jest nietrwały, w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym stosuje się właśnie D-panthenol. Nazwa wskazuje, że związek ten występuje w dwóch postaciach, takich jak izomery L i D. Jedynie D-pantenol jest zmieniany w skórze w kwas pantotenowy, choć L-pantenol również ma działanie nawilżające skórę, włosy i paznokcie.

W organizmie kwas pantotenowy wchodzi w skład koenzymu A – związku o kluczowym znaczeniu w metabolizmie komórkowym, w tym w przemianach związków budujących tkanki i produkcji energii.

Witamina B5 jest niezbędna w procesach tworzenia się naskórka i wzrostu włosów oraz paznokci. Niedobory pokarmowe są widoczne w postaci pogorszenia się wyglądu – skóra staje się szorstka i łuszczy się, a włosy stają się osłabione, pozbawione blasku, wypadają i szybko pojawia się pierwsza siwizna. Podanie zewnętrze może w pewnym stopniu uzupełnić lokalne braki.

Czysty D-panthenol to gęsta, lepka, oleista ciecz. Jest rozpuszczalny w wodzie, ale nie w tłuszczach. Dla wygody i komfortu stosowania w przemyśle kosmetycznym używane są wodne roztwory pantenolu.

Produkty z pantenolem są polecane szczególnie dla skóry suchej, szorstkiej, łuszczącej się i podrażnionej, jak również wrażliwej i podatnej na przesuszenia, choć z powodzeniem sprawdza się w przypadku wszystkich typów cery.

Pantenol – działanie na skórę, błony śluzowe i oczy. Jakie ma zastosowanie w kosmetykach i lekach?

Pantenol stanowi popularny składnik kosmetyków, m.in. kremów do twarzy i rąk, balsamów do ciała czy szamponów i odżywek do włosów. To również ważny związek aktywny leków (m.in. kropli i maści do nosa i oczu) oraz wyrobów specjalistycznych, przeznaczonych dla skóry podrażnionej i uszkodzonej.

D-panthenol działa jako humektant, czyli środek nawilżający, który ze względu na właściwości higroskopijne wiąże wodę. Jednocześnie łagodzi stan zapalny, dzięki temu działa na skórę kojąco i regenerująco. Zmniejsza podrażnienia i wspomaga gojenie uszkodzeń. Sprawia też, że skóra staje się odpowiednio nawilżona i chroniona prawidłowym płaszczem hydrolipidowym.

Pantenol wnika nie tylko w naskórek, ale też w struktury paznokci i włosów. Tam zwiększa możliwość wiązania wody przez strukturalne włókna kolagenowe.

Pantenol w kosmetykach do włosów działa wygładzająco, ułatwia rozczesywanie i dodaje zdrowego połysku, stymuluje też cebulki. Stosowany w preparatach do suchych i zniszczonych dłoni i paznokci pomaga ograniczyć łamliwość i rozdwajanie się płytki paznokciowej, a także łuszczenie się i pękanie naskórka.

Jako składnik kosmetyków dla skóry trądzikowej pantenol wykazuje działanie antybakteryjne i przeciwzapalne. Łagodzi zaczerwienienia, a przy tym nie zatyka porów i nie zwiększa produkcji łoju skórnego, czyli sebum.

Deksapantenol wyraźnie poprawia wygląd skóry, ponieważ ma działanie przeciwzmarszczkowe. Po przekształceniu w witaminę B5 stymuluje podziały komórek naskórka i skóry właściwej (fibroblastów), co przyspiesza ich odnowę.

D-panthenol w kroplach do oczu przyspiesza procesy regeneracji rogówki, wspomaga nawilżenie oczu i zapobiega podrażnieniom przez czynniki środowiskowe. Łagodzi też ich objawy, jak również skutki zmęczenia, takie jak zaczerwienienie oczu, swędzenie i wrażenie „piasku” pod powiekami. Podobnie działa D-panthenol w kroplach czy maściach do nosa.

Nie ma przeciwwskazań, by pantenol stosowały kobiety w ciąży, może też służyć do pielęgnacji skóry dzieci.

Pantenol nie powoduje podrażnień i uczuleń nawet w stężeniu 100 procent, choć tak jak w przypadku każdej substancji, mogą istnieć osoby reagujące w ten sposób na kontakt ze związkiem. Nie ma też działania fotouczulającego, tzn. zwiększającego wrażliwość komórek skóry na działanie promieniu ultrafioletowych. Maksymalne zalecane stężenie D-pantenolu w gotowym kosmetyku to 5 procent.

Panthenol – pianka na oparzenia słoneczne i termiczne

Pantenol jest łatwo wchłaniany w skórę, po czym pozostaje między jej włóknami i pobudza komórki do podziałów. W ten sposób wspomaga m.in. ziarninowanie skóry w procesie gojenia się ran. Jest szczególnie skuteczny w leczeniu oparzeń słonecznych, a także termicznych, wywołanych działaniem wysokiej i niskiej temperatury.

Pantenol na oparzenia najczęściej występuje w postaci pianki, która daje się łatwo aplikować – wymaga minimum dotykania skóry przy rozprowadzaniu po jej powierzchni. Stężenie tego związku w takich preparatach to zwykle 5-15 procent.

Preparaty tego typu często mają w swoim składzie również inne składniki łagodzące, takie jak:

• alantoina,
• witamina E,
• wyciągi roślinne (z aloesu, nagietka, melisy, męczennicy),
• olejek rycynowy,
• olejek z rokitnika.

Preparaty na oparzenia i po opalaniu mogą też jednak mieć w składzie syntetyczne tłuszcze i emulgatory wpływające niekorzystnie na naskórek (tzw. PEGi). Te są mniej polecane, podobnie jak produkty silnie perfumowane – najbezpieczniejsze są bezzapachowe.

Pantenol wspomaga też redukcję blizn przy uszkodzeniach skóry. Zmniejsza ich powstawanie, a gdy już się utworzą, zmiękcza je i sprawia, że z czasem stają się mniej widoczne.

Skoncentrowany pantenol koi też ból oraz zaczerwienienie skóry przy drobnych skaleczeniach i po ukąszeniach owadów.

D-pantenol jest składnikiem kremów leczniczych wspomagających regenerację skóry, jak również leczenie jej stanów zapalnych, chorób pęcherzowych skóry oraz opryszczki wargowej.

ZOBACZ: Jak udzielić pierwszej pomocy przy oparzeniu? Warto wiedzieć, bo każdego roku w Polsce oparzeniom ulega od 200 do 300 tysięcy osób, a 3/4 z nich to dzieci. Ekspert: Ariel Szczotok, ratownik medyczny