Który aparat na zęby wybrać: metalowy czy nakładkowy? Dentystka podpowiada. Ile trzeba nosić aparat ortodontyczny?

Metalowy aparat wykorzystywany w leczeniu wad zgryzu u pacjentów dorosłych to aparat stały. Nie można go samodzielnie zdjąć, a wszelkie regulacje wykonuje stomatolog. Nakładki natomiast są aparatami ruchomymi, które można zdejmować według potrzeby.

– Na pewno w wielu sytuacjach możliwość zdjęcia aparatu będzie nieoceniona: na spotkaniu, podczas jedzenia czy do rodzinnego zdjęcia. To jednak implikuje jedną z najważniejszych cech aparatów. Zwróćmy uwagę, że, by były skuteczne, trzeba je mieć założone ciągle przez określony czas. Nakładki nosimy minimum 22 godziny na dobę, a więc zdejmujemy je tylko przy posiłku i do higieny. To też dzieli pacjentów na dwie grupy: mniej zdyscyplinowanych, na przykład nastolatków, u których sprawdzi się aparat stały, i dorosłych, którzy mają większą samodyscyplinę i pamiętają o noszeniu alignerów. – mówi lek. dent. Wioleta Romanik z Medicover Stomatologia.

W przypadku nakładek stosuje się często kompozytowe attachmenty, które zwiększają precyzję leczenia, a po zakończeniu terapii są usuwane bez śladu.

Estetyka aparatu to jeden z kluczowych czynników dla wielu pacjentów. Nakładki z tworzywa są niemal niewidoczne, podczas gdy tradycyjny aparat metalowy składa się z wielu elementów, w tym drutów i zamków, które mogą być kolorowe.

– Pośród metalowych aparatów są także innowacje, to między innymi aparaty estetyczne, których elementy wykonane są z kryształu czy ceramiki, a więc nie tylko są mniej widoczne, ale też mogą stanowić swojego rodzaju ozdobę, przy zachowaniu właściwości korekcyjnych. Ponadto stosuje się aparaty lingwalne. Jest to specjalny typ aparatu umieszczany od strony językowej łuku zębowego, zatem niedostrzegalny dla osób postronnych. Tak samo jednak składa się z zamków i metalowego drucika. – wyjaśnia lek. dent. Romanik.

Dodatkowo aparaty metalowe mogą mieć kolorowe ligatury lub wersje samoligaturujące bez gumek, które zwiększają komfort.

Niezależnie od rodzaju aparatu higiena jamy ustnej musi być staranna i rozszerzona o dodatkowe czynności.

Dwie minuty przeznaczone na mycie zębów przy aparacie stałym to często za mało. Konstrukcja aparatu utrudnia dokładne oczyszczanie, a jego elementy sprzyjają gromadzeniu się resztek pokarmu oraz powstawaniu płytki nazębnej. Codzienna higiena wymaga więc dodatkowych akcesoriów: szczoteczki jednopęczkowej, nici dentystycznej z cienkimi, usztywnionymi końcówkami ułatwiającymi jej przeciąganie, irygatora oraz odpowiednio dobranych preparatów do higieny jamy ustnej – obowiązkowo z fluorem i najlepiej o działaniu antybakteryjnym.

– Wskutek niedostatecznej higieny w okolicach zamków może pojawić się odwapnienie szkliwa odznaczające się matowymi plamami o kredowo-białej barwie. Z czasem mogą się przekształcić w zmiany typowo próchnicowe, dlatego ważne są dokładne szczotkowanie oraz profilaktyka fluorkowa. Inny aspekt to drażnienie śluzówek przez aparat. By go unikać, zalecamy stosowanie wosku ortodontycznego do osłaniania wystających elementów aparatu. – podkreśla lek. dent. Romanik.

Nakładki wymagają dokładnego oczyszczenia zębów przed ich założeniem, a same alignery myje się miękką szczoteczką i specjalnymi tabletkami lub kryształkami.

Twarde produkty, takie jak jabłka, surowa marchew, orzechy czy pieczywo z chrupiącą skórką, nie są wskazane. Należy również zrezygnować z karmelków, toffi i gumy do żucia oraz ograniczyć spożycie słodyczy i słodzonych napojów gazowanych.

To podstawowe zalecenia żywieniowe dla osób noszących aparaty metalowe, ponieważ twarde przekąski mogą doprowadzić do poluzowania ich elementów, a cukier zwiększa ryzyko próchnicy i odwapnienia szkliwa. W przypadku aparatów nakładkowych obowiązują podobne zasady, z tą różnicą, że na czas posiłku alignery można zdjąć.

– Alignery wykonane są z tworzywa, więc ogólnie gryzienie w nich czegokolwiek to zły pomysł, bo uległyby deformacji. Natomiast w tym przypadku zwracamy także uwagę na to, by nie pić i nie jeść gorącego, co mogłoby spowodować utratę właściwości nakładki, odkształcenie czy pęknięcie. Co do słodyczy, to także trzeba uważać: cukier rozpuszczony w ślinie przedostanie się pod nakładkę, a to, bez szczotkowania, zagrożenie dla szkliwa. Najczęściej do jedzenia zdejmujemy alignery, potem szczotkujemy zęby i zakładamy je z powrotem, pamiętając, by nie przekraczać w sumie dwóch godzin na dobę bez noszenia. – przestrzega ekspertka Medicover Stomatologia.

Warto wiedzieć: kawy, herbaty, wina i soków, nawet zimnych, nie pije się w nakładkach, bo mogą je przebarwić.

Na zakończenie warto podkreślić kwestie kluczowe. Aparaty nakładkowe oferują duże możliwości leczenia i są stale udoskonalane, jednak nie zawsze będą odpowiednie przy bardzo złożonych wadach zgryzu, takich jak znaczne rotacje zębów, przemieszczenia w pionie czy sytuacje wymagające użycia dużych sił ortodontycznych, które zapewnia aparat stały. W takich przypadkach to lekarz zaproponuje najlepsze rozwiązanie albo – jeśli obie metody dają zbliżone rezultaty – pozostawi wybór pacjentowi.

Czas terapii jest elementem, który często przemawia na korzyść leczenia nakładkami. Dzięki cyfrowemu planowaniu można go wstępnie określić już podczas pierwszej wizyty.

– Szacuje się, że leczenie nakładkowe trwa od około 12 do 18 miesięcy, natomiast tradycyjnym, metalowym aparatem: od 18 do 24 miesięcy. Tu jednak wiele zależy od rodzaju wady, wieku, indywidualnej podatności kości na przesunięcia zębów, samodyscypliny pacjenta, szczególnie leczonego alignerami, i przestrzegania terminów wizyt aktywacyjnych – mówi dentystka.

W przypadku aparatu stałego wizyty kontrolne odbywają się zazwyczaj co 4–6 tygodni. Przy leczeniu nakładkowym pacjent często otrzymuje kilka zestawów alignerów na kolejne etapy terapii, dlatego kontrole mogą być rzadsze i przypadać co 6–8 tygodni.

Warto pamiętać, że niezależnie od wybranej metody leczenia, po jego zakończeniu niezbędny jest etap retencji. Najczęściej polega on na noszeniu cienkiego drucika przyklejonego od strony językowej zębów (retainer stały) oraz/lub ruchomych nakładek zakładanych na noc, czasem nawet przez całe życie.