Czy można przedawkować elektrolity? Tych składników może brakować przy upale i wysiłku, ale z uzupełnianiem trzeba uważać

Elektrolity to określone jony, których odpowiednia zawartość we krwi umożliwia utrzymanie gospodarki wodno-elektrolitowej. Izotoniki to natomiast napoje, które uzupełniają te substancje. Dodatkowo dostarczają też pewną dawkę cukrów, która wspomaga wchłanianie wody i składników w jelitach. Ich nazwa związana jest z faktem, że mają podobne stężenie jonów, jak ludzka krew.

Do elektrolitów krwi, które umożliwiają też m.in. właściwe przewodnictwo nerwowo-mięśniowe, zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej czy regulację ciśnienia tętniczego, należą:

• sód (Na+),

• potas (K+),

• chlorki (Cl-),

• wapń (Ca2+),

• żelazo (Fe2+),

• magnez (Ca2+),

• fosforany (PO43-).

Elektrolity tracimy zwłaszcza przy nasilonym poceniu się m.in. w czasie upałów, przedłużonego wysiłku fizycznego czy gorączki, a także w przypadku biegunki. Ich poziom (oraz wody) można uzupełnić nie tylko za pomocą izotoników, ale także suplementów diety albo wyrobów medycznych ze słowem „elektrolity” w nazwie.

Elektrolity mogą zaszkodzić, jeśli przyjmuje się je w zbyt dużych ilościach. Dużo łatwiej o to w przypadku sięgania po preparaty do rozpuszczenia, dlatego należy zwracać uwagę na dawki i przestrzegać zaleceń producenta. Co jednak ważne, zwykle zawierają więcej rodzajów elektrolitów niż gotowe napoje.

W przypadku picia izotoników ryzyko przedawkowania jest mniejsze, choć zależy od tego, ile pijemy. Warto sięgać po nie w opisanych wyżej przypadkach, np. przyjmując 0,4-0,8 l na godzinę w czasie aktywności.

Z piciem napojów izotonicznych związane są jednak inne problemy. To nadmiar dodatków do żywności, wśród których są sztuczne barwniki i aromaty (w tym te najbardziej alergizujące), a także słodziki, konserwanty, zagęszczacze. Warto przy tym pamiętać, że napoje z kofeiną nie są izotonikami, bo składnik ten odwadnia organizm.

Podobnie preparaty elektrolitowe mogą być pełne nie do końca niezbędnych składników. Warto więc szukać tych o minimalistycznym składzie, najlepiej bez smaku. Warto wiedzieć, że na rynku są też naturalne wersje napojów izotonicznych z cukrem, sokami owocowymi i solą, te jednak uzupełniają głównie sód.

Niezbędne w ustroju dawki sodu, potasu czy wapnia są ściśle określone i zazwyczaj dostarcza ich zbilansowana dieta, zwłaszcza uwzględniająca wodę mineralną. Zwiększone ilości mogą być wymagane nie tylko w określonych warunkach, ale również w przypadku niektórych zaburzeń i chorób, m.in. dotyczących nerek, tarczycy czy serca.

Nadmiar elektrolitów może przyczynić się do stanu nazywanego zatruciem elektrolitami. Skutkiem ich podwyższonego poziomu w krwiobiegu (zwykle to hipernatremia, czyli nadmierne stężenie sodu we krwi) jest negatywny wpływ na poziom innych związków o tej funkcji.

Objawy przedawkowania elektrolitów to m.in.:

• zatrzymywanie wody w organizmie, w tym obrzęki kończyn,

• zwiększone pragnienie,

• odwodnienie,

• osłabienie mięśni,

• kurcze mięśni,

• wysokie ciśnienie krwi,

• nudności i wymioty,

• zaburzenia pracy serca, w tym częstoskurcz,

• zadyszka,

• ból w klatce piersiowej,

• dezorientacja,

• uszkodzenie nerek.

Dlatego po elektrolity w dowolnej formie należy sięgać tylko w razie potrzeb. Jest nią także obniżony poziom sodu czy potasu we krwi (hiponatremia albo hipokaliemia) to stany prowadzące do poważnych zaburzeń. Można wykryć je w badaniu krwi.

Badanie elektrolitów we krwi, zwane jonogramem, nie jest drogie, choć jego cena zależy od liczby oznaczanych składników. Za pakiet zawierający test na zawartość sodu i potasu – albo sodu, potasu i chlorków, trzeba zapłacić 25-30 zł. Natomiast pełen jonogram, nieuwzględniający siedem składników, to wydatek rzędu ok. 85 zł.

Do badania elektrolitów należy podejść na czczo, a przynajmniej 12-14 godzin po posiłku. Najlepiej umówić się na nie rano. Poza tym nie wymaga szczególnych przygotowań poza unikaniem zmian w diecie czy intensywnej aktywności fizycznej. Na wyniki mogą wpływać aktualne zażywane suplementy diety, które zawierają elektrolity.

Źródła:

• Does Consuming Too Many Electrolytes Cause Side Effects? Here's What Dietitians Say Eating Well

• Can You Drink Too Many Electrolytes? Cleveland Clinic