Co wywołuje suchość i drapanie w gardle? Jak złagodzić swędzenie i nawilżyć gardło? Domowe sposoby i zabiegi

Suchość w gardle to dolegliwość o wielu możliwych przyczynach. Najczęściej bywa rezultatem przesuszenia błony śluzowej gardła i wynika z zaburzenia prawidłowej funkcji ślinianek. Zbyt mała produkcja śliny doprowadza do wystąpienia nieprzyjemnego uczucia suchości, a także swędzenia i drapania w gardle, a nawet kaszlu.

Do najczęstszych przyczyn suchości i drapania należą:

• suche powietrze, np. w ogrzewanych lub klimatyzowanych pomieszczeniach,
• zanieczyszczenia powietrza, m.in. dym tytoniowy (zarówno u czynnych, jak i biernych palaczy), kurz, pył, smog, cząstki szkodliwych gazów, środków czystości czy zapachowych,
• niewłaściwa technika oddychania, gdy powietrze nie jest pobierane przez nos, tylko przez usta,
• utrudnienia w oddychaniu przez nos, np. krzywa przegroda czy polipy w nosie,
• alergia lub stan zapalny zatok, gdy oddychanie przez usta jest wymuszone jest toczącym się w ustroju stanem chorobowym,
• przyjmowanie zbyt małej ilości płynów i wynikające z tego odwodnienie,
• nadużywanie kofeiny, m.in. w postaci kawy, napojów energetyzujących lub mocnych naparów herbaty – związek ten wykazuje działanie miejscowo odwadniające i moczopędne, co przekłada się na znaczną utratę wody,
• spożywanie alkoholu,
• infekcje wirusowe górnych dróg oddechowych, np. grypa,
• intensywny kaszel,
• refluks żołądkowy,
• wymioty,
• niektóre choroby układowe,
• przyjmowanie niektórych leków, zwłaszcza diuretyków (leków o działaniu moczopędnym), środków używanych w leczeniu alergii i zaburzeń psychicznych,
• chemioterapia – może powodować nie tylko suchość, ale też stan zapalny jamy ustnej oraz gardła, radioterapia w obszarze szyi i głowy – o ile niewielkie dawki promieniowania powodują zazwyczaj odwracalne zmiany w śliniankach, te przekraczające 5200 cGy doprowadzają do wystąpienia nieodwracalnej suchości.

Uczucie suchości w gardle można spróbować łagodzić domowymi sposobami. Jeżeli jednak dyskomfort utrzymuje się przez dłuższy czas i towarzyszą mu niepokojące symptomy, takie jak trudności z przełykaniem, chrypa, uporczywy kaszel czy wymioty, nie należy zwlekać z wizytą u lekarza.

Uczucie swędzenia i drapania w gardle, a także jego suchość i podrażnienie, to częste objawy infekcji wirusowych, jednak w przypadku zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2 należą do symptomów nietypowych. Dolegliwości ze strony górnego odcinka układu oddechowego występują tylko u co piątej osoby z objawowym COVID-19.

Należy pamiętać, że objawy takie jak ból gardła są częstsze u młodszych pacjentów, zwłaszcza dzieci. W tej grupie pacjentów zakażenie nowym koronawirusem może manifestować się też w postaci zmian na języku i podniebieniu, takich jak czerwone plamy i wysypka.

Ból gardła jest też częstszy u osób z tzw. długim COVID-19, czyli infekcją trwającą dłużej niż 4 tygodnie. U chorych mogą też występować suchość gardła, chrypa i trudności w przełykaniu, problemem bywa też spływanie wydzieliny do gardła i zapalenie zatok przynosowych.

Suchość w gardle może wskazywać na wiele poważnych schorzeń, w przebiegu których dochodzi do wystąpienia dysfunkcji gruczołów ślinowych i zmniejszenia wydzielania śliny. Do najczęstszych chorobowych przyczyny suchego gardła należą cukrzyca i nadczynność tarczycy.

Głównym objawem cukrzycy jest wysoki poziom glukozy we krwi, jednak ten symptom można wykryć na podstawie jej badania. Pozostałe zależą od typu choroby.

Wcukrzycy typu 1 oprócz suchości w gardle to także:

• wzmożone pragnienie,
• konieczność częstego oddawania moczu,
• wzmożony apetyt,
• redukcja masy ciała,
• uczucie senności,
• uczucie ogólnego osłabienia,
• zaburzone widzenie.

W przypadku cukrzycy typu 2 dochodzą też symptomy takie jak:

• drażliwość,
• apatia,
• spowolniony proces gojenia się ran,
• zwiększona podatność na tworzenie się siniaków,
• suchość i swędzenie skóry,
• uczucie mrowienia w stopach,
• czasowa utrata czucia w stopach,
• częste stany zapalne skóry, pęcherza moczowego i dziąseł,
• infekcje pochwy o charakterze przewlekłym (u kobiet),
• zaburzenia wzwodu (u mężczyzn).

Nadczynność tarczycy – najczęściej występujące objawy schorzenia to oprócz suchego gardła:

• wzmożona potliwość i nadwrażliwość na ciepło (przyspieszony metabolizm doprowadza do wydzielania większej ilości ciepła),
• nerwowość,
• drażliwość,
• drżenie palców,
• przyspieszone bicie serca, które może przeistoczyć się w migotanie przedsionków,
• osłabienie mięśni kończyn dolnych,
• obrzęk kończyn dolnych nad kostkami,
• czerwone plamy na stopach i podudziach, które powodują silne swędzenie,
• problemy z włosami, które stają się rzadkie, cienkie i łamliwe,
• problemy z paznokciami – nierówna powierzchnia płytki, ciemne przebarwienia i wzmożona łamliwość,
• duszność towarzysząca nawet niewielkiemu wysiłkowi fizycznemu,
• problemy trawienne – biegunki wynikające z przyspieszonej przemiany materii mogą występować naprzemiennie z zaparciami,
• zaburzone widzenie – zamazany lub podwójny obraz,
• uczucie obecności piasku pod powiekami,
• łzawienie pojawiające się przy wietrze i w warunkach ostrego oświetlenia,
• nieregularne miesiączki.

Zdarza się, że choroba daje skąpe objawy. Należy wówczas mówić o subklinicznej nadczynności tarczycy.

Suchość błony śluzowej jamy ustnej i gardła oraz związane z nimi uczucie drapania i swędzenia to dolegliwości występujące również w innych chorobach.

Zespół Sjogrena – wśród objawów tej choroby autoimmunologicznej należy wymienić symptomy wynikające z zajęcia gruczołów wydzielania zewnętrznego i symptomy pozagruczołowe. Na pierwszą grupę składają się następujące dolegliwości:

• suchość w ustach, gardle i w nosie,
• suchość rogówki i spojówek,
• uczucie obecności piasku pod powiekami,
• pieczenie oczu,
• wyraźne przekrwienie spojówek,
• suchość pochwy i nawracające infekcje intymne u kobiet,
• problemy z przełykaniem,
• problemy z mową,
• zaburzenie lub całkowita utrata węchu i smaku,
• próchnica zębów o gwałtownym przebiegu,
• nawracające infekcje grzybicze jamy ustnej,
• głębokie bruzdy na języku i wargach.

Objawy te mogą przyczynić się do rozwoju zapalenia oskrzeli, płuc i zatok.

Objawy pozagruczołowe zespołu Sjogrena to:

• ból i sztywnienie stawów,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• stany zapalne trzustki,
• schorzenia tarczycy, płuc i nerek.

Gruźlica – objawy gruźlicy zależą przede wszystkim od tego, który narząd został objęty procesem chorobowym. W około 10 procent przypadków choroba nie powoduje żadnych wyraźnych dolegliwości. Najczęściej występujące symptomy u poostałych to:

• kaszel – początkowo suchy; wraz z postępem choroby chory zaczyna odkrztuszać plwociny, a w ostrym stadium pojawia się plucie krwią,
• stan podgorączkowy,
• wzmożone pocenie, zwłaszcza nocą,
• uczucie ciągłego zmęczenia,
• nadmierna senność,
• utrata wagi,
• ból w klatce piersiowej.

Sarkoidoza – w początkowej fazie przebiegu choroba o możliwym podłożu autoimmunologicznym może nie dawać żadnych wyraźnych objawów. Z czasem u chorego może jednak wystąpić uogólnione powiększenie węzłów chłonnych, utrata wagi, nocne poty, osłabienie i złe samopoczucie. Wystąpienie bardziej typowych objawów jest uzależnione od tego, który narząd został objęty procesem chorobowym. Mogą to być:

• dolegliwości bólowe mięśni i stawów,
• ból w klatce piersiowej, któremu może towarzyszyć kaszel i duszność,
• powiększenie śledziony,
• powiększenie wątroby,
• suchość oczu,
• suchość błon śluzowych,
• nieostre widzenie,
• kołatanie serca,
• zmiany skórne.
• porażenie nerwu twarzowego i inne zaburzenia neurologiczne w obszarze ośrodkowego układu nerwowego.

Dla sarkoidozy typowe są też objawy podwyższonego poziomu wapnia we krwi (hiperkalcemii), takie jak:

• kamica dróg żółciowych,
• kamica nerkowa,
• wielomocz,
• nudności i wymioty,
• ciągłe uczucie senności,
• utrata apetytu,
• stan zapalny trzustki,
• wrzody żołądka i dwunastnicy,
• nadciśnienie tętnicze.

Zakażenie wirusem HIV – pierwsze objawy infekcji pojawiają się po trwającym ok. 1,5 miesiąca okresie inkubacji. Nosiciel może zaobserwować zaostrzone symptomy wskazujące na grypę. Może też pojawić się wysypka na twarzy i tułowiu, która przypomina różyczkę, oraz zmiany w obszarze błony śluzowej jamy ustnej, takie jak owrzodzenia. Następnie infekcja przechodzi w okres utajenia, który może trwać nawet kilkanaście lat. Po tym czasie pojawiają się typowe objawy kliniczne: powiększenie węzłów chłonnych, nocne poty, uczucie osłabienia, grzybica jamy ustnej, półpasiec. W wyniku spadku liczby limfocytów i znacznego osłabienia odporności zakażenie wirusem może rozwinąć się w AIDS. W przebiegu choroby pojawiają się ciężkie infekcje o podłożu wirusowym, bakteryjnym, pasożytniczym i grzybiczym – układ immunologiczny nie jest w stanie zwalczyć drobnoustrojów, które dla zdrowej osoby nie stanowią zagrożenia.

Trąd – chorobą można zarazić się przede wszystkim w krajach o klimacie tropikalnym i subtropikalnym. Jej głównym objawem jest tworzenie się na twarzy i tułowiu owrzodzenia o szorstkiej strukturze i jaśniejszej barwie niż zdrowa skóra. Obszary te są niewrażliwe na dotyk, ciepło i na ból, a proces ich gojenia może trwać wiele miesięcy. Kolejne symptomy mają związek z uszkodzeniem układu nerwowego. U chorego pojawia się:

• zaburzenie czucia w kończynach górnych i dolnych,
• osłabienie siły mięśniowej,
• drętwienie mięśni,
• po dłuższym czasie – utrata władzy w rękach i nogach.

Suchość w gardle będąca objawem choroby wymaga wdrożenia leczenia przyczynowego, którego celem jest wyeliminowanie pierwotnego czynnika powodującego występowanie dolegliwości.

W celu złagodzenia symptomów lekarz może zalecić stosowanie środków o działaniu nawilżającym i łagodzącym, do których należą tabletki do ssania, aerozole, syropy lub krople zawierające m.in. wyciągi ziołowe z prawoślazu lub ślazu, babki lancetowatej, dziewanny, werbeny, lipy, porostu islandzkiego, tymianku czy podbiału.

Jeżeli chory uskarża się też na ból i drapanie w gardle, co najczęściej ma miejsce w przypadku infekcji wirusowej, pomocne okażą się substancje miejscowo znieczulające, m.in. lidokaina i chlorek benzalkoniowy, a także dostępne bez recepty leki przeciwzapalne.

Jeżeli suchość i drapanie w gardle są spowodowane przez suche powietrze, w pierwszej kolejności należy poprawić poziom wilgoci w pomieszczeniu, stosując specjalne nawilżacze powietrza w postaci urządzeń elektronicznych czy pojemników do powieszenia na kaloryferze. Równocześnie należy zadbać o nawodnienie organizmu, przyjmując odpowiednio zwiększone dawki niegazowanej wody (ok. 3 litry dziennie) w równomiernych porcjach przez cały dzień, najlepiej małymi łykami.

Dobrze jest też sięgać po spray nawilżający do gardła, który zawiera sól morską, a często też wyciągi ziołowe (zwłaszcza z chrząstnicy kędzierzawej nazywanej też mchem irlandzkim) oraz składniki łagodzące, np. mentol, gliceryna, witaminy A i E.

Natomiast nie zaleca się ssania kapsułek witaminami A+E, które są dostępne w postaci suplementu diety. Są to witaminy nierozpuszczalne w wodzie, które są powoli usuwane z organizmu, przez co łatwo je przedawkować, wywołując poważne objawy.

Inną metodą pozbycia się problemu jest nawilżenie gardła za pomocą naparów ziołowych. Imbir, mięta pieprzowa, porost islandzki czy goryczka żółta pobudzają produkcję śliny, wykazując działanie kojące, antyseptyczne i przeciwzapalne.

Napar z imbiru można przygotować na kilka sposobów, ale najlepiej nada się do tego świeży korzeń, który zawiera najwięcej dobroczynnych substancji, również antywirusowych. Aby go przygotować, należy zetrzeć lub pokroić w cienkie plastry 5-7 cm korzenia, a następnie zalać 250 ml gorącej wody. Po przestygnięciu można dodać 2 łyżeczki miodu, plaster cytryny i odrobinę cynamonu. Przygotowanie naparów z innych ziół wymaga mniej zachodu – wystarczy zalać 2 torebki (lub 2 łyżeczki) wysuszonej rośliny 250 ml gorącej wody.

Skuteczną metodą nawilżania gardła są też zabiegi takie jak ziołowe inhalacje, czyli tzw.parówka. Do ich przygotowania mogą posłużyć wymienione wyżej zioła. 2-3 łyżki suchego surowca należy wsypać do miski i zalać litrem gorącej wody, a następnie pochylić się nad naczyniem (z zachowaniem odpowiedniego odstępu), przykryć głowę ręcznikiem i wdychać dobroczynne opary. Można stosować też nebulizator soli fizjologicznej.

Jednym z najskuteczniejszych środków na suche gardło jest jednak płukanka z siemienia lnianego. Do szklanki należy wsypać łyżkę nasion, zalać wrzątkiem i odstawić na 10 min. Po przecedzeniu naparu można przystąpić do płukania gardła. Dlaczego siemię lniane na gardło jest tak bardzo skuteczne? Ponieważ pokrywa je warstwą śluzu, łagodząc w ten sposób uporczywe objawy.

Innym sprawdzonym sposobem na suche i podrażnione gardło jest napój z mleka z miodem. Szklankę mleka podgrzewamy w garnku, dodając łyżkę masła i miodu. Należy pamiętać, że mleko nie może być doprowadzone do wrzenia, by miód nie stracił swoich właściwości.

Kolejny skuteczny lek to syrop z cebuli, który wykazuje działanie łagodzące i dezynfekujące. 2 cebule należy posiekać, dodać 2 łyżeczki cukru i odstawić do czasu, gdy cebula puści soki.

ZOBACZ: Coraz szybszy wzrost liczby zachorowań spowodowanych koronawirusem w Polsce