Plucie krwią – jakie są przyczyny krwioplucia? Kiedy kaszel z krwią może być objawem choroby i zagrażać życiu?

Krwioplucie polega na wykrztuszaniu z dróg oddechowych plwociny podbarwionej krwią lub po prostu samej krwi. Często pojawia się podczas kaszlu, zwłaszcza rano. Jest uznawane za zagrażające życiu w sytuacji, kiedy ma miejsce wykrztuszanie krwi o objętości przekraczającej 100 ml na dobę lub 8 ml na kilogram masy ciała pacjenta na dobę.

Krwioplucie może przyjmować różne postaci: 

• krwioplucie śladowe (haemoptysis) – występuje w przypadku pojawiania się nieznacznych ilości odkrztuszanej krwi, której objętość nie przekracza w sumie 20 ml w czasie doby, 
• masywne krwioplucie (haemoptoe) – objętość odkrztuszanej krwi mieści się w przedziale 20–200 ml w ciągu doby,
• krwotok płucny (haemorrhagia) – odkrztuszanie krwi przyjmuje charakter obfity, osiągając objętość większą niż 200 ml na dobę.

Krwioplucie zdecydowanie najczęściej ma związek z obecnością w wydzielinach krwi podchodzącej z naczyń krwionośnych układu oddechowego. Jedynie w sporadycznych przypadkach jest powiązane z krążeniem płucnym lub wynika z patologicznego unaczynienia płuc. W takich przypadkach u pacjentów często współwystępuje kaszel z krwią, który przyjmuje intensywny, dokuczliwy charakter.

Czytaj także: Rak płuca to jeden z najgroźniejszych nowotworów. Jego pierwsze objawy można pomylić z przeziębieniem. Jak rozpoznać i leczyć raka płuc?

Przy krwiopluciu może również pojawić się gorączka i ropna flegma z krwią, co ma miejsce w przebiegu zapalenia płuc. Do objawów towarzyszących patologicznemu pluciu krwią można również zaliczyć szybką utratę masy ciała, łatwą męczliwość, występowanie duszności oraz deformację palców kończyn górnych. Krwotoki, zwłaszcza w przypadku pacjentów z nowotworem płuc, mogą mieć charakter obfity, długotrwały i nawracający.

Obfite krwioplucie może zagrażać życiu. Ryzyko zgonu pacjenta wzrasta dodatkowo w sytuacji, gdy jednocześnie zmaga się on ze stanami takimi jak niewydolność oddechowa, obturacja dróg oddechowych czy niestabilność hemodynamiczna.

Kiedy pacjent pluje krwią, należy jak najszybciej zdiagnozować przyczynę tego objawu. Do głównych przyczyn pojawiania się krwi w ślinie należą:

• rozstrzenie oskrzeli,
• ostre lub przewlekłe zapalenie oskrzeli,
• obecność ciała obcego w obrębie dróg oddechowych,
• zakażenie dróg oddechowych,
• zapalenie płuc,
• uraz górnych dróg oddechowych,
• nowotwór płuca,
• rakowiak oskrzela,
• mięsak Kaposiego,
• gruźlica płuc,
• mukowiscydoza,
• zatorowość płucna,
• endometrioza płuc,
• tętniaki tętnic płucnych (tętniaki Rasmussena),
• hipertroficzne tętnice oskrzelowe,
• stenoza mitralna,
• lewokomorowa niewydolność serca,
• pękanie naczyń płucnych.

Zdecydowanie rzadziej krwioplucie wynikać z innych przyczyn chorobowych, takich jak m.in.:

• cukrzyca, 
• nadciśnienie tętnicze,
• nadciśnienie płucne,
• nieprawidłowe krzepnięcie krwi,
• stosowanie leków – zwłaszcza fibrynolitycznych, przeciwkrzepliwych oraz kwasu ascetylosalicylowego,
• niedobór witamin C i K,
• skazy krwotoczne osoczowe i płytkowe,
• zakażenie pasożytami i grzybami,
• zapalenia naczyń krwionośnych,
• aspergiloza,
• toczeń rumieniowaty układowy,
• choroba Goodpasture’a,
• przyjmowanie silnych środków narkotycznych, np. kokainy.

Krwioplucie wymaga natychmiastowej interwencji medycznej połączonej z hospitalizacją, zwłaszcza jeśli jest masywne. Pierwsza pomoc polega na wezwaniu pogotowia ratunkowego. Można również położyć choremu zimny kompres w okolicach klatki piersiowej. Pacjent plujący krwią nie powinien przyjmować ciepłych posiłków ani płynów. 

Gdy znana jest lokalizacja krwawiącego płuca, wskazane jest również ułożenie chorego na boku odpowiadającym miejscu krwawienia, co pomaga zmniejszyć zagrożenie przedostania się krwi do drugiego płuca. Głowa powinna znajdować się nieco niżej. W pierwszej kolejność należy podejmować działania w celu utrzymania drożności dróg oddechowej osoby, która pluje krwią.

Leczenie szpitalne wymaga stałego monitorowania parametrów życiowych pacjenta, by w razie konieczności podjąć natychmiastową interwencję medyczną. Niezbędne jest zwłaszcza przygotowanie koncentratu czerwonych krwinek na wypadek gdyby konieczna była niezwłoczna transfuzja krwi. Personel medyczny powinien pobrać krew pacjenta do wykonania badań laboratoryjnych. Kluczowe jest oznaczenie grupy krwi oraz przeprowadzenie próby zgodności. 

Krwioplucie w pierwszej kolejności jest diagnozowane za pomocą badania obrazowego RTG klatki piersiowej. Jest ono uznawane za rutynowe badanie, które w szybki sposób pozwala wykryć przyczynę krwotoku. Za jego pomocą można zidentyfikować m.in. nacieki, guzy czy jamy w układzie oddechowym. Jeżeli otrzymany w badaniu RTG obraz nie jest jednoznaczny, diagnostykę poszerza się o badanie tomograficzne.  

Plucie krwią niewykazujące dużego ryzyka występowania nowotworu płuc powinno obowiązkowo skłaniać do wykonania bronchoskopii oraz badania radiologicznego klatki piersiowej. Badanie bronchoskopowe pozwala stwierdzić, po której stronie drzewa oskrzelowego ma miejsce krwawienie. Przeprowadza się je u każdego pacjenta, u którego przyczyna krwawienia jest początkowo nieznana. Przede wszystkim jest uzasadnione w takich przypadkach, kiedy badanie radiologiczne RTG klatki piersiowej nie wykazuje żadnych patologicznych zmian. 

Plucie krwią wymaga podjęcia leczenia szpitalnego, którego szybkość oraz dobór metod terapeutycznych powinny być uzależnione od nasilenia krwioplucia oraz ogólnego stanu, w jakim znajduje się pacjent.

Jeżeli plucie krwią nie przyjmuje masywnego charakteru i jest aktywne, uzasadnione staje się podanie drogą dożylną stężonej, 10-procentowej soli fizjologicznej oraz roztworu adrenaliny. Tego typu działania są stosowane w celu zatamowania krwawienia lub zmniejszenia jego obfitości.  

Jeżeli u pacjenta z krwiopluciem nie została zachowana drożność oddechowa lub zaburzeniu uległa stabilność krążeniowa, zasadne jest przeprowadzenie intubacji dotchawiczej. W tym celu wykorzystuje się dwukanałową lub jednokanałową rurkę intubacyjną.  

Praktykowane jest również farmakologiczne leczenie krwioplucia. Zastosowanie w tym przypadku znajdują zwłaszcza etamsylat oraz kwas traneksamowy. Leki te są podawane dożylnie. W niektórych przypadkach stosuje się również leki hormonalne, np. hormon uwalniający gonadotropinę.

Jeżeli terapia farmakologiczna nie jest skuteczna, rozważane jest zastosowanie metod leczenia wewnątrzoskrzelowego. Należą do nich zwłaszcza:

• argonowa koagulacja plazmowa, 
• laseroterapia,
• elektrokauteryzacja,
• tamponada oskrzelowa z wykorzystaniem cewników balonowych oraz tworzyw hemostatycznych.

Możliwe jest poza tym poddanie chorego zabiegom brachyterapii lub radioterapii – zwłaszcza w przypadku, kiedy u pacjenta zidentyfikowano zmiany nowotworowe.

W ostateczności można również przeprowadzić inwazyjny zabieg radiologiczny, nazywany embolizacją tętnic oskrzelowych. W jego trakcie wykonywana jest angiografia tętnic oskrzelowych, a krwawiące naczynia są zamykanie. Zabieg polega na umieszczeniu w odpowiednim naczyniu cewnika z materiałem embolizującym – zwykle jest on prowadzany przez tętnicę udową. Tego typu interwencja medyczna wiąże się jednak z ryzykiem poważnych powikłań, głównie takich jak:

• niedokrwienie rdzenia kręgowego,
• zawał płuca,
• poprzeczne zapalenie rdzenia,
• niedokrwienie mózgu,
• przetoka przełykowo-oskrzelowa.