Choroba tarczycy i jej objawy. Jakie dolegliwości daje powiększona tarczyca i inne choroby tego gruczołu

Choroba tarczycy, bez względu na podłoże, wywiera znaczny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Gruczoł tarczycowy jest odpowiedzialny za produkcję i uwalnianie hormonów T3 (trijodotyronina) i T4 (tyroksyna), które pełnią istotną rolę w całym organizmie. Główną ich rolą jest wpływ na metabolizm energii, warunkowanie prawidłowej temperatury ciała i wpływ na płodność.

Najczęściej występujące choroby tarczycy to:

• niedoczynność tarczycy,
• nadczynność tarczycy,
• autoimmunologiczne zapalenie tarczycy – choroba Hashimoto i Graversa-Basedowa,
• rak tarczycy.

Każda z nich daje szereg charakterystycznych symptomów (choć nie wszystkie alarmują dolegliwościami bólowymi), które zaczynają być odczuwane dopiero po pewnym czasie. Objawy chorej tarczycy mogą występować w różnym nasileniu w zależności od osoby.

Zobacz także: Putin miał raka tarczycy, a leczenie wywołało urojenia? Sprawdź, jakie są objawy raka tarczycy i na czym polega leczenie nowotworu

Choroba tarczycy polegająca na niedoczynności gruczołu jest najpowszechniej występującą. W przebiegu schorzenia dochodzi do niedoboru produkowania i wydzielania hormonów T3 i T4 przez gruczoł tarczycowy. Dolegliwość może mieć charakter pierwotny lub wtórny.

Tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3) są wytwarzane przez komórki tarczycy w odpowiedzi na stymulowanie ich przez TSH – hormon wydzielany przez przysadkę mózgową.

Pierwotna niedoczynność wynika z nieprawidłowości w obszarze samej tarczycy – komórki gruczołu nie funkcjonują prawidłowo i pomimo odpowiedniej stymulacji przez TSH, niezbędna ilość hormonów nie jest produkowana. Wtórna stanowi następstwo zaburzenia funkcji przysadki mózgowej – która produkuje zbyt mało TSH, w efekcie czego tarczyca nie jest stymulowana do wytworzenia T3 i T4.

Czytaj także: Ważny lek na tarczycę wycofany przez GIF. Lek może być niebezpieczny dla zdrowia. Sprawdź, czy nie masz go w domu

W następstwie pierwotnej niedoczynności pojawia się podwyższone TSH – stężenie hormonu tyreotropowego – który stymuluje gruczoł. Niedoczynność wtórna wynika z faktu, że przysadka mózgowa nie jest w stanie produkować niezbędnej ilości TSH. Oba stany objawiają się niskim stężeniem T3 i T4.

Czasami dochodzi do wystąpienia tzw. niedoczynności trzeciorzędowej, w której choroba wywołana jest niedoborem hormonu TRH (tyreoliberyny). Jest to hormon wydzielany w podwzgórzu, który stymuluje przysadkę mózgową do wydzielenia TSH. W sytuacji jego braku, synteza hormonu tyreotropowego ustaje, co uniemożliwia stymulację komórek tarczycy.

Objawy niedoczynności tarczycy są następujące:

• przewlekłe zmęczenie,
• senność,
• zaparcia,
• przyrost masy ciała – pomimo braku zmian w dotychczasowej diecie i stylu życia,
• wysuszona skóra, szczególnie na łokciach i kolanach,
• wrażliwość na niskie temperatury (uczucie zimna),
• problemy z zajściem w ciążę,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego.

Najczęstszym podłożem niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto.

Choroba tarczycy, polegająca na nadmiernej produkcji hormonów T3 i T4, należy do grupy często występujących chorób endokrynologicznych. Jest jednak rzadziej diagnozowana niż niedoczynność tarczycy. W Polsce nadczynność dotyczy od 1 do 2 proc. osób dorosłych, przy czym w większości są to kobiety w wieku od 20 do 40 lat.

Na nadczynność tarczycy wskazują następujące objawy:

• wzmożona potliwość i wrażliwość na wysokie temperatury (uczucie gorąca),
• drżenie rąk i kołatanie serca
• niezamierzona, nagła utrata masy ciała – bez stosowania diety i zmian w dotychczasowych sposobie odżywiania, a wręcz przy bardzo dużym apetycie,
• nerwowość, rozdrażnienie i niepokój,
• biegunki,
• wypadanie włosów,
• zmniejszona siła mięśniowa – ogólne osłabienie,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego,
• problemy z zajściem w ciążę,
• wytrzeszcz oczu i podwójne widzenie,
• zaczerwienienie i obrzęk spojówek lub powiek.

U osób starszych objawy są mniej wyraźne i zwykle ograniczają się do osłabienia organizmu oraz niewydolności lub zaburzenia rytmu serca. Za nadczynność tarczycy odpowiadają przede wszystkim guzki tarczycy i choroba Gravesa-Basedowa.

Choroba tarczycy, będąca efektem stanu zapalnego, najczęściej przybiera postać:

• nadczynności w wyniku choroby Gravesa-Basedowa – postać ostra,
• niedoczynności, do której często przyczynia się choroba Hashimoto – postać przewlekła.

Ostre zapalenie tarczycy najprawdopodobniej stanowi następstwo infekcji wirusowej i objawowo przypomina przeziębienie. W przebiegu choroby pojawia się gorączka i chrypa, często występują też dreszcze, problemy z połykaniem i dolegliwości bólowe w obszarze szyi.

Choroba Hashimoto oznacza stan przewlekłego zapalenia tarczycy. Dolegliwość ma charakter autoimmunologiczny, co oznacza, że układ odpornościowy atakuje tarczycę, doprowadzając do zniszczenia jej komórek. Choroba rozwija się bezobjawowo przez wiele lat. Dopiero gdy dojdzie do niedoczynności tarczycy i pojawiają się objawy tej choroby, skłania to do wykonania szeregu badań laboratoryjnych i wykrycia choroby Hashimoto.

Choroba Gravesa-Basedowa także charakteryzuje się podłożem autoimmunologicznym. W przebiegu schorzenia dochodzi do nadmiernej produkcji hormonów tarczycy, co skutkuje rozregulowaniem pracy organizmu. W większości przypadków, na tę chorobę wskazuje powiększona tarczyca, co wynika z jej rozrostu i wola tarczycowego. Pozostałe symptomy są charakterystyczne dla nadczynności tarczycy.

Choroba tarczycy o charakterze nowotworowym stanowi 1 proc. wszystkich nowotworów złośliwych, zatem występuje dość rzadko. W Polsce każdego roku odnotowuje się około 1800 przypadków zachorowań. Choć może pojawić się w każdym wieku, to rak tarczycy najczęściej diagnozowany jest u osób, które ukończyły 40. rok życia.

Schorzenie często nie daje żadnych wyraźnych objawów. O jego wystąpieniu może świadczyć powiększony obwód szyi, twarde i powiększone węzły chłonne szyjne i guzek – nieruchomy, twardy, o nieregularnej powierzchni i niepowodujący dolegliwości bólowych.

Pozostałe symptomy dotyczą przede wszystkim raka anaplastycznego i mogą wystąpić w miarę rozwoju choroby, gdy dochodzi do naciekania sąsiadujących tkanek. U chorych może pojawić się ból w okolicy szyi, chrypa, problemy z przełykaniem /lub z oddychaniem, a gdy dochodzi do przerzutów do kości – bóle i patologiczne złamania. U chorych na raka rdzeniastego mogą pojawiać się częste biegunki.

Choroba tarczycy, objawiająca się jej niedoczynnością, może wynikać z uszkodzenia gruczołu. Mówimy wówczas o niedoczynności pierwotnej. Wpływ na to może mieć częściowe lub całkowite wycięcie tarczycy i jej napromieniowanie (leczenie chorób nowotworowych), ale najczęściej u podłoża dolegliwości leży choroba Hashimoto.

W jej przebiegu dochodzi do uaktywnienia przeciwciał przeciwko naturalnym enzymom tarczycy. Przyczyny można też upatrywać w niedoborze jodu w naturalnym środowisku. Niedoczynność o charakterze wtórnym wynika z uszkodzenia przysadki mózgowej lub z choroby nowotworowej tego obszaru. Niedoczynność trzeciorzędowa może być następstwem urazu podwzgórza lub sarkoidozy (grudek zapalnych w obrębie ciała).

Nadczynność tarczycy najczęściej spowodowana jest wolami tarczycowymi i chorobą Gravesa-Basedowa, której główna przyczyna nie została poznana, podobnie jak przyczyna choroby Hashimoto. Z kolei ostre zapalenie tarczycy jest chorobą o podłożu wirusowym.

Rak tarczycy może być następstwem czynników genetycznych. Do rozwoju choroby przyczynia się także promieniowanie jonizujące i podaż jodu w diecie — niedobór może być przyczyną raka pęcherzykowego, a nadmiar — brodawkowatego.

Choroba tarczycy jest diagnozowana przede wszystkim na podstawie oznaczenia hormonów we krwi. W fazie wstępnej czynność tarczycy określana jest na podstawie stężenia TSH. Jeżeli wynik badania daje ku temu podstawy, w dalszej kolejności wykonywany jest pomiar wolnych hormonów tarczycy – FT4 i FT3.

Wysokie TSH wskazuje na niedoczynność tarczycy, a niskie TSH na nadczynność gruczołu. Niski poziom FT4 wskazuje na niedoczynność pierwotną. Z kolei nadczynność tarczycy występuje, gdy wyniki badań ujawnią obniżony poziom TSH i nadmierne stężenie FT3 i/lub FT4.

W diagnostyce chorób zapalnych, ważnymi badaniami są oznaczenie dwóch przeciwciał przeciwtarczycowych:

• anty-TPO,
• anty-Tg.

Kolejne badanie, przeprowadzane celem rozpoznania choroby tego narządu jest USG tarczycy. Badanie wykrywa drobne guzki – niemożliwe do ujawnienia metodą scyntygraficzną. Metoda ta wykorzystuje radioaktywne izotopy, najczęściej jod radioaktywny i technet. Pozwala na określenie wielkości i położenia wola.

Biopsja cienkoigłowa umożliwia pobranie fragmentu tkanki, która posłuży do przeprowadzenia badań histopatologicznych. Badanie służy ustaleniu ewentualnych zmian nowotworowych.

Zobacz: Efektem choroby tarczycy jest pojawienie się drugiego podbródka. Zobacz, jak sobie radzić z tym problemem.