Ashwagandha (aszwaganda), czyli indyjski żeń-szeń. Właściwości, zastosowanie, dawkowanie i możliwe działania uboczne ajurwedyjskiego zioła

Ashwagandha, coraz częściej nazywana w naszym kraju po prostu aszwagandą, jest rośliną, której nazwa botaniczna to witania ospała (Withania somnifera). Rośnie w Afryce na terenie Egiptu oraz w południowej Azji i południowych rejonach Europy, na których to terenach występuje bardzo pospolicie i czasem traktowana jest nawet jako uciążliwy chwast. Osiąga wysokość do 150 cm i wydaje owoce w postaci charakterystycznej pomarańczowo-czerwonej jagody otoczonej zrośniętym rzędem działek kielicha, które przypominają owoce miechunki peruwiańskiej. Obok znacznie częściej stosowanego korzenia aszwagandy stanowią one cenny surowiec leczniczy.

Ciekawostką jest pochodzenie nazwy ashwagandhy – wywodzi się ona z sanskryckich (indyjskich) słów „koń” i „zapach”, ze względu na charakterystyczny „koński” zapach korzenia.

Ashwagandha została przebadana pod względem wielu możliwych zastosowań zdrowotnych. Lista potwierdzonych naukowo właściwości leczniczych tej rośliny jest imponująca, co wynika z jej bogatego składu chemicznego.

Sprawdź także: Zmniejsza stres, zwiększa energię. Kawa z tym dodatkiem rozjaśni umysł. Pij w trakcie stresującego dnia i przed nauką

Specyficznymi składnikami leczniczymi tej rośliny są związki charakterystyczne tylko dla niej nazwane witanolidami. Mają one budowę chemiczną steroidowych laktonów i odpowiadają za najważniejsze właściwości lecznicze witanii. Ponadto ashwagandha bogata jest w inne czynne farmakologicznie związki takie jak alkaloidy (w tym specyficzne: witanina i somniferyna), fitosterole, kumaryny, sitoindozydy czy fenolokwasy. Większość z tych związków ma działanie przeciwutleniające (są więc antyoksydantami), a dzięki temu również przeciwzapalne.

Zobacz także: Moringa to indyjskie drzewo chrzanowe, które słynie ze swoich właściwości odżywczych i leczniczych

Dzięki swojemu wpływowi na układ nerwowy ashwagandha, podobnie jak żeń-szeń właściwy (Panax ginseng), jest znanym adaptogenem. Działanie adaptogenne polega na zwiększeniu odporności organizmu na stres, dzięki czemu ułatwia przystosowania się do zmieniających się warunków otoczenia i reagowanie na nowe bodźce. Potwierdzono, że obniża poziom kortyzolu, a także poziom tzw. markerów zapalnych we krwi, do których należy wskaźnik CRP.

Regularne spożywanie suchych wyciągów z tej rośliny ma potwierdzone działanie na układ nerwowy. Ashwagandha uwrażliwia receptory serotoninowe (5-HT), które znajdują się w błonie komórkowej neuronów oraz mięśni gładkich. Są to receptory będące miejscem wiązania i działania serotoniny, zwanej potocznie hormonem szczęścia. Ich uwrażliwienie ma wobec tego niebagatelny wpływ na nastrój i funkcje psychiczne. Efektem regularnego przyjmowania ashwagandhy jest polepszenie samopoczucia, redukcja stresu, usprawnienie procesów uczenia się i zapamiętywania, działanie uspokajające. Dzięki temu suplementy diety z jej wyciągiem są wykorzystane jest w łagodzeniu objawów depresji, stanów lękowych i choroby Alzheimera.

Innym z istotnych działań ashwagandhy jest zwiększenie stężenia enzymu o nazwie syntaza tlenku azotu, a co za tym idzie podniesienie poziomu tej substancji. Tlenek azotu to neuroprzekaźnik, który powoduje rozszerzanie się naczyń krwionośnych, dzięki czemu wpływa na pamięć i odporność. Jego najważniejszą funkcją jest jednak działanie przeciwzakrzepowe oraz regulacja ciśnienia i przepływu krwi przez naczynia krwionośne. Dzięki niemu narządy są lepiej dotlenione, co może wzmagać wydolność u sportowców.

Tlenek azotu pomaga unormować ciśnienie krwi, a odpowiednia jego ilość jest niezbędna dla prawidłowej erekcji – nic więc dziwnego, iż ashwagandha od dawna zaliczana jest do afrodyzjaków działających zarówno na problemy męskie, jak i oziębłość u kobiet. Udowodniono również, że wspomaga płodność, m.in. zwiększa poziom testosteronu i poprawia jakość nasienia u mężczyzn.

Udowodniono, iż przyjmowanie ashwagandhy pomaga obniżyć zbyt wysokie ciśnienie tętnicze krwi, zwiększa ilość czerwonych krwinek oraz zmniejsza poziom glukozy i cholesterolu we krwi. W obniżaniu ciśnienia krwi znaczenie mają również inne właściwości ashwagandhy, takie jak działanie moczopędne. Dzięki temu ułatwia wydalanie nadmiaru sodu i wody z organizmu, a co za tym idzie – pozbywanie się nie tylko nadciśnienia, lecz również obrzęków kończyn czy brzucha.

Przedstawione powyżej fakty świadczą, iż regularne przyjmowanie ashwagandhy ma duże znaczenie w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego. Ashwagandha pobudza także do pracy tarczycę, co także wpływa na podniesienie poziomu aktywność oraz przemiany materii organizmu.

Badania ukazujące wpływ ekstraktów z ashwagandhy wskazują, iż nie tylko podnosi ona odporność organizmu, lecz również hamuje podziały komórek nowotworowych i bierze udział w procesach ich niszczenia. Ważną rolę odgrywają tu sitoindozydy, które pobudzają aktywność białych krwinek z grupy limfocytów T. Związki te pobudzają również inne komórki opornościowe o nazwie makrofagów do procesu fagocytozy, czyli niszczenia komórek patogenów (bakterii, grzybów, wirusów), a także własnych – nieprawidłowych, uszkodzonych oraz martwych.

Witania polecana jest również w profilaktyce osteoporozy ze względu na to, iż hamuje proces utraty wapnia z kości, zmniejszając tym samym szybkość ich demineralizacji. Innym bardzo ciekawym działaniem ashwagandhy jest wpływ na kolor włosów – przy regularnym jej stosowaniu ustępuje częściowo siwizna, śmiało można więc ją nazwać ziółkiem odmładzającym.

Ashwagandha pomaga również zwalczyć infekcje i ma działanie przeciwzapalne, toteż zaleca się ją stosować w przypadku infekcji bakteryjnych (zwłaszcza gruźlicy), astmy i chorób reumatycznych (poza RZS). Tradycyjnie witania polecana jest również do przyjmowania kobietom uskarżającym się na nieregularne miesiączkowanie.

W obecnych czasach po witanię coraz częściej sięga też przemysł kosmetycznych. Ze względu na właściwości odmładzające i regeneracyjne używana jest często jako składnik kosmetyków pielęgnacyjnych, głównie kremów i olejków.

Ashwagandha jest zazwyczaj dostępna w postaci suchego ekstraktu, a rzadziej – jako sproszkowany surowiec, i występuje w suplementach diety samodzielnie lub w połączeniu z innymi ziołami.

Przeciętne dawkowanie standaryzowanego wyciągu z korzenia aszwagandy to 450-500 mg dwa razy dziennie, co daje maksymalną porcję 1 g produktu na dobę.

Ashwagandha nie jest jednak ziołem dla wszystkich – powinny unikać jej kobiety w ciąży i karmiące. Ponadto osoby leczące się barbituranami nie mogą stosować ashwagandhy, gdyż wchodzi ona w interakcje z tymi lekami.

Nie powinny jej przyjmować również osoby z nadczynnością tarczycy ze względu na działanie pobudzające na ten gruczoł dokrewny (oraz przyjmujące leki regulujące jego pracę), a ponadto osoby z niskim ciśnieniem krwi. Pobudzanie pracy układu odpornościowego przez ashwagandhę może dać niekorzystny efekt w przypadku chorób autoimmunologicznych takich jak stwardnienie rozsiane, toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS).

W przypadku przyjmowania leków, zwłaszcza stosowanych w leczeniu cukrzycy, nadciśnienia i wymienionych wyżej chorób, przyjmowanie aszwagandy należy skonsultować z lekarzem.

ZOBACZ: Dlaczego długotrwały stres jest groźny dla zdrowia?