Niskie ciśnienie krwi – objawy, przyczyny i metody leczenia hipotonii. Kiedy niedociśnienie powinno być powodem do niepokoju?

Niskie ciśnienie krwi to sytuacja, w której skurczowe ciśnienie tętnicze krwi nie przekracza 100 mm Hg, a ciśnienie rozkurczowe wynosi mniej niż 60 mm Hg w ciągu dnia.

Inne wytyczne mówią o tym, że hipotonia występuje wówczas, gdy ciśnienie nie przekracza 115/70 mm Hg w ciągu dnia w przypadku mężczyzn i 100/65 mm Hg u kobiet oraz odpowiednio 97/56 mm Hg lub 92/52 mm Hg w nocy.

Niedociśnienie może dotyczyć też jedynie ciśnienia skurczowego lub rozkurczowego. Dla porównania o nadciśnieniu tętniczym mówimy wówczas, gdy wartości uzyskane w pomiarach przekraczają 140/90 mm Hg.

Jako niskie ciśnienie określa się także spadek ciśnienia o ponad 40 mm Hg w stosunku do wartości właściwej dla danego pacjenta.

Niskie ciśnienie krwi nazywane jest też niedociśnieniem, hipotensją lub hipotonią i wyróżnia się trzy jego podstawowe typy:

• Niedociśnienie samoistne (pierwotne) – jego przyczyna jest nieznana, ale często jest ono dziedziczone. W tym przypadku niskie ciśnienie utrzymuje się przewlekle.
• Niedociśnienie wtórne – jest związane z innymi chorobami, np. układu krążenia, hormonalnego czy metabolicznymi; występuje też m.in. u chorych leczących nadciśnienie tętnicze, które przedawkowały leki na obniżenie ciśnienia.
• Niedociśnienie ortostatyczne – obserwuje się wtedy zjawisko obniżenia wartości ciśnienia tętniczego po zmianie pozycji ciała z leżącej na stojącą. W pozycji stojącej ciśnienie skurczowe spada o co najmniej 20 mm Hg, a ciśnienie rozkurczowe o 10 mm Hg w ciągu 3 minut). Ten typ niedociśnienia pojawia się najczęściej u osób w podeszłym wieku, chorych z cukrzycą, przyjmujących leki moczopędne lub rozszerzające naczynia krwionośne oraz tych, które często spożywają alkohol. W celu rozpoznania problemu wykonuje się test pionizacyjny (head-up tilt test, HUTT).

Zobacz także: Masz wysokie tętno? Przyczyną może być poważna choroba. Sprawdź, jaki powinien być prawidłowy puls. Jak zmierzyć i obniżyć za wysokie tętno?

Hipotonia może pojawić się na krótki czas, np. przez kilka lub kilkanaście godzin, np. we wstrząsie anafilaktycznym, lub występować w sposób przewlekły, jak ma to miejsce m.in. u osób cierpiących na niewydolność serca.

Podczas gdy niedociśnienie ortostatyczne może być powodem rozwoju chorób układu krążenia, a nawet zgonu, przewlekłe niedociśnienie tętnicze nie wymaga zazwyczaj leczenia środkami farmakologicznymi.

Niskie ciśnienie tętnicze może nie powodować objawów, jak ma to miejsce w przypadku przewlekłego niedociśnienia. Z kolei hipotonia ortostatyczna, która powoduje gwałtowny spadek ciśnienia po zmianie pozycji na stojącą, może prowadzić do omdlenia.

Do głównych objawów zbyt niskiego ciśnienia należą:

• osłabienie,
• zawroty głowy,
• zmniejszenie tolerancji wysiłku fizycznego,
• zaburzenia rytmu serca,
• przyspieszenie tętna,
• mroczki przed oczami,
• nudności,
• nocne poty,
  [oziębienie dłoni i stóp,
• bladość cery,
• problemy z koncentracją,
• złe samopoczucie, zwłaszcza przy niskim ciśnieniu atmosferycznym.

Objawy hipotonii mogą występować przy stosunkowo wysokich wartościach ciśnienia, co zdarza się u osób starszych ze zmianami miażdżycowymi, a także przy tych niskich, co stwierdza się u osób młodych.

Hipotonia może być objawem wielu chorób, ale nie tylko. Sprzyjają jej też groźne dla organizmu stany, które wymagają podjęcia odpowiedniego działania.

Do wystąpienia hipotonii może przyczynić się:

• wstrząs, np. podczas rozległego urazu, oparzenia, krwotoku czy reakcji alergicznej,
• anemia,
• głód,
• pragnienie,
• odwodnienie podczas biegunki, wymiotów czy intensywnego pocenia się,
• dotkliwy stres.

Wtórne niedociśnienie może rozwinąć się na skutek chorób takich jak m.in.:

• cukrzyca,
• padaczka,
• zawał serca,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• niewydolność serca,
• tamponada serca,
• zatorowość płucna
• choroba Addisona,
• niedoczynność tarczycy,
• niedoczynność nadnerczy,
• niewydolność przysadki mózgowej.

Niedociśnienie ortostatyczne może pojawić się także u osób z nadciśnieniem, a jego przyczyną są zaburzenia krążenia krwi. Krew w tym przypadku gromadzi się podczas zmiany pozycji w kończynach dolnych i narządach wewnętrznych, a jej przepływ do serca zostaje zmniejszony, powodując gwałtowny spadek ciśnienia.

Niskie ciśnienie to także częsty skutek zażywania niektórych leków, na przykład lewodopy (L-DOPA) stosowanej w leczeniu choroby Parkinsona oraz leków nasercowych, a także w depresji (leki psychotropowe) i leków moczopędnych, a więc odwadniających.

Niskie ciśnienie stwierdza się poprzez pomiar ciśnienia krwi, najczęściej wykonywany za pomocą elektronicznego mankietu (rękawa).

Niedociśnienie występujące w sposób przewlekły i nie dające niepokojących objawów zwykle nie wymaga leczenia. U chorych z niewydolnością serca zbyt niskie ciśnienie wymaga jednak zmniejszenia dawek leków takich jak beta-blokery.

W przypadku osób w podeszłym wieku zażywających na stałe leki konieczne może być zmniejszenie dawek również innych farmaceutyków, na przykład tych stosowanych w chorobie Parkinsona i przy depresji, co jednak zawsze powinno obywać się po konsultacji z lekarzem.

W leczeniu hipotonii ortostatycznej stosuje się metody takie jak: lekkostrawna dieta i nauka odpowiedniego wstawania, tak by w pozycji stojącej nie następował gwałtowny spadek ciśnienia. Zaleca się, by z pozycji leżącej najpierw przechodzić do pozycji siedzącej, a dopiero wówczas wstawać.

Objawy hipotonii ortostatycznej można także zmniejszyć poprzez siadanie ze skrzyżowanymi nogami (co jest jednak niekorzystne dla układu żylnego nóg) oraz poprzez noszenie opaski uciskowej na brzuch, co zwiększa ciśnienie krwi w pozycji stojącej. Zapobiega to zawrotom głowy oraz utracie przytomności.

Rano, przed wstaniem z łóżka, zaleca się pacjentom wypicie dwóch szklanek chłodnej wody – podnosi to ciśnienie krwi o 20 mm Hg. Do wody można dodać odrobinę soli.

Osoby z niedociśnieniem powinny spać z lekko uniesioną górną połową ciała. Ponadto zaleca się umiarkowany wysiłek fizyczny.

Niskie ciśnienie krwi występujące w sposób ciągły i niedające niepokojących objawów nie jest stanem zagrażającym zdrowiu. Choć jednak kardiolodzy przyjmują, że niedociśnienie samoistne jest mniej niekorzystne dla pacjenta niż nadciśnienie, z badań naukowych wynika, że wcale nie jest ono obojętne dla zdrowia.

U osób z przewlekłym niedociśnieniem tętniczym, które najczęściej ma podłoże genetyczne, wykazano mniejszą elastyczność tętnic w porównaniu z osobami o normalnym ciśnieniu krwi. Powoduje to spowolnienie przepływu krwi i jest właściwym powodem spadku jej ciśnienia. W rezultacie tkanki organizmu są mniej dotlenione, co w późniejszym wieku może powodować szereg dolegliwości i zmian chorobowych.

Natomiast niedociśnienie ortostatyczne zagraża nie tylko zdrowiu, ale i życiu pacjenta. Oprócz tego, że często wywołuje omdlenia, może też nasilać niedokrwienie serca przy chorobach układu krążenia.

Powodem do niepokoju jest również niskie ciśnienie w ciąży, szczególnie jeśli przyszła mama miała wcześniej ciśnienie w normie. Może to wskazywać na osłabienie, a nawet wewnętrzny krwotok i powinno być jak najszybciej skonsultowane z lekarzem.

Ponieważ niedociśnienie może prowadzić do powolnego rozwoju różnych chorób, warto stosować naturalne sposoby na podniesienie jego wartości. Należą do niego przede wszystkim aktywność fizyczna i prawidłowe spożycie sodu i soli.

ZOBACZ: Koronawirus jest wyjątkowo groźny dla osób z chorobami serca i cukrzycą. Czy wszyscy pacjenci powinni się obawiać?
Eksperci:

• prof. Krzysztof Łabuzek, specjalista chorób wewnętrznych, farmakologii klinicznej i diabetologii
• prof. dr hab. n. men. Piotr Jankowski, kardiolog, internista
• prof. dr hab. n. med. Anna Boroń-Kaczmarska, lekarz chorób zakaźnych