Przyrządzasz tak ostropest? Robisz to źle. Zobacz, czym grozi popularny błąd oraz jak prawidłowo stosować to zioło

Nasiona ostropestu plamistego to popularny i skuteczny surowiec ziołowy, który działa ochronnie na wątrobę i pomaga w przypadku działania na nią toksycznych związków i leków. Często stosuje się go w chorobach wątroby, cukrzycy czy zaburzeniach lipidowych.

Ostropest plamisty (Sylibum marianum) zawiera sylimarynę – kompleks flawonolignanów, w którym połowę stanowi sylibina – inaczej sylibinina. Nasionach mają do 3 proc. sylimaryny, a występuje głównie w łupinach nasiennych.

W nasionach występują też inne cenne związki, w tym fitosterole, witamina E, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, flawonoidy, białko i błonnik. Wspomagają one działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i usprawniające przemiany tłuszczów sylimaryny.

Właściwości ostropestu:

• pobudza produkcję i wydzielanie żółci,

• wspomaga procesy detoksykacji w wątrobie,

• chroni komórki wątroby,

• wspomaga rozkład tłuszczu,

• zmiękcza stolec, przyspiesza pasaż jelitowy i przeciwdziała zaparciom,

• chroni błony komórkowe,

• zmniejsza stres oksydacyjny,

• hamuje wydzielanie zapalnych związków, w tym prostaglandyn i leukotrienów,

• zapobiegając marskości i zwłóknieniu wątroby, nerek oraz serca,

• obniża poziom cholesterolu we krwi,

• hamuje rozwój miażdżycy,

• chroni przed wytrącaniem kamieni żółciowych,

• działa rozkurczowo, np. dawka 150-200 mg znosi kolkę żółciową,

• hamuje podziały, a więc rozwój komórek nowotworowych.

Ochronne działanie sylimaryny na wątrobę dotyczy wielu toksycznych substancji, w tym:

• etanolu,

• mikotoksyny,

• toksyny muchomora sromotnikowego,

• leków: paracetamolu, acetaminofenu, piramidonu, antypiryny,

• chloroformu,

• eteru,

• czterochlorku węgla.

Nowe badania wskazują także na ochronę komórek nerwowych przed rozwojem chorób neurodegeneracyjnych, a także dzianie antyrakowe, przeciwcukrzycowe i kardioprotekcyjne. Właściwości ochronne przed toksycznym działaniem alkoholu dotyczą także męskich plemników.

Ostropest plamisty można spożywać w postaci suszonych nasion (fructus Silybi mariani lub fructus Cardui mariae), które trzeba w odpowiedni sposób przygotować do spożycia.

Dostępne są także suplementy diety z ostropestem w postaci kapsułek, tabletek, kropli, roztworów do picia. Sylimaryna jako kompleks aktywny pojawiła się w Niemczech już pod koniec lat 60. XX w., a jej stosowanie jest obecnie powszechne. Dostępne w produktach wyciągi z ostropestu są zwykle standaryzowane na zawartość 70-80 procent sylimaryny.

Skuteczne działanie ostropestu wymaga właściwego stosowania, co dotyczy szczególnie jego dawek, sposobu przechowywania i przygotowania, a także odpowiedniej długości kuracji.

Sylimarynę przyjmuje się w dawce 100-200 mg 1-3 razy dziennie, które przyjmuje się przed czy bezpośrednio po posiłku, choć w niektórych przypadkach stosuje się też dawki 250-750 mg.

Co ważne, kuracja musi być prowadzona przez co najmniej 6 miesięcy, by doszło do wysycenia komórek i możliwe było utrzymanie stałego poziomu związków we krwi.

Kolejną kwestią jest wysoka zawartość związków tłuszczowych w nasionach ostropestu, z powodu której szybko jełczeją. Dlatego powinny być kupowane jak najświeższe i przechowywane w lodówce. Przed użyciem można je zmielić, jednak najlepiej zrobić to bezpośrednio przed samym przygotowaniem i nigdy na zapas.

W końcu ważny jest aspekt praktyczny, czyli odpowiednie przygotowanie ostropestu do picia. Właściwa metoda nie powoduje rozkładu związków czynnych z nasion i pozwala wydobyć zwłaszcza zawarte w nich związki śluzowe.

Tak samo jak w przypadku nasion lnu, ostropestu nie należy narażać na działanie wysokiej temperatury. Powoduje ona degradację sylimaryny i innych związków, osłabiając skuteczność działania. W procesie tym mogą też powstawać szkodliwe substancje.

Nasion ostropestu nie należy zalewać wrzącą ani gorącą wodą, a tym bardziej podgrzewać przez półgodziny, jak wskazują niektóre przepisy (co prawda w temperaturze poniżej wrzenia, ale w praktyce jest trudne do wykonania). Zalecane są więc nie herbatka z ostropestu czy napar, tylko macerat z całych nasion.

Przygotowanie ostropestu do picia: zalej łyżeczkę (4 g) całych nasion szklanką wody (200-300 ml) zimnej, o temperaturze pokojowej albo letniej, przykryj i odstaw w ciemne miejsce na kilkanaście godzin, np. całą noc. Nasiona napęcznieją jak kleik lniany i należy spożyć je wraz z płynem. Po taki napój warto sięgać 2-3 razy dziennie.

Krócej trwa przygotowanie gęstego napoju z nasion mielonych w takiej samej dawce 4 g, które warto mieszać wodą z użyciem trzepaczki.

Taka porcja napoju ma ok. 15 kcal. W 100 g nasion jest natomiast 373 kcal, 22 g tłuszczu (w tym niespełna 5 g kwasów tłuszczowych nasyconych), 4,15 g węglowodanów, 17,5 g białka i 44 g błonnika.

Ponieważ roślinne śluzy wiążą różne substancje, warto zachować odstęp 2-4 godzin między przyjmowaniem ostropestu a leków lub suplementów diety.

Przyjmowany w umiarkowanych ilościach ostropest plamisty jest bezpieczny. Zwłaszcza większe dawki mogą wywołać działania niepożądane. Skutki uboczne zwykle są jednak łagodne i mogą to być zaburzenia żołądkowe, biegunka, nudności i wymioty. W kontakcie z rośliną i jej częściami może rozwinąć się wysypka skórna.

Nasiona ostropestu mogą wywołać objawy alergii u osób uczulonych na spokrewnione rośliny takie, jak ambrozja, chryzantema, nagietek, stokrotka, rumianek czy krwawnik.

Przeciwwskazaniem do terapii jest historia chorób onkologicznych oraz aktywne nowotwory hormonozależne, takie jak rak piersi, jajnika, trzonu macicy czy prostaty. Ponadto należy zachować ostrożność w przypadku mięśniaków i endometriozy.

Jako źródło związków o silnym działaniu na wątrobę ostropest plamisty może wpływać na metabolizm leków w tym narządzie, dlatego łączenie go z wieloma substancjami aktywnymi. Na liście znajdują się m.in.:

• leki przeciwzakrzepowe rozrzedzające krew, jak warfaryna i klopidogrel,

• blokery kanału wapniowego na nadciśnienie i arytmię serca,

• niektóre antybiotyki,

• pigułki antykoncepcyjne i HTZ,

• leki antyalergiczne takie, jak feksofenadyna,

• leki obniżające cholesterol takie, jak statyny, w tym lowastatyna,

• leki uspokajające, np. alprazolam, diazepam i lorazepam,

• leki przeciwpsychotyczne, w tym pochodne butyrofenonu takie, jak haloperidol, oraz pochodne fenotiazyny (chlorpromazyna, flufenazyna i prometazyna),

• przeciwpadaczkowa fenytoina,

• środek znieczulający halotan,

• leki na HIV takie, jak indinawir czy sakwinawir,

• chemioterapeutyki,

• niektóre leki antynowotworowe, w tym raloksyfen.

W przypadku przyjmowania leków na stałe i chorób przewlekłych kurację nasionami ostropestu należy skonsultować z lekarzem. Ze względu na brak danych nie powinny stosować jej kobiety w ciąży i podczas laktacji, a także dzieci poniżej 12. roku życia.

Źródła:

• Sylimaryna, sylimarol i ostropest Medycyna dawna i współczesna dr Henryk Różański

• Milk thistle Icahn School of Medicine at Mount Sinai