Te dzikie owoce występują jesienią. Które warto zbierać?
Jadalne dzikie owoce można spotkać w lasach, na łąkach, nieużytkach, zdziczałych sadach i ogrodach. Do zbierania nadają się tylko te rosnąca z dala od dróg i zakładów przemysłowych.
Do najpopularniejszych owoców dostępnych jesienią, przeważnie od września do października, należą:
- dereń właściwy, inaczej jadalny (Cornus mas),
- śliwa tarnina (Prunus spinosa),
- rokitnik zwyczajny (Hipophae rhamnoides),
- pigwowiec japoński (Chaenomeles japonica),
- róża, m.in. psia (Rosa canina), pomarszczona (R. rugosa), francuska (R. gallica) i stulistna (R. centifolia),
- głóg jednoszyjkowy (Crategus monogyna) i dwuszyjkowy (C. laevigata),
- jarząb pospolity czyli jarzębina (Sorbus aucuparia),
- berberys zwyczajny (Berberis vulgaris).
- kalina koralowa (Viburnum opulus) i śliwolistna (V. prunifolium),
- bez czarny (Sambucus nigra), którego owoce dostępne są już latem, ale te wciąż wiszące na drzewie można zbierać po przymrozku.
Sprawdź koniecznie:
Niektóre popularne owoce, jak np. tworzone przez kasztanowca zwyczajnego (Aesculus hippocastanus) nie są wprawdzie jadalne, ale przyrządza się z nich preparaty stosowane zewnętrznie. Inne mogą być spożywane wyłącznie po odpowiedniej obróbce, która zmniejsza w nich zawartość niekorzystnie działających związków. Mówimy wtedy, że są to możliwie toksyczne owoce jadalne.
Przetwory z nietypowych jesiennych owoców mają nie tylko oryginalny smak, ale też cenne właściwości prozdrowotne i lecznicze. Sprawdź, jak działają na organizm najbardziej polecane dzikie owoce!
Jakich owoców nie zbierać? Uwaga na toksyczne owoce jadalne oraz gatunki trujące!
Dzikie owoce jadalne mogą być mylone z tymi, które są toksyczne. Ich spożycie zwłaszcza na surowo może doprowadzić do ciężkich powikłań, a nawet do zgonu.
Niektóre z wymienionych poniżej owoców są co prawda stosowane jako surowiec leczniczy, lecz wymagają odpowiedniego przygotowania i dawkowania, dlatego chcąc korzystać z ich właściwości wspomagających leczenie niektórych chorób powinno się korzystać z gotowych standaryzowanych preparatów.
Uwaga! Owoców tych roślin nie należy zbierać lub można zrywać tylko w stanie dojrzałym i poddawać odpowiedniej obróbce:
- Jarząb pospolity, czyli jarzębina (Sorbus aucuparia) – choć pomarańczowe owoce tego drzewa są surowcem do wytwarzania przetworów, warto pamiętać, że spożywane na surowo są szkodliwe. Występujące wtedy objawy to zaburzenia żołądkowo-jelitowe związane z działaniem przeczyszczającym surowca, a także czerwona wysypka na ciele rozszerzenie źrenic i zaburzenia świadomości. Gotowanie niweluje te działania.
- Kalina koralowa (Viburnum opulus) i kalina hordowina (Viburnum lantana) – połyskujące czerwone owoce krzewu kaliny (u hordowiny czarne i występujące w gronie wraz z innymi o różnym stopniu dojrzałości) są gorzkie, dopóki nie zostaną przemrożone na krzaku lub w domu. Nieprzetworzone owoce działają drażniąco na przewód pokarmowy, powodując wymioty i biegunkę. Gdy dojdzie do zatrucia ogólnoustrojowego, objawami są zawroty głowy, porażenie ruchowe, zaburzenia mowy, utrata przytomności lub zapaść, a u dzieci może występować krwiomocz.
Dowiedz się więcej na temat:
- Dziki bez czarny (Sambucus nigra) – choć jego niemal czarne owoce są jadalne i smaczne, te jeszcze niedojrzałe i obecne w gronie obok w pełni zdatnych do spożycia są trujące. Zawierają glikozyd cyjanowodorowy wywołując nudności, wymioty, dreszcze, utratę świadomości. Nie zaleca się zwłaszcza jedzenia świeżych owoców z pestkami i picia soku surowego. Jagody powinny przechodzić dokładną selekcję i przed spożyciem być poddawane ogrzewaniu, np. w ramach pasteryzacji soku lub gotowania galaretki czy dżemu. Choć dojrzewają latem, można i warto zbierać je po przymrozkach.
- Jałowiec pospolity (Juniperus communis) – niebieskofioletowe owoce tego krzewu iglastego zawierają toksyny drażniące układ pokarmowy i moczowy, które zmieniają zapach moczu na fiołkowy oraz nasilają perystaltykę jelit, częstotliwość pracy serca i oddechu. Typowe objawy zatrucia to ból w okolicach nerek, parcie na pęcherz, częste oddawanie moczu i obecność w nim białka oraz krwi.
Przeczytaj również na temat:
- Pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna) – ta chroniona bylina wydaje czarne jagody, które przez osoby niedoświadczone bywają mylone z jadalnymi owocami, zwłaszcza, że mają słodkawy smak. Jednak już po 15-60 minutach pojawiają się objawy zatrucia obecnymi w nich toksynami (m.in. atropiną). To pobudzenie psychoruchowe, gonitwa myśli, słowotok, halucynacje, majaczenie, niepokój, euforia, płaczliwość, zaburzenia koordynacji ruchów, a także drgawki, nudności, zawroty głowy, zaburzenia widzenia i mowy, światłowstręt, napady szału, przyspieszone tętno i oddech, nadciśnienie tętnicze, rozszerzenie źrenic, zaczerwienienie twarzy, suchość błon śluzowych, pragnienie i gorączka. Spożycie 10 jagód pokrzyku przez osobą dorosłą i 4 sztuk przez dziecko może być śmiertelne.
- Kruszyna pospolita lub szakłak kruszyna (Rhamnus fragula) – owoce tego krzewu w trakcie dojrzewania zmieniają swój kolor z zielonego na czerwony, a później na czarny. Zawierają trujące alkaloidy i glikozydy i tak, jak stosowana coraz rzadziej w lecznictwie kora, mają silne działanie przeczyszczające. Powodują nękające bóle brzucha, nudności i wymioty, krwawe biegunki, zawroty głowy i zaburzenia wodno-elektrolitowe, po spożyciu możliwe są zapaść i uszkodzenia nerek.
- Psianka (Solanum) słodkogórz (S. dulcamara), czarna (S. nigrum) i paprykowata (S. pseudoapsicum) – owoce tego pnącza są tak trujące, że niebezpieczne dla życia może być spożycie już 6 sztuk. Zawartość toksycznych związków, do których należą alkaloidy i glikozydy, rośnie w miarę dojrzewania jagód. Powodują pobudzenie, a następnie porażenie ośrodka oddechowego w mózgu, rozpad czerwonych krwinek i uszkadzanie komórek narządów wewnętrznych. Objawy zatrucia to bóle brzucha, nudności, gwałtowne biegunki, zawroty głowy, rozszerzenie źrenic, niepokój i lęki, duszność, gorączka, drgawki pieczenie w jamie ustnej, przyspieszenie pracy serca, ospałość, zaburzenia świadomości i jej utrata, a także zgon. Może pojawić się też jednak symptom nietypowy w postaci obniżenia temperatury ciała.
- Ostrokrzew kolczasty (Ilex aqiufolium) – owoce tego zimozielonego krzewu lub drzewa mają atrakcyjny czerwony kolor, ale są trujące i wywołują objawy ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego, takie jak nudności, wymioty i biegunka, a także wzmożoną senność
- Cis pospolity (Taxus baccata) – wiecznie zielone drzewo iglaste jest niemal w całości toksyczne. Pojawiające się jesienią czerwone owoce mają wprawdzie jadalną miseczkowatą osnówkę, ale już pestki są źródłem trujących związków, więc najlepiej je omijać. Objawy zatrucia pojawiają się po 1-2 godzinach od spożycia i obejmują zaburzenia trawienne (wymioty, bóle brzucha), zawroty głowy, rozszerzenie źrenic, spłycenie oddechu, spowolnienie i nieregularność pracy serca, utrata przytomności. Rozwijająca się niewydolność krążeniowa i oddechowa mogą doprowadzić do zgonu.
- Wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum) – owoce tego krzewu zawierają trucizny podrażniające skórę i wywołujące jej stan zapalny, a nawet owrzodzenia i martwicę (przy dłuższym kontakcie). Spożyte powodują obrzęk w obrębie jamy ustnej, ból i pieczenie, ślinotok, pragnienie, nudności i wymioty, biegunkę i kurczowe bóle brzucha, częstoskurcz serca, gorączkę, bóle i zawroty głowy, pobudzenie ruchowe, duszność, zapaść. Zatrucie skutkuje też uszkodzeniem nerek, a świadczące o tym objawy to białkomocz i krwiomocz. Dawką śmiertelną dla dziecka może być już 10 dojrzałych owoców wawrzynka.
- Czerniec gronkowy (Actea spicata) – to bylina o liściach podobnych do porzeczki i czerwonych owocach, które zawierają toksyny powodujące zaczerwienienie skóry i powstawanie na niej pęcherzy. Spożycie skutkuje nudnościami i wymiotami, pojawiają się duszność i stan odurzenia.
- Kasztanowiec pospolity (Aesculus hippocastanum) – brązowe nasiona nie są jadalne, zawierają bowiem trujące saponiny. Należy do nich escyna, która ma cenne właściwości przeciwżylakowe i poprawiające ukrwienie skóry, dzięki którym preparaty z kasztanów są z powodzeniem stosowane zewnętrznie. Objawy zatrucia po spożyciu owoców kasztanowca pospolitego to senność, pragnienie, zaczerwienienie skóry twarzy, rozszerzenie źrenic, gorączka, nudności i wymioty, bóle głowy i brzucha, niepokój, zaburzenia świadomości.
Sprawdź, jak przyrządzić zdrowe przetwory z sezonowych polskich owoców:
Sezonowe przetwory bez cukru – 10 zdrowych przepisów zawiera...
- „Zioła. Jak zbierać, przetwarzać, stosować”, Magdalena Gorzkowska, Wyd. BOSZ;
- „Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa”, red. Halina Strzelecka i Józef Kowalski, Wydawnictwo Naukowe PWN;
- „Wszystko o ziołach”, Ursel Buehring, Świat Książki;
- „Apteka w polu i w ogrodzie”, Teresa Lewkowicz-Mosiej, Prószyński i S-ka;
- „Lecznicze dary natury. 200 uzdrawiających ziół”, Wyd. Reader’s Digest;
- „100 roślin w twojej kuchni”, Maria Szustakowska-Chojnacka, PZWL;
- „Rośliny trujące, zwierzęta jadowite”, Danuta Prokopowicz, Wyd. „Ekonomia i Środowisko”;
- Kalina – Viburnum, dr Henryk Różański, Medycyna dawna i współczesna
- Functional properties of Cornelian cherry (Cornus mas L.): a comprehensive review, European Food Research and Technology
Czy zioła mogą być szkodliwe? 10 ziół o niebezpiecznym działaniu
ZOBACZ: Jarzębina w kuchni – jak ją wykorzystać?
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?