Te dzikie owoce występują jesienią i są idealne na przetwory. Dereń, pigwowiec, rokitnik, kalina. Poznaj ich właściwości

Te dzikie owoce występują jesienią. Które warto zbierać?

Jadalne dzikie owoce można spotkać w lasach, na łąkach, nieużytkach, zdziczałych sadach i ogrodach. Do zbierania nadają się tylko te rosnąca z dala od dróg i zakładów przemysłowych.

Do najpopularniejszych owoców dostępnych jesienią, przeważnie od września do października, należą:

• dereń właściwy, inaczej jadalny (Cornus mas),
• śliwa tarnina (Prunus spinosa),
• rokitnik zwyczajny (Hipophae rhamnoides),
• pigwowiec japoński (Chaenomeles japonica),
• róża, m.in. psia (Rosa canina), pomarszczona (R. rugosa), francuska (R. gallica) i stulistna (R. centifolia),
• głóg jednoszyjkowy (Crategus monogyna) i dwuszyjkowy (C. laevigata),
• jarząb pospolity czyli jarzębina (Sorbus aucuparia),
• berberys zwyczajny (Berberis vulgaris).
• kalina koralowa (Viburnum opulus) i śliwolistna (V. prunifolium),
• bez czarny (Sambucus nigra), którego owoce dostępne są już latem, ale te wciąż wiszące na drzewie można zbierać po przymrozku.

Niektóre popularne owoce, jak np. tworzone przez kasztanowca zwyczajnego (Aesculus hippocastanus) nie są wprawdzie jadalne, ale przyrządza się z nich preparaty stosowane zewnętrznie. Inne mogą być spożywane wyłącznie po odpowiedniej obróbce, która zmniejsza w nich zawartość niekorzystnie działających związków. Mówimy wtedy, że są to możliwie toksyczne owoce jadalne.

Przetwory z nietypowych jesiennych owoców mają nie tylko oryginalny smak, ale też cenne właściwości prozdrowotne i lecznicze. Sprawdź, jak działają na organizm najbardziej polecane dzikie owoce!

Jakich owoców nie zbierać? Uwaga na toksyczne owoce jadalne oraz gatunki trujące!

Dzikie owoce jadalne mogą być mylone z tymi, które są toksyczne. Ich spożycie zwłaszcza na surowo może doprowadzić do ciężkich powikłań, a nawet do zgonu.

Niektóre z wymienionych poniżej owoców są co prawda stosowane jako surowiec leczniczy, lecz wymagają odpowiedniego przygotowania i dawkowania, dlatego chcąc korzystać z ich właściwości wspomagających leczenie niektórych chorób powinno się korzystać z gotowych standaryzowanych preparatów.

Uwaga! Owoców tych roślin nie należy zbierać lub można zrywać tylko w stanie dojrzałym i poddawać odpowiedniej obróbce:

• Jarząb pospolity, czyli jarzębina (Sorbus aucuparia) – choć pomarańczowe owoce tego drzewa są surowcem do wytwarzania przetworów, warto pamiętać, że spożywane na surowo są szkodliwe. Występujące wtedy objawy to zaburzenia żołądkowo-jelitowe związane z działaniem przeczyszczającym surowca, a także czerwona wysypka na ciele rozszerzenie źrenic i zaburzenia świadomości. Gotowanie niweluje te działania.
• Kalina koralowa (Viburnum opulus) i kalina hordowina (Viburnum lantana) – połyskujące czerwone owoce krzewu kaliny (u hordowiny czarne i występujące w gronie wraz z innymi o różnym stopniu dojrzałości) są gorzkie, dopóki nie zostaną przemrożone na krzaku lub w domu. Nieprzetworzone owoce działają drażniąco na przewód pokarmowy, powodując wymioty i biegunkę. Gdy dojdzie do zatrucia ogólnoustrojowego, objawami są zawroty głowy, porażenie ruchowe, zaburzenia mowy, utrata przytomności lub zapaść, a u dzieci może występować krwiomocz.

• Dziki bez czarny (Sambucus nigra) – choć jego niemal czarne owoce są jadalne i smaczne, te jeszcze niedojrzałe i obecne w gronie obok w pełni zdatnych do spożycia są trujące. Zawierają glikozyd cyjanowodorowy wywołując nudności, wymioty, dreszcze, utratę świadomości. Nie zaleca się zwłaszcza jedzenia świeżych owoców z pestkami i picia soku surowego. Jagody powinny przechodzić dokładną selekcję i przed spożyciem być poddawane ogrzewaniu, np. w ramach pasteryzacji soku lub gotowania galaretki czy dżemu. Choć dojrzewają latem, można i warto zbierać je po przymrozkach.
• Jałowiec pospolity (Juniperus communis) – niebieskofioletowe owoce tego krzewu iglastego zawierają toksyny drażniące układ pokarmowy i moczowy, które zmieniają zapach moczu na fiołkowy oraz nasilają perystaltykę jelit, częstotliwość pracy serca i oddechu. Typowe objawy zatrucia to ból w okolicach nerek, parcie na pęcherz, częste oddawanie moczu i obecność w nim białka oraz krwi.

• Pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna) – ta chroniona bylina wydaje czarne jagody, które przez osoby niedoświadczone bywają mylone z jadalnymi owocami, zwłaszcza, że mają słodkawy smak. Jednak już po 15-60 minutach pojawiają się objawy zatrucia obecnymi w nich toksynami (m.in. atropiną). To pobudzenie psychoruchowe, gonitwa myśli, słowotok, halucynacje, majaczenie, niepokój, euforia, płaczliwość, zaburzenia koordynacji ruchów, a także drgawki, nudności, zawroty głowy, zaburzenia widzenia i mowy, światłowstręt, napady szału, przyspieszone tętno i oddech, nadciśnienie tętnicze, rozszerzenie źrenic, zaczerwienienie twarzy, suchość błon śluzowych, pragnienie i gorączka. Spożycie 10 jagód pokrzyku przez osobą dorosłą i 4 sztuk przez dziecko może być śmiertelne.
• Kruszyna pospolita lub szakłak kruszyna (Rhamnus fragula) – owoce tego krzewu w trakcie dojrzewania zmieniają swój kolor z zielonego na czerwony, a później na czarny. Zawierają trujące alkaloidy i glikozydy i tak, jak stosowana coraz rzadziej w lecznictwie kora, mają silne działanie przeczyszczające. Powodują nękające bóle brzucha, nudności i wymioty, krwawe biegunki, zawroty głowy i zaburzenia wodno-elektrolitowe, po spożyciu możliwe są zapaść i uszkodzenia nerek.
• Psianka (Solanum) słodkogórz (S. dulcamara), czarna (S. nigrum) i paprykowata (S. pseudoapsicum) – owoce tego pnącza są tak trujące, że niebezpieczne dla życia może być spożycie już 6 sztuk. Zawartość toksycznych związków, do których należą alkaloidy i glikozydy, rośnie w miarę dojrzewania jagód. Powodują pobudzenie, a następnie porażenie ośrodka oddechowego w mózgu, rozpad czerwonych krwinek i uszkadzanie komórek narządów wewnętrznych. Objawy zatrucia to bóle brzucha, nudności, gwałtowne biegunki, zawroty głowy, rozszerzenie źrenic, niepokój i lęki, duszność, gorączka, drgawki pieczenie w jamie ustnej, przyspieszenie pracy serca, ospałość, zaburzenia świadomości i jej utrata, a także zgon. Może pojawić się też jednak symptom nietypowy w postaci obniżenia temperatury ciała.
• Ostrokrzew kolczasty (Ilex aqiufolium) – owoce tego zimozielonego krzewu lub drzewa mają atrakcyjny czerwony kolor, ale są trujące i wywołują objawy ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego, takie jak nudności, wymioty i biegunka, a także wzmożoną senność
• Cis pospolity (Taxus baccata) – wiecznie zielone drzewo iglaste jest niemal w całości toksyczne. Pojawiające się jesienią czerwone owoce mają wprawdzie jadalną miseczkowatą osnówkę, ale już pestki są źródłem trujących związków, więc najlepiej je omijać. Objawy zatrucia pojawiają się po 1-2 godzinach od spożycia i obejmują zaburzenia trawienne (wymioty, bóle brzucha), zawroty głowy, rozszerzenie źrenic, spłycenie oddechu, spowolnienie i nieregularność pracy serca, utrata przytomności. Rozwijająca się niewydolność krążeniowa i oddechowa mogą doprowadzić do zgonu.
• Wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum) – owoce tego krzewu zawierają trucizny podrażniające skórę i wywołujące jej stan zapalny, a nawet owrzodzenia i martwicę (przy dłuższym kontakcie). Spożyte powodują obrzęk w obrębie jamy ustnej, ból i pieczenie, ślinotok, pragnienie, nudności i wymioty, biegunkę i kurczowe bóle brzucha, częstoskurcz serca, gorączkę, bóle i zawroty głowy, pobudzenie ruchowe, duszność, zapaść. Zatrucie skutkuje też uszkodzeniem nerek, a świadczące o tym objawy to białkomocz i krwiomocz. Dawką śmiertelną dla dziecka może być już 10 dojrzałych owoców wawrzynka.
• Czerniec gronkowy (Actea spicata) – to bylina o liściach podobnych do porzeczki i czerwonych owocach, które zawierają toksyny powodujące zaczerwienienie skóry i powstawanie na niej pęcherzy. Spożycie skutkuje nudnościami i wymiotami, pojawiają się duszność i stan odurzenia.
• Kasztanowiec pospolity (Aesculus hippocastanum) – brązowe nasiona nie są jadalne, zawierają bowiem trujące saponiny. Należy do nich escyna, która ma cenne właściwości przeciwżylakowe i poprawiające ukrwienie skóry, dzięki którym preparaty z kasztanów są z powodzeniem stosowane zewnętrznie. Objawy zatrucia po spożyciu owoców kasztanowca pospolitego to senność, pragnienie, zaczerwienienie skóry twarzy, rozszerzenie źrenic, gorączka, nudności i wymioty, bóle głowy i brzucha, niepokój, zaburzenia świadomości.

Sprawdź, jak przyrządzić zdrowe przetwory z sezonowych polskich owoców:

ZOBACZ: Jarzębina w kuchni – jak ją wykorzystać?