Świerk na problemy oddechowe i trawienne. Zobacz, jakie właściwości mają igły, gałązki, olejek świerkowy. Sprawdź przepis na syrop i nalewkę

Świerk (Picea) ma wiele odmian – najbardziej znane to świerk pospolity (Picea abies), świerk srebrzysty i świerk biały. Roślina jest drzewem zimozielonym, które należy do rodziny sosnowatych. Rośnie dziko w lasach, najczęściej na terenach górskich. Ze względu na swoje walory i wygląd jest chętnie sadzony także w domowych ogródkach, w parkach i na skwerach.

Źródłem surowców leczniczych jest przede wszystkim świerk pospolity, który dorasta wysokości 50 m i żyje nawet 250 lat. Ma czerwonobrązową, łuszczącą się korę, gałęzie rosnące w piętrach, poziomo lub z wygięciem ku górze, błyszczące ciemnozielone igły o długości ok. 2 cm. Jako roślina rozdzielnopłciowa i ma występujące osobno kwiatostany męskie (w kolorze purpurowoczerwonym) i żeńskie (karminowo-zielonkawe), które są zapylane przez wiatr.

Czytaj także: Olejek pichtowy na zatoki, kaszel i gładką cerę. Wypróbuj go do inhalacji i picia. Sprawdź, co kryje olejek z jodły syberyjskiej

Powstające szyszki są zwisające, mają cylindryczny, wydłużony kształt i długość 10-18 cm. Drzewo zaczyna je wytwarzać, czyli owocować, dopiero po 30-40 latach od posadzenia.

Najlepszym momentem zbioru wierzchołków gałązek w celu przygotowania z nich herbatki czy nalewki to okres od grudnia do marca. Również wtedy igliwie jest najbardziej wartościowe. Młode gałązki można jednak zbierać przez cały rok, a także korzystać z szyszek. Natomiast żywicę świerku zbiera się, nacinając drewno, tak by otworzyć przewody żywicowe.

Surowcem leczniczym w przypadku świerku zwyczajnego są:

• młode gałązki – tzw. przyrosty,
• igliwie,
• szyszki,
• żywica,
• olejek eteryczny.

Pędy zbierane wczesną wiosną mają najwięcej żywicy i witaminy C, której zawartość wynosi 175-400 mg/100 g.

Sprawdź też: Nalewka z pędów sosny na kaszel i reumatyzm. Wypróbuj przepis na nalewkę z sosny i doceń jej właściwości lecznicze

Żywica pozyskiwana ze świerku zawiera składnik lotny w postaci olejku terpentynowego oraz nielotny – kalafonię, w której skład wchodzą kwas abietynowy, kwas pimarowy i kwas proabietynowy. Żywica świerkowa zawiera również prowitaminę A i dużą ilość witaminy C, a ponadto flawonoidy, seskwiterpeny, glikozydy oraz kwasy fenolowe (kwas chinowy, galusowy, katechowy, p-kumarowy), antocyjany, epikatechiny, kwas szikimowy, kwas bursztynowy, kwas jabłkowy i kwas fumarowy, cukry, alkohole cukrowe (pinitol) oraz fitosteryny (beta-sitosterol, cykloartanol).

Olejek eteryczny świerkowy otrzymuje się na drodze destylacji parą wodną z pędów i igliwia świerku, rzadziej w jego korowiny. Olejek ten zawiera substancje takie jak linalol, cymol i limonen oraz kamfen, borneol, santen, mircen czy octan bornylu – cenny antyoksydant występujący też w olejku sosnowym czy pichtowym (olejku z olejku z jodły syberyjskiej).

Występujące w świerku substancje zawarte w jego igliwiu, żywicy oraz olejku eterycznym mają silne właściwości antyseptyczne, przeciwzapalne na błony śluzowe oraz rozkurczowe w stosunku do mięśni gładkich tchawicy i oskrzeli, a także układu pokarmowego.

Preparaty ze świerku hamują rozwój bakterii i grzybów, ułatwiają odkrztuszanie wydzieliny w przypadku infekcji oddechowych, a następnie osuszają błony śluzowe. Ułatwiają oddychanie i mają właściwości napotne. Pobudzają także wydzielanie soku żołądkowego, ale nie jelitowego. Działają też moczopędnie i żółciopędnie.

Z igliwia i gałązek świerku można przygotować odwar, napar (często z innymi ziołami), syrop i nalewkę.

• Odwar z igliwia świerku robi się, zalewając 1 łyżkę pędów szklanką wodą i gotując całość przez ok. 7 minut. Pije się go 2 razy dziennie po 3 łyżki.
• Napar przygotowuje się, zalewając 2 łyżki suchego świerkowego igliwia 1 litrem wrzącej wody na 15 minut. Napar można pić tak jak odwar lub przygotować z jego dodatkiem rozgrzewającą kąpiel.
• Syrop świerkowy można przygotować z mocnego odwaru po jego przefiltrowaniu. Należy wymieszać go z 2 częściami cukru i 1 częścią miodu, dodać sok z cytryn do smaku i nieco mocnego alkoholu. Przyjmuje się go przy infekcjach oddechowych w ilości 1 łyżki kilka razy dziennie.
• Nalewka z szczytów gałązek lub igliwia świerku będzie gotowa w miesiąc. 2 szkl. surowca należy zalać 0,5 l alkoholu o mocy 40 proc., po czym zamknąć szczelnie i co parę dni wstrząsnąć. Przed spożyciem roztwór należy przecedzić przez sito i filtr do kawy. Dawkowanie to 1 łyżeczka trzy razy dziennie w niewielkiej ilości wody.

Odwar z igliwia lub gałązek świerku stosuje się pomocniczo w stanach zapalnych dróg oddechowych oraz układu pokarmowego. Można używać go również do inhalacji na zatoki.

Czytaj także: Herbata ze świerku na przeziębienie i kaszel. Wykorzystaj igły ze świątecznej choinki. Jak przygotować herbatę świerkową? Wypróbuj przepis

Nalewkę ze świerku, która ma długą trwałość, można stosować nie tylko wewnętrznie, ale również do przemywania skóry z problemem wyprysków, ropnych wykwitów i łojotoku. Pomoże też w leczeniu grzybicy i oparzeń skóry.

Gotowy olejek eteryczny świerkowy, który jest dostępny w sprzedaży, jest polecany m.in. do inhalacji przy zapaleniu zatok, grypie, przeziębieniu i katarze – na szklankę wrzącej wody stosuje się do inhalacji 10 kropli olejku świerkowego. Olejek może być też podawany doustnie (po rozcieńczeniu w soku, miodzie, mleku itp., w dawce 0,5-1 ml najlepiej 1-4 razy dziennie) poprawia trawienie, pomaga zwalczać pasożyty pokarmowe. Zwiększa ukrwienie jamy brzusznej, ale jednocześnie zmniejsza ilość śluzu w przewodzie pokarmowym.

Olejek świerkowy stosowany zewnętrznie pobudza krążenie krwi i limfy. Ma działanie przeciwbólowe i sprawdza się w łagodzeniu nerwobólów, bólów mięśniowych i stawowych, a także tych występujących przy urazach i reumatyzmie. Łagodzi również stany zapalne skóry.

Aromatyczny olejek świerkowy można też dodać do roztworu soli fizjologicznej (2 krople olejku na 10 ml roztworu) i stosować jako krople do nosa przy katarze i zapaleniu zatok.

Składniki produktów zielarskich ze świerku pomagają też wzmacniać układ odpornościowy, regulować procesy przemiany materii, a także koić nerwy i zdrowo spać. Kąpiel w naparze z igliwia świerku pomoże nie tylko przy zmęczeniu i bólach mięśniowo-stawowych, ale ma też działanie relaksujące, uspokajające i odświeżające.

Substancje zawarte w świerku mogą powodować uczulenia. Przy stosowaniu odwarów, naparów, nalewek i syropów świerkowych należy więc zachować ostrożność. W przypadku skłonności do alergii należy wykonać najpierw test, przyjmując lub nakładając na skórę jedynie niewielkie ilości preparatu.

Produkty na bazie świerku, zwłaszcza olejek eteryczny i nalewka, nie są wskazane w przypadku małych dzieci oraz kobiet w ciąży i karmiących piersią.