Sól fizjologiczna, czyli fizjologiczny rozwór soli. Zastosowanie do oczu, nosa i uszu oraz do inhalacji na zatoki, katar i kaszel

Sól fizjologiczna to wodny roztwór chlorku sodu (NaCl, natrium chloratum) o takim samym stężeniu, jakie występuje w płynach fizjologicznych człowieka, wynoszącym 0,9 procent (0,9 g/l). Stanowi więc roztwór izotoniczny.

Sól fizjologiczna jest dostępna w aptekach. Spektrum jej zastosowania jest na tyle szerokie, że polecenie jej używania możemy otrzymać zarówno od okulisty czy laryngologa, jak i od dermatologa czy lekarza. Fizjologiczny roztwór soli jest produktem bezpiecznym – również w przypadku małych dzieci. Jest też całkowicie nieszkodliwy, nie trzeba więc obawiać się możliwości jego połknięcia, co zdarza się zwłaszcza przy jego używaniu do przemywania oczu.

Przemywanie oczu solą fizjologiczną to najczęstsze zastosowanie roztworu chlorku sodu. Umożliwia nie tylko ich chwilowe nawilżenie (np. przed zdejmowaniem soczewek kontaktowych), ale także przepłukanie w przypadku dostania się do oczu pyłów lub innych ciał obcych, np. rzęsy.

Ponieważ stężenie soli w roztworze jest takie samo jak w płynie łzowym czy kroplach do oczu, nie powoduje on podrażnienia śluzówki ani gałki ocznej.

Używanie soli fizjologicznej do oczu zaleca się zwłaszcza osobom noszącym szkła kontaktowe. Wbrew zaleceniom producentów płynów dezynfekujących do takich soczewek nie są one wolne od substancji mogących podrażniać oko lub wywoływać reakcje alergiczne, co często występuje po dłuższym czasie ich stosowania. Szkła warto więc przepłukać solą fizjologiczną przed ich założeniem (oraz zdjęciem, co pomoże zapobiec mikrouszkodzeniom oka, jeśli są nawet trochę wyschnięte). Opłukania mogą też wymagać soczewki jednorazowe. Dodatkowo takiemu zabiegowi oczyszczającemu warto poddać oczy.

Solą fizjologiczną warto też przepłukiwać oczy z rana nawet wtedy, gdy nie poprzedza założenia „kontaktów” – pomoże to usunąć z nich podrażniające wydzieliny. Jest ich szczególnie dużo w warunkach zanieczyszczonego oraz suchego powietrza (ogrzewanie zimą, klimatyzacja latem), przy częstym używaniu nawilżających kropli do oczu (ich składniki gromadzą się w oku) i w zespole suchego oka; często powodują uczucie niemożliwego do wytrzymania swędzenia.

Sól fizjologiczną stosuje się również do przepłukiwania oczu w przypadku zapalenia spojówek i innych problemów okulistycznych powodujących ropienie oczu, co jest częstym problemem zwłaszcza w przypadku dzieci.

Warto przy tym zaznaczyć, że sól fizjologiczna nie jest polecanym środkiem do nawilżania oczu, ponieważ jej działanie jest krótkotrwałe. Do tego celu przeznaczone są tzw. „sztuczne łzy”, zawierające w swoim składzie zwłaszcza kwas hialuronowy (im więcej, tym lepiej, np. w stężeniu powyżej 0,4 proc.) i/lub ektoiną, która jest naturalnym polisacharydem.

Sól fizjologiczna znajduje zastosowanie do inhalacji, a dokładniej – nebulizacji, wykonywanych w przypadku trudności z oddychaniem i odkrztuszaniem wydzieliny, m.in. w infekcjach i innych stanach zapalnych górnego układu oddechowego.

Ponieważ urządzenia do inhalacji rozbijają płyn na drobne cząstki tworzące chłodną mgiełkę, może być ona głęboko wdychana i w ten sposób nawilżać drogi oddechowe i rozrzedzać zalegającą w nich wydzielinę. Fizjologiczny roztwór soli będzie do tego najbardziej odpowiedni z uwagi na swoją „kompatybilność” z tkankami organizmu i brakiem zanieczyszczeń.

Inhalacje z soli fizjologicznej są polecane nie tylko przy katarze, kaszlu i bólu zatok, ale też przy przebywaniu w klimatyzowanych i ogrzewanych pomieszczeniach, które powoduje nadmierne przesuszaniu się śluzówki. Soli fizjologicznej można też używać do płukania zatok, jest to jednak zabieg mniej bezpieczny niż inhalacje.

Sól fizjologiczną można aplikować bezpośrednio do nosa, co umożliwia nie tylko jego nawilżenie i usuwanie wydzieliny, ale również pomaga oczyścić go np. przy zapyleniu powietrza. Warto wspomnieć o tym, że roztwór soli dostaje się do nosa również podczas obfitego płukania nim oczu, i często spływa nawet do gardła, co umożliwia kompleksowe nawilżenie tych okolic.

Również i uszy można oczyścić z pomocą soli fizjologicznej, czy to za pomocą patyczków higienicznych, które po nawilżeniu są bardziej delikatne (ich używanie należy jednak ograniczyć do zewnętrznych rejonów małżowiny), czy też podawania do ucha – jednak do tych celów lepiej jest wykorzystać specjalne roztwory, zwłaszcza w aerozolu.

Sól fizjologiczna nie podrażnia skóry i nie uczula, może więc być używana do pielęgnacji skóry wrażliwej. Warto jest stosować ją jako zamiennik wody kranowej, która niekorzystnie wpływa na stan skóry z powodu pozostałości chloru, zanieczyszczeń i nieodpowiedniego pH. Choć nie zastąpi płynu do mycia twarzy, mleczka do demakijażu ani płynu micelarnego, warto użyć jej do zmywania zwłaszcza tego ostatniego. Wbrew powszechnym opiniom micele też są detergentem, i pozostawienie ich na skórze może przyczyniać się do jej podrażnień.

Soli fizjologicznej używa się też w gabinetach kosmetycznych i medycyny estetycznej, m.in. w zabiegach takich jak peeling wodno-tlenowy (oksybrazja). Jej celem jest usunięcie obumarłego naskórka, jednak bez podrażnień, które mogą wystąpić np. przy peelingu kwasami.

Fizjologiczny roztwór soli powinien jest też doskonałą bazą kosmetyków domowej roboty. Ze względu na jego czystość i obojętność dla skóry można w bezpieczny sposób łączyć go z innymi substancjami, w tym z wyciągami roślinnymi (z rumianku, nagietka). W ten sposób można przyrządzić samodzielnie np. tonik o działaniu dopasowanym do potrzeb skóry. Soli fizjologicznej można też użyć do przygotowania maseczki do twarzy zawierającej np. glinkę czy węgiel aktywny.

Sól fizjologiczna może być też używana do przemywania uszkodzeń skóry, jeśli nie mamy pod ręką odpowiedniego środka dezynfekującego, który najskuteczniej zapobiega zakażeniom ran, np. roztworu oktenidyny. W porównaniu z obmywaniem bieżącą wodą powoduje mniejsze szczypanie uszkodzeń skóry i nie stwarza ryzyka przedostania się do nich bakterii. Sól fizjologiczna sprawdzi się także w okładzie na skórę przy jej otarciach i podrażnieniach.

Sól fizjologiczna jest wyrobem medycznym dostępnym w jednorazowych ampułkach o pojemności najczęściej 5 ml i 10 ml, przy czym tylko te pierwsze są dostępne bez recepty. Taki roztwór jest sterylny, czyli czysty pod względem mikrobiologicznym. Po otwarciu jego przydatność do użycia wynosi maksymalnie 16 godzin. Taką wersję produktu najlepiej wybrać zwłaszcza do przemywania oczu. Jest oznaczony jako „Inj. Natr. Chlor. Isoton.” (Injectio Natrii Chlorati Isotonica) – izotoniczny roztwór do iniekcji, czyli wstrzykiwań, jest bowiem przeznaczony do wykonywania zastrzyków jako rozpuszczalnik rozpuszczalnik i nośnik leków. Cena ampułki wynosi średnio ok. 50 groszy.

Dostępne są też butelki z solą fizjologiczną o pojemności 0,5 litra – taki produkt w wersji sterylnej przeznaczony jest przede wszystkich do użytku szpitalnego (kroplówki) i dostępny na receptę. Sól fizjologiczna w opakowaniach 500 ml dostępnych bez recepty jest przeznaczona do użytku domowego m.in. w inhalatorach i nie spełnia warunków sterylności.

Do inhalacji/nebulizacji przeznaczone są też specjalne ampułki z solą fizjologiczną o małej pojemności. Warto wiedzieć, że wśród takich produktów znajdują się roztwory hipertoniczne (o zwiększonym stężeniu soli względem płynów ustrojowych)

ZOBACZ: Inhalacja i nebulizacja. Ekspert: Katarzyna Woźniak, lekarz