Ropiejące oczy u dziecka – możliwe przyczyny i leczenie. Czym przemywać zaropiałe oczy i kiedy umówić się na wizytę u pediatry?

Ropiejące oczy u dziecka przy katarze najczęściej wskazują na tzw. epidemiczne zapalenie spojówek i rogówki, będące następstwem zakażenia wirusowego. W ok. 90 proc. przypadków sprawcą są adenowirusy, dla których czas inkubacji wynosi do 3 tygodni. Oprócz ropnej wydzieliny pojawiają się wtedy objawy typowe dla przeziębienia.

Epidemiczne zapalenie spojówek i rogówki w pierwszej kolejności obejmuje spojówkę jednego oka. Po pewnym czasie ropieć zaczyna również drugie oko, a infekcja niebezpiecznie rozszerza się na rogówki.

U wielu dzieci równolegle pojawiają się także dodatkowe objawy, takie jak m.in.:

• podwyższona temperatura ciała,
• bóle głowy,
• uczucie osłabienia,
• powiększenie węzłów chłonnych, najczęściej przyusznych,
• infekcje dróg oddechowych
• światłowstręt,
• łzawienie oczu,
• przekrwienie spojówek,
• grudkowate zmiany na spojówkach,
• nacieki podnabłonkowe w obrębie rogówki,
• upośledzenie widzenia,
• uczucie obecności ciała obcego w oku.

W przypadku epidemicznego zapalenia spojówek i rogówki do postawienia trafnej diagnozy najczęściej wystarczy wywiad lekarski i obraz choroby. Rzadko zdarzają się przypadki, w których jej rozpoznanie wymaga przeprowadzenia szczegółowych badań.

Leczenie ma przede wszystkim charakter objawowy. Należy stosować krople do oczu (tzw. sztuczne łzy) i kłaść na oczy zimne okłady. Po wszystkich zabiegach konieczne jest dokładne mycie rąk, ponieważ epidemiczne zapalenie spojówek jest chorobą silnie zaraźliwą.

Adenowirusem można zakazić się nawet poprzez dotknięcie powierzchni, na której się znajduje. Dlatego w czasie leczenia dziecko powinno pozostawać w domu, gdzie należy wprowadzić specjalne zasady higieniczne. Konieczne jest używanie oddzielnych ręczników, które powinny być często zmieniane, podobnie jak poszewki poduszek i pościeli, w której śpi maluch.

Ropiejące oczy u dziecka bywają objawem nadmiernej reakcji immunologicznej organizmu na kontakt z alergenem. W jego następstwie dojść do rozwoju alergicznego zapalenia spojówek, która jest często występującą chorobą oczu.

W wyniku kontaktu błony śluzowych oka z alergenem znajdujące się w niej komórki tuczne są pobudzane do pracy przez przeciwciała IgE. Zaczynają wtedy wytwarzać histaminę, której działanie skutkuje wystąpieniem objawów stanu zapalnego. Jest on zlokalizowany w właśnie obszarze spojówek, ponieważ to tam występuje największe nagromadzenie komórek tucznych.

Główną przyczyną wystąpienia alergicznego zapalenia spojówek jest kontakt z alergenami takimi jak m.in.:

• roztocza kurzu domowego,
• zwierzęca sierść lub wydzieliny produkowane przez organizm zwierząt,
• pyłki roślin (m.in. traw i drzew),
• niektóre leki.

Choroba może też być spowodowana obciążeniem genetycznym. Stan zapalny powstaje w momencie, gdy łzy nie są w stanie usunąć czynnika wywołującego reakcję.

Objawy choroby zależą od jej postaci:

• Ostre alergiczne zapalenie spojówek rozwija się w gwałtowny sposób. U chorego dziecka pojawia się zaczerwienienie oczu, silne swędzenie i łzawienie. W tym przypadku wydzielina występuje w niewielkiej ilości. Ponieważ objawy stanu zapalnego pojawiają się gwałtownie i są wspólne również dla innych schorzeń narządu wzroku, rozpoznanie ostrej postaci alergicznego zapalenia spojówek nastarcza najwięcej trudności – konieczne jest przeprowadzenie dokładniejszych badań okulistycznych.
• Sezonowe alergiczne zapalenie spojówek najczęściej dotyczy konkretnych miesięcy w roku (najczęściej kwietnia, maja i czerwca), co jest związane z okresem pylenia określonych roślin. Objawy pojawiają się równolegle z alergicznym nieżytem nosa. Ich intensywność jest zależna od rodzaju alergenu. Zazwyczaj pojawia się kichanie i mocno nasilony wodnisty katar. Z tego powodu, jak również w związku z określoną porą występowania, sezonowe alergiczne zapalenie spojówek jest postacią najłatwiejszą do zdiagnozowania. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić przeprowadzenie testów skórnych pod kątem reakcji na konkretne alergeny.
• Przewlekłe alergiczne zapalenie spojówek wywołuje takie objawy, jak inne postaci zapalenia, ale występuje w sytuacji, gdy osoba uczulona jest narażona na kontakt z czynnikiem alergizującym przez cały rok. Po wykluczeniu innych dolegliwości, mogących być przyczyną dolegliwości, konieczne jest wykonanie testów alergicznych, a w niektórych przypadkach również oznaczenia przeciwciał we krwi.

Leczenie alergicznego zapalenia spojówek opiera się przede wszystkim na profilaktyce: dziecko powinno unikać ekspozycji na alergen:

• Jeżeli dolegliwość ma charakter sezonowy, w słoneczne i wietrzne dni dziecko powinno pozostawać w domu.
• Okna w pokoju, w którym przebywa malec, powinny być zamknięte.
• W momencie, kiedy wyjście z domu jest konieczne, dziecko powinno nosić okulary przeciwsłoneczne.
• Rodzice powinni przywiązywać szczególną uwagę do higieny ciała swojej pociechy alergeny powinny być usuwane ze skóry każdego dnia, zwłaszcza po powrocie z dworu.
• Uczulenie na sierść (czy ślinę zwierzęcia, jak ma to miejsce w przypadku alergii na kota) wymaga rezygnacji z posiadania zwierząt domowych, a jeżeli jest to niemożliwe, należy pilnować, żeby pupil nie wchodził do pokoju dziecka. Całe mieszkanie wymaga też częstego i dokładnego sprzątania.
• Dziecko nie powinno odwiedzać ogrodów zoologicznych i innych miejsc, w których występuje duże nagromadzenie zwierząt.
• Jeżeli dziecko uczulone jest na roztocza kurzu, poszczególne pomieszczenia w domu lub w mieszkaniu muszą być dokładnie sprzątane.
• Materac łóżka, pościel oraz pluszaki dziecka powinny być wietrzone i wymrażane. Również w tej sytuacji ważne jest to, by w pokoju dziecka nie spały zwierzęta domowe.

W przypadku wystąpienia objawów alergicznego zapalenia spojówek oczy dziecka należy przemywać roztworem soli fizjologicznej, co pozwoli na wypłukanie alergenu z worka spojówkowego.

W okresie, w którym może dojść do nasilenia symptomów (sezon pylenia roślin), warto podawać dziecku właściwe dla jego wieku leki przeciwalergiczne. Jeżeli objawy są wyjątkowo uporczywe, alergolog może zalecić terapię odczulającą.

Ropienie oka lub oczu u dziecka często towarzyszy infekcjom górnych dróg oddechowych o podłożu bakteryjnym. Wynika to z budowy anatomicznej kanałów nosowych, które u dzieci są krótsze i szersze niż u dorosłych, co ułatwia przenikanie drobnoustrojów.

Bakterie (podobnie zresztą jak wirusy) mogą być też przeniesione do oczu podczas kichania, kasłania i na skutek pocierania oczu. Nasilony katar może doprowadzić do wystąpienia obrzęku w obszarze kanałów łzowych, co utrudnienia odpływ wydzieliny z oka. W rezultacie powstają warunki idealne do namnażania bakterii.

W przebiegu infekcji bakteryjnej ropna wydzielina jest bardziej obfita i gęstsza niż ma to miejsce w przypadku infekcji wirusowej czy alergicznego stanu zapalnego spojówek.

Stan zapalny w obrębie spojówek rozwija się pod wpływem działania antygenów i mediatorów wydzielanych przy infekcji. Dochodzi wówczas do zwiększenia przepuszczalności ścian naczyń krwionośnych, na skutek którego przedostają się do niej białe krwinki i białka ochronne. Z pozostałości leukocytów, bakterii, martwych tkanek i wysięku powstaje ropna wydzielina.

Jeżeli równolegle z ropieniem oczu nie występują objawy charakterystyczne dla przeziębienia lub dla alergii, objaw może wynikać z mechanicznego uszkodzenia oka. Do takiej sytuacji najczęściej dochodzi w wyniku jego tarcia oka, ew. przedostania się zanieczyszczenia bądź ciała obcego.

W przypadku urazu ropa pojawia się w jednym oku, w samym jego kąciku. Dla odróżnienia w przebiegu zapalenia alergicznego, wirusowego lub bakteryjnego ropienie dotyczy zazwyczaj obojga oczu.

Ropiejące oko u niemowlaka to zjawisko dość powszechne. Wynika to z faktu, że zarówno w momencie przyjścia na świat, jak i tuż po urodzeniu, maluch jest szczególnie narażone na różnego rodzaju infekcje.

Częstą przyczyną pojawienia się żółtej, ropnej wydzieliny u niemowlaka jest infekcyjne zapalenie spojówek. Do zakażenia może dojść już w trakcie porodu, ale także w wyniku kontaktu z bakteriami obecnymi w szpitalu lub w domu.

Ropiejące oczko u niemowlaka jest zwykle następstwem zabiegu Credego, który w Polsce przeprowadza się u wszystkich noworodków. Zabieg polega na aplikacji do oczu kropli 1-procentowego roztworu azotanu srebra, a jego celem jest zapobieganie zakażeniu dwoinkami rzeżączki – bakteriami wywołującymi rzeżączkowe zapalenie spojówek, mogącymi bytować w drogach rodnych matki. Ropienie oczu jest w tym przypadku następstwem ich podrażnienia, nie jest jednak stanem niebezpiecznym i ustępuje po kilku dniach.

Często zdarza się ponadto, że ropiejące oko u noworodka jest skutkiem zablokowania kanału łzowego, w wyniku którego dochodzi do zapalenia woreczka łzowego. Wada ma charakter wrodzony, a jej przyczyną jest zwężenie kanału łzowego jednego lub obydwu oczu. Ponieważ zwężenie uniemożliwia odprowadzanie wydzieliny, prowadzi do zablokowania kanału i rozwoju stanu zapalnego.

Leczenie zapalenia woreczka łzowego u dziecka trwa nawet kilka tygodni. W tym okresie rodzice wykonują jego masaże zgodnie z instrukcją udzieloną przez okulistę. Konieczna jest aplikacja kropli do oczu, w niektórych przypadkach z zawartością antybiotyku. Jeżeli leczenie nie przyniesie oczekiwanego rezultatu, konieczne może okazać się przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego, polegającego na wprowadzeniu do kanału łzowego antyseptycznego płynu, podanego przez cienką sondę.

Również u niemowlaków częstą przyczyną ropienia oczu jest zapalenie spojówek – najmłodsi są szczególnie narażeni na tą dolegliwość. Podobnie jak u dzieci starszych, choroba może mieć podłoże alergiczne lub infekcyjne: wirusowe lub bakteryjne.

Ropiejące oczy u dziecka mogą mieć różne przyczyny, których rozpoznanie wymaga konsultacji lekarskiej. Wstępną diagnozę może jednak postawić każdy rodzic i nie jest to specjalnie skomplikowane.

W przypadku stanu zapalnego, będącego następstwem infekcji bądź alergii, zmiany dotyczą obu oczu. Często pojawia się też obrzęk powiek i charakterystyczne uczucie dyskomfortu, tzw. piasek pod powiekami. W niektórych przypadkach dziecko może też uskarżać się na pogorszenie ostrości widzenia. Jeżeli malec nie potrafi jeszcze opisać swoich dolegliwości, warto obserwować jego reakcje. W przebiegu stanu zapalnego dziecko często pociera oboje oczu.

Jeżeli ropa pojawia się tylko w jednym oku, najprawdopodobniej doszło do jego podrażnienia. Może to być wywołane silnym potarciem oka lub obecnością ciała obcego.

Ropienie oczu u dziecka wymaga wizyty u pediatry, jeśli utrzymuje się powyżej 3 dni i równolegle pojawiają się inne symptomy (obrzęk i/lub zaczerwienienie powiek, objawy przeziębienia lub alergii). Jeżeli zajdzie taka potrzeba, lekarz może wystawić skierowanie do okulisty.

U najmłodszych dolegliwość najczęściej występuje w łagodnej formie i mija zwykle po kilku dniach. W tym czasie warto zastosować domowe sposoby jej łagodzenia, które w większości przypadków przynoszą maluchom wyraźną ulgę.

Ropienie oczu u maluchów zwykle ustępuje samoistnie. Jeżeli jednak pomimo zastosowania leczenia domowego niepokojący objaw utrzymuje się przez kilka dni, a towarzyszy mu podwyższona temperatura oraz obrzęk i zaczerwienienie powiek, konieczna jest pomoc lekarza i wdrożenie odpowiedniej terapii – lekami przeciwalergicznymi, przeciwwirusowymi czy antybiotykami.

Jeżeli stan zapalny jest następstwem podrażnienia przez ciało obce, zostanie ono usunięte z oka. W niektórych przypadkach, gdy zachodzi konieczność przeprowadzenia bardziej szczegółowych badań lub objawy pojawiają się nagle i mają zaostrzony charakter, konieczna jest wizyta u okulisty.

Ropiejące oczy u dziecka mogą być dolegliwością o słabym nasileniu i występować jedynie rano. Wtedy wystarczy regularne przemywanie oczu malca jałowym roztworem soli fizjologicznej w formie ampułek.

Po przepłukaniu oka solą fizjologiczną ropę należy usunąć przy pomocy jałowego gazika, osobnego dla każdego oka. Istotny jest sposób przecierania oka od zewnętrznego kącika do wewnętrznego, czyli w kierunku nosa.

Skuteczne mogą okazać się też krople do oczu w postaci sztucznych łez. Choć nie leczą stanu zapalnego, skutecznie wypłukują wydzielinę ropną i pomagają usuwać czynniki drażniące. Ważne, by używać wyłącznie preparatów bez konserwantów i w formie płynnej, ponieważ zastosowanie żelu może utrudniać oczyszczanie oczu.

Choć polecane bywa też przemywanie oczu naparami ziołowymi, w przypadku dzieci należy zachować szczególną ostrożność – niektóre maluchy mogą zareagować na nie alergią. Takim problematycznym produktem jest rumianek, który może doprowadzić też do podrażnienia oka, a jego skuteczność w takich zastosowaniach nie została udowodniona.

ZOBACZ: Jak dbać o wzrok dzieci? Ekspert: dr Monika Dzięgielewska, okulista dziecięcy