Jak dobrać soczewki kontaktowe? Jak je zakładać, zdejmować i dbać o higienę, by mieć zdrowe oczy?

Większość problemów zdrowotnych związanych z noszeniem soczewek kontaktowych wynika z ich nieprawidłowego użytkowania, począwszy od wyboru „kontaktów” o nieodpowiednich parametrach, poprzez ich uszkodzenia mechaniczne, po niedostateczną higienę dłoni oraz soczewek i pielęgnację, która sprzyja podrażnieniom oka.

Aby zapewnić sobie zdrowe i bezstresowe korzystanie ze szkieł kontaktowych, warto przećwiczyć prawidłowy schemat ich zakładania i czyszczenia. To zalecane nawet wtedy, gdy soczewki nosi się od wielu lat – im dłuższe użytkowanie, tym więcej błędów zwykle wchodzi nam w nawyk.

Zobacz też: Powikłania od soczewek kontaktowych. Grożą ci, gdy nosisz je w zły sposób

Proces wyboru soczewek kontaktowych powinien być przeprowadzony skrupulatnie w salonie optycznym, który jest w stanie zapewnić odpowiednie szkła próbne. Po wstępnym okresie noszenia pary testowej konieczna jest wizyta kontrolna. Potem wskazane są kolejne badania w odstępach czasowych wyznaczonych przez specjalistę, wynoszących zwykle 6 miesięcy.

Jak wygląda procedura doboru szkieł?

• przeprowadzenie wywiadu przez okulistę/optometrystę,
• badanie wzroku (należy pamiętać, że moc „kontaktów” będzie mniejsza lub większa niż dla szkieł okularowych, które znajdują się w określonej odległości od oczu – różnica ta wynosi ok. pół dioptrii; mocą soczewek można też korygować niewielki astygmatyzm),
• badanie odcinków przednich w gałkach ocznych w lampie szczelinowej,
• w razie braku przeciwwskazań – wybór typu, rodzaju i parametrów soczewek próbnych (dla początkujących zalecane są te zdejmowane na noc),
• aplikacja testowej pary soczewek i sprawdzenie ich w praktyce, np. w trakcie trwającego kwadrans spaceru,
• badanie ostrości wzroku i dopasowania w założonych soczewkach,
• nauka zakładania, zdejmowania i pielęgnacji soczewek kontaktowych,
• umówienie terminu wizyty kontrolnej.

• soczewka nie jest zbyt luźna czy płaska, dzięki czemu przy mruganiu znajduje się w centrum oka, przesuwa się nie bardziej niż o 2 milimetry i robi to z opóźnieniem, co zapewnia stabilne widzenie przy stałym dopływie płynu łzowego – a nie kiepską ostrość po mrugnięciu i widzenie poprawiające się dopiero po chwili,
• soczewka nie jest zbyt ciasna i stroma, a przez to za bardzo nieruchoma, co utrudnia jej nawilżenie, sprzyja powstawaniu osadów na jej powierzchni, niedotlenieniu i zaczerwienieniu oczu. Po mrugnięciu soczewka powinna przesuwać się bardziej niż o 0,5 mm i zapewniać stabilne widzenie, a nie – dobrą ostrość po mrugnięciu, a po chwili gorszą.
• ostrość wzroku jest zazwyczaj lepsza niż w okularach.

Co oznaczają symbole na opakowaniu soczewek kontaktowych?

• P (lub D, PWR) – moc w dioptriach,
• DIA (lub OAD) – średnica zewnętrzna soczewki,
• BC (lub BCR) – promień tylnej krzywizny sfery optycznej soczewki,
• (%) – stopień uwodnienia podanego materiału soczewki.

Aby zmniejszyć ryzyko powikłań ocznych, należy wybierać markowe soczewki kontaktowe dobrej jakości i najlepiej dokonywać ich zakupu w autoryzowanych sklepach.

Czytaj też: Soczewki czy okulary? Trudny wybór. Obie metody mają swoje wady i zalety. Zwróć na to uwagę przy wyborze metody korekcji wzroku

Odpowiednia procedura zakładania i zdejmowania soczewek kontaktowych jest najważniejszym elementem ich „obsługi” w kwestii długofalowego bezpieczeństwa ich użytkowania. Przy ich zakładaniu należy wykonać następujące kroki:

• otwarcie czystymi rękami pojemnika z soczewkami,
• umycie rąk mydłem i ich osuszenie za pomocą czystego ręcznika lub ręczników jednorazowych (mydło nie powinno postawiać na dłoniach tłustych osadów, a materiał – włókien ani drobin),
• bezpośrednio po umyciu rąk – wyjęcie soczewki z pojemniczka (należy zawsze zaczynać od tego samego oka, najczęściej prawego – zakrętka jednej z komór pojemniczka jest zazwyczaj oznaczona literą „R”), a następnie sprawdzenie, czy soczewka znajduje się prawidłowo na „prawej stronie”, czy też została wywinięta na lewą. Można to rozpoznać po jej krawędziach (powinny mieć przekrój podobny do filiżanki, a nie odwinięte brzegi jak talerzyk) albo specjalnym markerze (najczęściej to cyfry „123”),
• ułożenie soczewki na opuszce palca jednej ręki (ew. w zagłębieniu między kciukiem a palcem wskazującym, ale tylko przy krótkich paznokciach, które dla bezpieczeństwa użytkowania szkieł kontaktowych należy krótko obcinać),
• pociągnięcie w dół dolnej powieki, ew. rozchylenie górnej i dolnej powieki palcami drugiej ręki (na początku zwykle konieczne jest patrzenie lustro),
• położenie soczewki na wystającej części oka, a następnie wykonanie ruchów okrężnych gałką oczną i mruganie, aż soczewka odpowiednio się ułoży,
• przepłukanie pojemniczka świeżym płynem, odwrócenie go i pozostawienie do wyschnięcia, co ogranicza rozwój w nim drobnoustrojów.

Jeżeli przez kilka dni soczewki pozostają w pojemniczku, przed ich założeniem należy ponownie je wyczyścić i zdezynfekować.

Bezwzględnym wymogiem bezpieczeństwa zdrowotnego przy użytkowaniu soczewek kontaktowych jest dokładne przestrzeganie zaleceń producenta zwłaszcza odnośnie trybu ich noszenia i sposobu konserwacji.

Czytaj także: Założyła sztuczne rzęsy i oślepła. Jej oko zmieniło kolor, wstydziła się wychodzić z domu

Do pielęgnacji soczewek kontaktowych stosuje się wielofunkcyjne płyny, które niszczą drobnoustroje i wirusy, zmywają z powierzchni osady, nawilżają i regenerują soczewki, a przy tym (przynajmniej z założenia) są przyjazne dla oczu. Kluczowy jest więc skład stosowanego produktu.

Czytaj też: Ból i pieczenie oczu lub słabszy wzrok? To mogą być blizny na oczach

Konieczny jest wybór takiego płynu, który nie podrażnia oczu. Niekorzystna reakcja na płyn może pojawić się nawet po kilku dniach regularnej dezynfekcji szkieł, i nie zawsze będzie to zaczerwienienie oka, bo może np. wystąpić suchość czy inny rodzaj dyskomfortu. Wtedy należy wymienić płyn na inny – najlepiej dobrej jakości i bez konserwantów. U osób o wrażliwych oczach mogą sprawdzić się płyny z systemem uwalniania bakteriobójczych jonów srebra (w reakcji płynu z materiałem pudełeczka do soczewek) albo wody utlenionej (nadtlenku wodoru). Ten drugi rodzaj również bazuje na reakcji składników płynu i opakowania, które może mieć postać koszyczka zanurzanego w pionowym pojemniku. Zaletą tego systemu jest wysoka skuteczność czyszczenia i względna neutralność dla oka, a wadą – konieczność odczekania odpowiedniej liczby godzin, by wszystkie składniki ze sobą przereagowały, a na powierzchni nie pozostały niszczące oko cząsteczki H2O2.

Po zdjęciu szkieł z oczu najlepiej umyć je w kilku kroplach płynu wielofunkcyjnego w zagłębieniu dłoni poprzez pocieranie jego powierzchni palcem, na którego opuszce umieszcza się soczewkę. Następnie należy ją opłukać i dopiero wtedy można umieścić ją w pudełku (i zalać świeżym płynem dezynfekującym, jeśli nie został nalany wcześniej). Taki zabieg higieniczny nie powinien uszkodzić szkieł, może za to oszczędzić użytkownikowi poważnych podrażnień oka, spowodowanych gromadzeniem się na „kontaktach” osadów białkowych. Znacznie lepszym rozwiązaniem od pomijania ich mycia jest też manualne czyszczenie tuż przed założeniem.

Stosowanie płynu czyszczącego nie jest konieczne w przypadku soczewek jednodniowych, które wyrzuca się po użytkowaniu. Taki rodzaj polecany jest szczególnie osobom z wrażliwymi oczami, uczuleniem na składniki płynów czy skłonnością do częstych infekcji oka czy powiek. Ponieważ niektórych może podrażniać nawet płyn stosowany w sterylnych opakowaniach szkieł, przed założeniem warto przepłukać je roztworem soli fizjologicznej.

Procedura zdejmowania „kontaktów” jest podobna do schematu zakładania. Krokiem wstępnym powinno być jednak nawilżenie oczu, a następnie:

• otwarcie czystymi rękami pojemnika z soczewkami i ew. nalanie płynu do obu komór,
• umycie rąk mydłem i ich osuszenie czystym ręcznikiem bez włókien i drobin,
• rozchylenie powiek palcami jednej dłoni, umieszczenie opuszki palca wskazującego i kciuka drugiej dłoni w kątach szpary powiekowej i delikatne zbliżenie ich do siebie, co powinno skutkować przyklejeniem się soczewki do palców,
• opłukanie soczewki płynem wielofunkcyjnym, a najlepiej jej umycie przez pocieranie w zagłębieniu dłoni,
• włożenie soczewki do pojemnika (i ew. zalanie płynem, jeśli nie został użyty na początku).

Większość powikłań związanych z noszeniem soczewek kontaktowych wynika z ich nieprawidłowego użytkowania. Największe „grzechy” przeciwko oczom to:

• niewłaściwa pielęgnacja,
• zbyt długie noszenie (z spaniem lub drzemką w szkłach włącznie),
• stosowanie kosmetyków do makijażu po wewnętrznej stronie powieki,
• zakładanie kontaktów na umalowane oczy,
• zmywanie makijażu przed zdjęciem soczewek,
• stosowanie aerozoli przy otwartych oczach,
• przebywanie w zapylonych pomieszczeniach lub w atmosferze gryzących oparów.

Drzemka w soczewkach kontaktowych to nawyk szkodliwy dla oczu. Powoduje zmianę składu filmu łzowego, w tym wzrost stężenia wydzielniczej immunoglobuliny A i liczby wielojądrzastych leukocytów, co odpowiada warunkom subklinicznego stanu zapalnego oczu.

Pojawienie się objawów takich jak silny ból oka (często niewspółmierny do obserwowanych zmian), jego zaczerwienienie, przekrwienie gałki ocznej, łzawienie, światłowstręt czy pogorszenie ostrości wzroku powinno być dla użytkownika soczewek sygnałem alarmowym o konieczności ich zdjęcia i skonsultowania się z okulistą.

Do rozwoju powikłań najczęściej przyczyniają się czynniki takie jak:

• Niedotlenienie rogówki – soczewki kontaktowe powodują względne niedotlenienie rogówki, które z czasem prowadzi do jej obrzęków, pogrubienia i powstawania mikrotorbieli. Skutkiem jest pogorszenie ostrości wzroku, wzrost podatności na infekcje i wrastanie naczyń krwionośnych do rąbka rogówki. Soczewki warto więc nosić możliwie jak najkrócej i regularnie robić sobie od nich przerwy.

• Infekcje oka, głównie spojówki i rogówki – sprzyja im brak odpowiedniej higieny w kontakcie z oczami, korzystanie z soczewek dłużej niż zaleca producent, wybór soczewek o nieodpowiednich parametrach, zwłaszcza geometrii wewnętrznej (promień krzywizny bazowej), uszkodzenia mechaniczne oka lub soczewek, a także pływanie bez gogli. Aż 90 procent pełzakowatych zapaleń rogówki, wywołanych przez pewien rodzaj ameby, występuje u osób, których soczewki miały kontakt z wodą.

• Uszkodzenie nabłonka rogówki – gdy soczewki kontaktowe tracą wodę, mogą przyklejać się do oka. Wtedy przy nieodpowiednim zdejmowaniu ich „na sucho” łatwo doprowadzić do powstania mikrouszkodzeń rogówki. Podobnie bywa w sytuacji, gdy pod soczewkę dostanie się ciało obce. Mikrouszkodzenia sprzyjają infekcjom, dlatego warto za wszelką cenę ich unikać, stosując przed zdjęciem szkieł nawilżające krople do oczu albo sól fizjologiczną. Sterylnego roztworu soli warto też używać do przepłukania oczu przed założeniem soczewek.

• Reakcje alergiczne – osoby ze skłonnością do alergii mogą uczulić się na składniki płynu do pielęgnacji soczewek kontaktowych, ich materiał albo osady białkowe. Im dłużej użytkowana jest para soczewek, tym zwykle więcej złogów osadza się na jej powierzchni, ponieważ wielofunkcyjny płyn nie usuwa ich całkowicie. Dlatego przy wrażliwych oczach mniejsze podrażnienia mogą wywoływać soczewki jednodniowe albo twarde (wymagające specjalnego odbiałczania) niż np. te miesięczne. Objawy, które powinny obudzić czujność użytkownika soczewek, to swędzenie, pieczenie i obrzęk oczu, a także powstające w konsekwencji stanu zapalnego nacieki rogówkowe (blizny rogówki). Substancje gromadzące się na powierzchni soczewek mogą też spowodować reakcje toksyczne rogówki, prowadzące do jej chemicznych uszkodzeń.

• Górne rąbkowe zapalenie rogówki i spojówki, powierzchniowe punktowe zapalenie rogówki, owrzodzenie peryferyjne – to stany zapalne, które mogą rozwinąć się u osób a alergią noszących soczewki kontaktowe.

• Olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówki powieki górnej (GPC) – nieprawidłowy odczyn zapalny w reakcji na ciało obce, powstający w wyniku drażnienia mechanicznego spojówki przez krawędź nieprawidłowo dobranej lub uszkodzonej soczewki kontaktowej.

• Zwyrodnienia rogówki i utrata widzenia, której może zapobiec jedynie przeszczep rogówki, często kończący się u takich pacjentów niepowodzeniem.