Nerwica lękowa wg Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 – charakterystyka i przyczyny
W klasyfikacji ICD-10 nerwicę lękową znajdziemy w kategorii „zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną”. Jako nerwicę lękową możemy rozumieć dwa pokrewne rodzaje nerwic, wyróżniane w obrębie tej kategorii:
- Zaburzenia lękowe w postaci fobii
W tej formie nerwicy lęk przybiera postać strachu przed konkretnym czynnikiem: często rodzajem zwierzęcia, określoną sytuacją czy interakcjami społecznymi. W praktyce jednak przedmiot fobii jest dowolny, a znane są przypadki kuriozalnych fobii przed np. owocami czy przedmiotami użytku codziennego. Bez względu na przedmiot fobii, forma zaburzenia jest zawsze podobna. Przede wszystkim czynnik wywołujący lęk u chorego nie stanowi dla niego obiektywnego zagrożenia. Ponadto chory świadomie go unika, często nawet za cenę rezygnacji z różnych aktywności. W kontakcie z czynnikiem będącym przedmiotem fobii pacjent odczuwa paniczny strach, łącznie z objawami somatycznymi.
- Inne zaburzenia lękowe
W tej kategorii nerwic lękowych znajdują się zaburzenia, w których lęk jest odczuwany bez konkretnego czynnika, który go wywołuje. Może on przybierać formę napadów lęku panicznego, które następują nagle i spontanicznie, bez konkretnego czynnika powodującego lęk. Lęk może mieć też przewlekły charakter, i być odczuwany stale w życiu codziennym.
Warto przeczytać:
Przyczyny wykształcenia się zaburzeń lękowych są złożone. Fobie często są rezultatem głęboko zakorzenionych traum. Niejednokrotnie cierpiący na fobię nie potrafi sobie nawet przypomnieć takiego zdarzenia, gdyż miało ono miejsce w okresie wczesnego dzieciństwa. Inne zaburzenia lękowe często wynikają z silnego, przewlekłego stresu związanego z sytuacją życiową lub nierozwiązanymi konfliktami wewnętrznymi. Każdy przypadek należy jednak rozpatrywać indywidualnie, z uwzględnieniem wszystkich czynników, jakie mogły wywołać takie objawy u pacjenta.
Zobacz też: Piątek 13 cię przeraża? To może być paraskewidekatriafobia. Dlaczego piątek 13 jest uważany za pechowy?
Objawy psychiczne nerwicy lękowej
Każda postać zaburzeń lękowych ma silnie negatywny wpływ na jakość życia chorego. Myśli obracające się wokół lęku odwracają uwagę od codziennych spraw, zainteresowań czy życia zawodowego i rodzinnego. Lęk może dezorganizować życie codzienne i wpływać na proces podejmowania decyzji czy kalkulowania ryzyka, powstrzymując chorego przed podejmowaniem wielu aktywności. Jeżeli zaburzenie lękowe ma postać fobii, chory często decyduje się na daleko idące wyrzeczenia, by tylko ograniczyć możliwość kontaktu z czynnikiem wywołującym lęk. I chociaż często spotykana arachnofobia, czyli lęk przed pająkami nie rzutuje w znacznym stopniu na życie pacjenta, fobie przybierają o wiele bardziej problematyczne formy. Jedną z najbardziej wyniszczających osobowość są różne postaci fobii społecznej, w której pacjent odczuwa paraliżujący lęk podczas interakcji z innymi lub przebywania w miejscach publicznych. Osoba dotknięta tym zaburzeniem może nie być w stanie wykonywać pracy, zrobić zakupów czy załatwić sprawy w urzędzie, co praktycznie wyklucza ją z życia społecznego i wiąże się z poważnymi konsekwencjami z punktu widzenia różnego rodzaju zobowiązań prawnych czy finansowych.
Lęk wpływa także negatywnie na wydajność procesów w mózgu. Obniżona jest koncentracja, zdolności poznawcze oraz pamięć krótkotrwała. Intensywny napad lęku może nawet wiązać się z amnezją dotyczącą danej sytuacji. Przewlekłemu lękowi często towarzyszy poczucie odrealnienia i apatii lub przeciwnie, nadmierna wrażliwość, drażliwość i zmienność nastrojów.
Nieleczone nerwice lękowe mogą poskutkować rozwinięciem się innych zaburzeń psychicznych, na czele z depresją. Osoby ze zdiagnozowanymi zaburzeniami lękowymi częściej podejmują próby samobójcze.
Objawy somatyczne nerwicy lękowej
Stres czy strach zawsze powodują określone reakcje fizjologiczne, takie jak przyspieszenie tętna, napinanie niektórych mięśni czy szybszy oddech. Jest to mechanizm ewolucyjny, który naszym przodkom miał zapewnić więcej energii w sytuacji zagrożenia. Bardzo silny lęk może jednak wywołać symptomy, które oddziałują wręcz paraliżująco na chorego. Bez względu na to, czy jest to atak lęku u osoby z fobią w kontakcie z czynnikiem, przed którym występuje lęk, czy też osoba doświadcza nagłego ataku paniki, mogą temu towarzyszyć następujące symptomy:
- mdłości,
- bóle w klatce piersiowej, które mogą przypominać zawał serca,
- problemy z oddychaniem, bardzo szybki i płytki oddech,
- palpitacje serca,
- uczucie kłucia w sercu,
- zaburzenia widzenia i słuchu,
- duszności,
- ścisk w gardle,
- sztywność mięśni,
- drżenie rąk oraz nóg,
- uczucie miękkich nóg,
- mrowienie w kończynach,
- zaburzenia równowagi.
Większość tych symptomów przypomina nadchodzące omdlenie, zawał serca czy wylew. Wiele osób z nerwicą lękową doświadcza lęku o stan swojego zdrowia lub przed omdleniem w miejscu publicznym (jest to częste przy agorafobii, czyli lęku przed otwartymi przestrzeniami i miejscami publicznymi). Wówczas łatwo o mechanizm błędnego koła, w którym objawy somatyczne potęgują strach, który z kolei intensyfikuje objawy somatyczne. Efekt może spotęgować się do punktu, w którym uspokojenie osoby w takim stanie może być praktycznie niemożliwe bez użycia farmakologii.
Przewlekły lęk także może z czasem wywołać dowolne z powyżej wymienionych dolegliwości. Pojawiają się przeważnie w mniejszej intensywności, lecz dają się we znaki nagle. Mogą także utrzymywać się przez długi czas. Przewlekle odczuwany lęk często daje objawy ze strony układu trawiennego. U pacjentów z tego typu nerwicą lękową często obserwuje się:
- ostre bóle brzucha,
- nudności, wymioty,
- zanik apetytu,
- problemy z trawieniem: zaparcia, wzdęcia,
- biegunki.
Wielu pacjentów z niezdiagnozowaną nerwicą lękową objawy te uznaje za związane z chorobami układu pokarmowego. Mogą długo chodzić na wizyty u kolejnych specjalistów, nie przypuszczając nawet, że ich dolegliwości mają czysto psychologiczne podłoże.
Nerwica lękowa – objawy zaburzenia a ich powikłania
Przewlekły lęk może poskutkować faktycznymi zaburzeniami pracy niektórych układów w ciele. Przede wszystkim mowa tu o układzie pokarmowym oraz krążenia. Do częstych schorzeń układu pokarmowego współwystępujących przy nerwicy lękowej jest zespół jelita drażliwego, objawiający się zaburzeniami perystaltyki jelit. Dochodzi wówczas do uporczywych biegunek lub zaparć. W przypadku układu krążenia istnieje ryzyko wystąpienia chorób takich jak nadciśnienie tętnicze, zawał serca, arytmia serca czy udary. Są to typowe choroby wywołane przewlekłym stresem.
Przeczytaj również:
Nie można także zapominać o powikłaniach związanych z zaniedbaniem funkcji życiowych związanym z paraliżującym lękiem. Chory może na przykład długo nie jeść ze względu na brak apetytu czy lęk przed pójściem do sklepu po produkty spożywcze.
Leczenie nerwicy lękowej
W przypadku zaburzeń lękowych najlepsze efekty daje połączenie psychoterapii z farmakoterapią. Leki uspokajające i przeciwlękowe pozwalają załagodzić najbardziej dokuczliwe objawy i ułatwiają choremu codzienne funkcjonowanie. Odpowiednio poprowadzona psychoterapia pomaga natomiast choremu wykształcić mechanizmy radzenia sobie z lękiem, a także zdrowe wzorce reakcji emocjonalnych.
