Nasza dieta jest niewiele lepsza niż w latach 90. Przez prawie trzy dekady jakość posiłków wzrosła tylko w kilku krajach na świecie

Niezdrowa dieta to główna przyczyna rozwoju chorób, która jest odpowiedzialna za 26 proc. możliwych do uniknięcia zgonów na całym świecie. Choć jednak pilnie potrzebne są działania wspierające zdrowe odżywianie, niewiele wiadomo na temat różnic w jakości diety zależnie od czynników takich jak wiek, płeć, poziom wykształcenia czy bliskość obszarów miejskich – a są to kwestie niezmierne istotne, jeśli chce się właściwie ukierunkować kampanie edukacyjne. Badania poświęcone temu problemowi przeprowadzili naukowcy z Friedman School of Nutrition Science and Policy na Tufts University w USA.

Jako pierwsi opisali oni szczegółowo nawyki żywieniowe dorosłych i dzieci w 185 krajach na przestrzeni 3 dekad. To jedno z najbardziej kompleksowych jak dotąd opracowań globalnej jakości diety – i pierwsze, które obejmuje różne grupy wiekowe.

Globalne, regionalne i krajowe wzorce żywieniowe były analizowane na podstawie danych z ponad 1100 ankiet z Global Dietary Database, obszernego, wspólnego zestawienia danych na temat poziomów spożycia żywności i składników odżywczych na całym świecie.

Właściwości zdrowotne diety oceniano w skali od 1 do 100, przy czym 0 to dieta uboga odżywczo (duże spożycie cukru i przetworzonego mięsa), a 100 – zalecana zbilansowana dieta z odpowiednimi ilościami warzyw, owoców, nasion roślin strączkowych, orzechów i pełnoziarnistych produktów zbożowych.

Wyniki analizy nie napawają optymizmem. Dla większość krajów wynik wynosił około 40,3, co w skali globalnej oznacza wzrost jedynie o 1,5 punktu w latach 1990-2018.

Chociaż globalna poprawa jakości diety od lat 1990. była niewielka, istniały znaczne różnice w zależności od kraju. Zdrowsze odżywianie stało się bardziej popularne w krajach takich jak Stany Zjednoczone, Wietnam, Chiny i Iran. Mniej zdrowo jada się natomiast w Tanzanii, Nigerii oraz Japonii.

– Spożycie roślin strączkowych, orzechów i warzyw nieskrobiowych wzrosło z czasem, ale ogólna poprawa jakości diety została zrekompensowana zwiększonym spożyciem niezdrowych składników, takich jak czerwone i przetworzone mięso, napoje słodzone cukrem i sód – mówi główna autorka Victoria Miller z McMaster University w Kanadzie, która rozpoczęła to badanie (jako stypendysta podoktorancki) z Dariushem Mozaffarianem, dziekanem ds. polityki i profesorem żywienia we Friedman School oraz współautorem artykułu.

Średni wynik wszystkich 185 krajów objętych badaniem wyniósł 40,3. W stustopniowej skali znanej jako wskaźnik alternatywnego zdrowego odżywiania średnie wyniki wahały się od 30,3 w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach do 45,7 w Azji Południowej.

Tylko 10 krajów, reprezentujących mniej niż 1 procent światowej populacji uzyskało wynik powyżej 50. Krajami z najwyższą punktacją na świecie były Wietnam, Iran, Indonezja i Indie, a z najniższą – Brazylia, Meksyk, Stany Zjednoczone i Egipt.

Wśród osób pełnoletnich na całym świecie to kobiety częściej niż mężczyźni stosują zalecane diety. Dodatkowo starsze osoby robią to częściej niż młodsi dorośli.

– Zdrowe odżywianie podlegało też wpływom czynników społeczno-ekonomicznych, w tym poziomu wykształcenia i urbanistyki – wskazała Miller. – Na całym świecie i w większości regionów wyższa ogólna jakość diety dotyczyła lepiej wykształconych dorosłych oraz dzieci bardziej wykształconych rodziców. Na całym świecie jakość diety była również średnio wyższa wśród młodszych dzieci, ale następnie pogarszała się wraz z wiekiem. Sugeruje to, że wczesne dzieciństwo to ważny czas dla strategii interwencyjnych zachęcających do rozwoju zdrowych preferencji żywieniowych.

Zdaniem autorów skala i szczegółowość badania umożliwią lepsze zrozumienie trendów dotyczących diety, które można wykorzystać do wyznaczania celów i inwestowania w działania zachęcające do zdrowego odżywiania.

Zespół badawczy planuje następnie ocenić, w jaki sposób różne aspekty złej diety bezpośrednio przyczyniają się do poważnych schorzeń na całym świecie, a także modelować skutki różnych polityk i programów mających na celu poprawę diety w skali globalnej, regionalnej i krajowej. (PAP)

Źródło: Global dietary quality in 185 countries from 1990 to 2018 show wide differences by nation, age, education, and urbanicity Nature Food

Paweł Wernicki
pmw/ agt/ arz

Zobacz, jak jeść zdrowo między posiłkami: Zdrowe przekąski na jesień. Garść orzechów zamiast ciastek, jarmuż zamiast chipsów.