Lecytyna: właściwości, dawkowanie i zastosowanie. Lecytyna na pamięć, poprawę pracy mózgu i obniżenie poziomu cholesterolu

Czym jest lecytyna?

Lecytyna po raz pierwszy została wyizolowana w 1850 roku z żółtka jaja kurzego, czemu zawdzięcza również swoja nazwę (greckie słowo „lekithos” oznacza żółtko). Lecytyna to zwyczajowa nazwa substancji o nazwie fosfatydylocholina. Zbudowana jest z kwasów tłuszczowych tzw. fosfolipidów, które budują błony komórkowe niemal wszystkich komórek naszego ciała. Lecytyna stanowi blisko 40 proc. lipidów budujących błony komórkowe. Cząsteczka lecytyny zawiera także kwas fosforowy, który połączony jest z choliną, oraz fosfatydyloetanoloaminę, fosfatydyloserynę i – opcjonalnie – fosfatydyloinozytol.

Lecytyny występują w błonach komórkowych organizmów żywych i wchodzą w skład otoczki mielinowej neuronów, czyli komórek układu nerwowego. W dużych ilościach zawarte są w mózgu i uczestniczą w procesach przemiany materii. Lecytyny chronią ściany żołądka i wątroby, wspomagają wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (czyli A, D, E i K) i pomagają obniżyć poziom cholesterolu we krwi. Tym samym spożycie lecytyny korzystnie wpływa na pracę układu krwionośnego, pzeciwdziałając miażdżycy i chorobom serca. Lecytyna wspomaga regenerację organizmu po wysiłku fizycznym i psychicznym, a ponadto odbudowuje komórki skóry, przeciwdziałając procesom starzenia.

Lecytyna sojowa, lecytyna słonecznikowa oraz rzepakowa wykorzystywane są w przemyśle spożywczym i kosmetycznym, ponieważ mają właściwości emulgujące. Stosuje się je w procesie produkcji jednolitych margaryn, czekolady, kremów czekoladowych oraz do nadawania jednolitej konsystencji produktom do pielęgnacji ciała i odżywek do włosów. Działanie emulgujące polega na połączeniu frakcji wodnej i tłuszczowej, czyli substancji, które w naturalny sposób się nie połączą w jednolitą kremową formę.

Lecytyna na pamięć i inne właściwości

Lecytyna jest substancją, dzięki której powstają błony komórek, w tym komórek nerwowych. Lecytyna działa wspomagająco na proces neurogenezy, czyli tworzenia się nowych komórek układu nerwowego oraz nowych połączeń między neuronami. Ma udowodnioną w badaniach naukowych zdolność do zwiększania efektywności uczenia się i poprawy pamięci.

Lecytyna działa profilaktycznie, zapobiegając rozwojowi chorób o podłożu neurologicznym, takich jak demencja starcza i choroba Alzheimera. Lecytyna, a w zasadzie cholina wchodząca w jej skład, ma korzystny wpływ na stan osób chorych psychicznie. Łagodzi objawy takie jak urojenia i halucynacje, ma też wpływ na poprawę nastroju u pacjentów cierpiących na zaburzenia depresyjne i chorobę afektywną dwubiegunową. Podejmowane są prace naukowe mające na celu zbadanie związku między lecytyną a schizofrenią i autyzmem u dzieci.

Suplementy diety z lecytyną działają korzystnie na wątrobę i wspomagają jej regenerację, ponieważ uczestniczy w przemianach tłuszczów. Jest to szczególnie ważne w przypadku osób przyjmujących na stałe leki obciążające wątrobę i nadużywających alkoholu – lecytyna może zapobiegać stłuszczeniu i zwłóknieniu tego narządu.

Lecytyna jest jednym z czynników wspomagających metabolizm tłuszczów i cholesterolu, zmniejsza ryzyko powstawania zmian miażdżycowych w naczyniach krwionośnych oraz tworzenia się kamieni żółciowych w pęcherzyku żółciowym zlokalizowanym przy wątrobie. Zwiększa rozpuszczalność cholesterolu w żółci, co zawdzięcza właściwościom emulgującym. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe (WNKT, PUFA) zawarte w lecytynie wiążą cholesterol LDL, co ułatwia i przyspiesza wydalanie z organizmu jego nadmiaru wraz z kałem.

Lecytyna wykazuje także działanie emulgujące – rozbija tłuszcze i cholesterol z pożywienia na małe cząsteczki, co ogranicza ich przyczepianie się do płytek krwi i ścian naczyń krwionośnych. Wszystko to zapobiega powstawaniu miażdżycy i zakrzepów naczyń wieńcowych, które prowadzą do bardzo niebezpiecznych dla zdrowia incydentów sercowo-naczyniowych.

Lecytyna jest też niezbędna w procesie wytwarzania spermy. Przyjmowanie suplementów diety z lecytyną może poprawić jakość płynu nasiennego i zwiększyć płodność. Niedobór składników takich jak inozytol i fosfatydyloinozytol obecnych w lecytynie, a także niedobór cynku i selenu może powodować nawet niepłodność u mężczyzn.

Lecytyna sojowa i lecytyna słonecznikowa – zastosowanie w przemyśle spożywczym i kosmetycznym

Lecytyna sojowa, lecytyna słonecznikowa oraz rzepakowa pozyskiwane są olejów roślinnych. W tej formie wykorzystuje się je do produkcji balsamów, kremów i maseł do ciała o działaniu nawilżającym, odżywczy i regenerującym. Lecytyny znajdują się również w szamponach, płynach do demakijażu, niektórych pastach do zębów i płynach do higieny jamy ustnej.

Lecytyna jest naturalnym składnikiem budulcowym ludzkiej skóry, dlatego stosowanie produktów pielęgnacyjnych z jej dodatkiem wspomaga regenerację naturalnej bariery ochronnej, warstwy hydrolipidowej skóry.

Lecytyna w kosmetykach pełni rolę także substancji nadającej kremowej i jednolitej konsystencji. Zapobiega ich rozwarstwianiu, a jej użycie jest bezpieczne. Lecytyna łatwo wchłania się i wspomaga procesy regeneracji naskórka, poprzez wpływ na odbudowę warstwy hydrolipidowej. Działanie zewnętrzne lecytyny sprawia, że skóra jest bardziej gładka, jędrna, napięta i elastyczna. Ma zdrowszy promienny wygląd i ujednolicony koloryt.

Zmagasz się z cellulitem? Sprawdź, jak poradzić sobie z tzw. skórką pomarańczową!

Ze względu na działanie regenerujące i wspomagające wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, lecytyny stosowane są w kosmetykach opóźniających procesy starzenia się skóry. Mają działanie pomagające spłycać istniejące zmarszczki oraz zapobiegające powstawaniu nowych. Kremy z fosfolipidami (lecytyną) do pielęgnacji skóry dłoni sprawdzają się szczególnie dla cery suchej i wrażliwej. Wskazane są na jesień i zimę, ponieważ przeważnie zawierają także wartościowe oleje roślinne. Lecytyna znalazła zastosowanie także w chemii gospodarczej – dodawana jest do niektórych płynów do mycia naczyń, które mają dodatkowo chronić skórę dłoni przed wysuszeniem spowodowanym działaniem substancji myjących w płynie do naczyń.

Lecytyna dodawana jest do produktów spożywczych, by nadać im kremowej, jednolitej konsystencji pełniąc funkcję emulgatorów. Na etykietach produktów, lecytyny (lecytyna sojowa, słonecznikowa i rzepakowa) oznaczane są jako E322. Stosowana w tym celu lecytyna jest w pełni bezpieczna, poprawia smak i konsystencję produktów, sprawia też, że mają większe walory odżywcze. Lecytyna zapobiega przywieraniu produktów do powierzchni opakowań oraz ich sklejania się. Bez dodatku lecytyny nie powstałaby czekolada! Substancja ta dodawana jest także do wyrobów cukierniczych, pączków, margaryny, majonezu, gorszej jakości żółtych serów oraz ciast i ciasteczek.

Źródła lecytyny

Lecytyna dostępna jest w aptekach i sklepach ze zdrową żywnością w postaci kapsułek. Otoczka wykonana jest z żelatyny wieprzowej, dlatego takie produkty nie są polecane dla wegan. Lecytyna dostępna w postaci preparatów to najczęściej lecytyna sojowa. Zalecaną dawką dziennie jest 1200-2400 mg lecytyny na dobę. Lecytyny w formie suplementów, reklamowane są jako produkty ułatwiające uczenie się, poprawiające pamięć i zdolność koncentracji oraz poprawiające funkcjonowanie układu nerwowego. Przyjmowanie suplementów z lecytyną wspomaga funkcjonowanie wątroby oraz obniża poziom „złego” cholesterolu LDL we krwi. Warto zapytać w aptece o lecytynę w formie leku, której skład jest pewny, bo podlega przepisom prawa (w przeciwieństwie do suplementów diety).

Warto wiedzieć, że lecytyna występuje naturalnie w produktach spożywczych i w ten sposób można uzupełnić jej niedobory. Bogatym źródłem lecytyny są żółtka jaj, nasiona soi i słonecznika. Substancja ta znajduje się w drożdżach piekarniczych, orzechach, nasionach roślin strączkowych, nierafinowanym oleju rzepakowym i słonecznikowym, w zielonych warzywach, awokado i oliwkach oraz w nabiale i wątróbce.

Lecytyna – przeciwwskazania i środki ostrożności

Dzienne zapotrzebowanie na lecytynę nie zostało określone w normach żywieniowych opracowanych przez Instytut Żywności i Żywienia. Najczęściej zaleca się przyjmowanie od 2 do 6 g lecytyny dziennie. Najlepiej dostarczać organizmowi lecytynę razem z pożywieniem. Suplementy diety z lecytyną warto przyjmować w czasie wzmożonego wysiłku lub zwiększonej potrzeby koncentracji (przed egzaminami), czy w trakcie sesji.

W suplementach diety, zawartość lecytyny w jednej kapsułce wynosi ok. 1200 mg, przy czym producent zaleca zażywanie od 1 do 2 kapsułek na dobę. Należy pamiętać, że pewną ilość lecytyny, dostarczamy każdego dnia z pożywieniem. Ilość zależna jest od ilości konsumowanych pokarmów będących źródłem lecytyny w diecie.

W przypadku znacznego przekroczenia zalecanej dziennej dawki lecytyny mogą pojawić się takie objawy jak nudności, bóle brzucha i biegunka. Duże ilości lecytyny mogą też powodować spadek ciśnienia krwi, stany lękowe i zaburzenia pracy serca. Kapsułki z lecytyną zawierają często witaminę E, której nie powinny zażywać osoby jednocześnie stosujące leki rozrzedzające krew. Warto pamiętać, że lecytyna w płynie często produkowana jest na bazie alkoholu. Tego rodzaju suplementy diety z lecytyną są niewskazane dla dzieci, kobiet w ciąży i karmiących piersią oraz dla kierowców.

Kawa pobudza mózg! To jednak nie jedyne jej właściwości zdrowotne!

1. Siepka E., Bobak Ł., Gładkowiski W.: Aktywność biologicza fosfolipidów żółtka. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość., 2015.