Spis treści
Jakich ziół nie lubi wątroba?
Wśród ziół, które mogą działać toksycznie na wątrobę, znajduje się wiele gatunków stosowanych w różnych stronach świata, jak i rodzimych. Wiele z nich jest dostępnych w sprzedaży w postaci surowca i suplementów diety, a do najpopularniejszych należą wymienione poniżej.
Czytaj też: Hepatolog ostrzega. To produkty niszczą wątrobę!
Do ziół, które w udowodniony badaniami sposób mogą uszkodzić wątrobę, należą zwłaszcza następujące gatunki roślin:
Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus) to popularny lek zewnętrzny na zmiany wirusowe i wewnętrzny na dolegliwości pokarmowe, w tym związane z wątrobę. Jej alkaloidy mogą jednak zwiększać aktywność enzymów wątrobowych, powodować zapalenie wątroby oraz jej uszkodzenie z zastojem żółci.
Zielona herbata (Camellia sinensis) spożywana jako napój w zwyczajowych dawkach chroni układ krwionośny i nerwowy, stymuluje metabolizm i działa przeciwnowotworowo, jednak w postaci suplementów diety może szkodzić wątrobie. Preparaty m.in. na odchudzanie czy antyoksydacyjne zawierają zwykle skoncentrowane dawki wyciągu z zielonej herbaty, sprzyjając zapaleniu, a nawet niewydolności wątroby.
Pieprz metystynowy (Piper methysticum) znany jako kava-kava ma działanie psychotropowe, działając przeciwlękowo i antydepresyjnie. Jest źródłem zapalenia i uszkodzenia wątroby, które wymaga transplantacji tego narządu.
Mięta polej (Mentha pulegium) znana jako pennyroyal zawierają związki powstające z pulegonu, który zawarty jest z olejku eterycznym tej rośliny. Z powodu jego szkodliwości wycofano papierosy mentolowe, które go zawierały. Olejku używa się jednak także do odświeżania ust i łagodzenia bólów brzucha. Zastosowanie wewnętrzne w dużych dawkach lub przez długi czas może przyczynić się do ostrej niewydolności wątroby.
Świeca wróżka (Actaea racemosa) to roślina znana Ameryce Północnej jako black cohosh, jest stosowana m.in. do łagodzenia objawów menopauzy. Może powodować ostrego zapalenie wątroby, także o zapalenie o charakterze autoimmunologicznym.
Ożanka (Teurcium chamaedrys) jest stosowana m.in. w przypadku zaburzeń trawienia, jednak może być przyczyną różnych postaci uszkodzeń wątroby, m.in. hiperbilirubinemii, zapalenia wątroby oraz jej ostrej niewydolności, która prowadzi do konieczności jej przeszczepienia.
Żywokost lekarski (Symphytum officinale) jest popularny ze względu na zawartość łagodzącej i wspomagającej gojenie allantoiny. Zawiera jednak alkaloidy pirolizydynowe (PA) powodujące ciężkie naczyniowe uszkodzenia wątroby.
Alkaloidy pirolizydynowe występują w ponad 6000 gatunkach roślin, przy czym zidentyfikowano ponad 660 rodzajów tych związków. Są szczególnym problemem w tradycyjnych ziołach takich, jak:
podbiał pospolity (Tussilago farfara) to dobrze znane zioło stosowane m.in. na kaszel,
lepiężnik różowy (Petasites hybridus) również stosowany jest przeciwkaszlowo,
ogórecznik lekarski (Borago officinalis) na schorzenia skórne,
starzec pospolity (Senecio vulgaris), dawniej używany m.in. na trawienie i pasożyty.
Naukowcy wskazują także inne zioła o potencjalnym działaniu hepatotoksycznym, m.in.:
skrzyp polny (Equisetum) – przewlekłe zapalenie i marskość wątroby,
pietruszka zwyczajna (Petroselinum crispum) – wysokie dawki olejku eterycznego mogą prowadzić do powstawania zmian w wątrobie,
babka lancetowata (Plantago ovata) – ostre zapalenie wątroby,
miodunka plamista (Pulmonaria officinalis) – przedłużone stosowanie wysokich dawek może prowadzić do hepatotoksyczności,
rącznik lekarski, rycynus (Ricinus communis) – działanie hepatotoksyczne,
szczaw kędzierzawy, kobylak (Rumex crispus) – niewydolność wątroby,
palma sabałowa (Serenoa repens) – cholestatyczne zapalenie wątroby,
czepota puszysta, vilcacora (Uncaria tomentosa) – ostre wątrobowokomórkowe zapalenie wątroby,
borówka czarna (Vaccinium Myrtillus) – przedłużone stosowanie może powodować żółtaczkę,
borówka brusznica (Vaccinium vitis idaea) – przedłużone stosowanie może powodować hepatotoksyczność,
kozłek lekarski, waleriana (Valeriana officinallis) – może przyczyniać się do rozwoju ostrego zapalenia wątroby i piorunującej niewydolności wątroby podobnie, jak peonia (Paeonia) i chaparral (Larrea tridentata).
Zaszkodzić może nawet popularny suplement ziołowy
W przypadku ziół dla wątroby może być szkodliwa nie tylko sama substancja aktywna czy jej nadmierna dawka, ale też inne czynniki. Zagrożenie może stwarzać nie tylko typowy dla ziół zmienny skład, a także łączenie ich w suplementach diety. Szczególnie niebezpieczne jest jednak równoczesne stosowanie różnych takich produktów. Może doprowadzić do znacznego wzrostu dawek zawartych w nich składników, a także interakcji między nimi.
Szkodliwe dla wątroby reakcje mogą wynikać zwłaszcza z łączenia ziół z suplementami diety i lekami, zwłaszcza tymi metabolizowanymi przez określone enzymy w tym narządzie. To zwłaszcza układ cytochromu P-450 (CYP), na który działa też wiele ziół oraz innych produktów, a szczególnie alkohol czy grejpfruty.
Według badań aż 70-80 proc. leków na receptę jest metabolizowanych przez CYP. Tak samo, jak:
dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum),
czosnek (Allium sativum),
jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea),
miłorząb japoński, inaczej dwuklapowy (Gingko biloba),
aloes zwyczajny (Aloe vera),
wszechlek żeń-szeń, żeń-szeń właściwy (Panax ginseng).
Trzeba też pamiętać, że skład substancji w ziołach jest bardzo złożony, a przy tym zmienny pod względem ich rodzaju i zawartości. Dlatego dobrej jakości roślinne suplementy diety są zwykle produktami standaryzowanymi na konkretną zawartość związku czynnego, co wyznacza jego konkretną dzienną dawkę i pomaga uniknąć działań niepożądanych.
Produkty roślinne mogą ponadto być zanieczyszczone m.in. pestycydami czy innymi toksynami chemicznymi oraz drobnoustrojami, kumulować zwiększone ilości metali ciężkich czy zostać zanieczyszczone podczas przetwarzania. Dlatego ważna, by zadbać o ich jakość, wybierając preparaty znanych producentów.
Źródła:
Zioła i suplementy diety a ryzyko uszkodzenia wątroby Gastroenterologia Kliniczna
Herb-Induced Liver Injury—A Challenging Diagnosis Healthcare (Basel)
