Kwitnie teraz wszędzie. To skuteczny lek na wiele dolegliwości, od kolki po ukąszenia owadów. Zobacz, jak stosować dziurawiec i na co pomaga

Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum) to roślina występująca w bardzo wielu miejscach na świecie, w tym również w Europie. Jest też nazywana zielem świętojańskim, a z angielskiego – St. John’s wort.

Dziurawiec jest w Polsce niezwykle popularna i pospolita – można ją spotkać na wielu łąkach i w ogrodach, a także na polach, gdzie uważana jest za chwast. Roślina jest wieloletnią byliną o wysokości 30-100 cm i kwiatach zebranych w baldachogrona. Kwitnie na żółto od czerwca do sierpnia, a wyróżnia się charakterystycznymi dziurkami w liściach, które stanowią zbiorniczki na olejek eteryczny. Stąd też pochodzi polska nazwa rośliny.

Czytaj też: Ten eliksir na porost włosów kupisz za grosze w aptece. Zamiast pić wetrzyj w skórę głowy

Dziurawiec jest jednym z najpowszechniej wykorzystywanych ziół w naturalnym lecznictwie. Surowcem leczniczym jest jego ziele (Hyperici herba) oraz kwiat (Hyperici flos). W praktyce zbiera się kwiatostan i górne liście rośliny, czyli cały jej wierzchołek o długości 10-20 cm.

Zobacz: Przepis na nalewkę z dziurawca zwyczajnego

Dziurawiec zwyczajny zawiera liczne substancje czynne o korzystnym działaniu na zdrowie, przede wszystkim zwalczającym drobnoustroje i przeciwzapalnym, ale nie tylko. Do związków aktywnych należą między innymi:

• hiperycyna (inaczej hyperycyna: czerwony barwnik antyoksydacyjny należący do flawonoidów o działaniu stymulującym ośrodkowy układ nerwowy i będącym inhibitorem MAO, tak jak wiele leków antydepresyjnych),
• hiperforyna (związek o działaniu podobnym do hiperycyny, m.in. naturalny antybiotyk),
• kwas gamma-aminomasłowy GABA (związek pełniący rolę neuroprzekaźnika w mózgu),
• hiperozyd (substancja moczopędna),
• rutyna i kwercetyna (przeciwutleniacze odpowiadające m.in. za szczelność naczyń krwionośnych),
• garbniki bakteriostatyczne o działaniu przeciwbiegunkowym,
• sole mineralne,
• olejki eteryczne,
• witaminy A i C.

Działanie dziurawca na organizm człowieka zostało szeroko przebadane. Wiele danych dotyczy przeciwdepresyjnej roli substancji zawartych w tej roślinie – głównie hiperycyny i hiperforyny. Roślina zawiera związki hamujące wychwyt zwrotny neuroprzekaźników takich jak serotonina i dopamina w szczelinach synaptycznych. Sprawia, że ich poziom rośnie, co pobudza do działania i poprawia nastrój.

Przeczytaj: Na niebezpiecznego starca można trafić wszędzie. Uważaj na niego, bo jest toksyczny!

Dziurawiec zwyczajny modyfikuje też ekspresję genówodpowiadających za regulację osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, odpowiadającej za modulację reakcji stresowych. Wykazuje również działanie przeciwlękowe i pomaga walczyć z bezsennością.

Ziele dziurawca zwyczajnego stosuje się w stanach chorobowych żołądka i dróg żółciowych. Herbata z dziurawca działa żółciopędnie i jest stosowana w niestrawności, bólach brzucha, biegunce, a także wzdęciach, ponieważ zawarte w niej substancje czynne działają rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego.

Udowodniono, że hiperycyna i hiperforyna hamują reakcje zapalne w organizmie i spowalniają wzrost nowotworów, a działanie to nasila obecność w zielu fenolokwasów. Dzięki temu kuracja dziurawcem pomaga łagodzić stany zapalne błon śluzowych żołądka i jelit, zwłaszcza w ostrym stadium ich rozwoju.

Badania wykazały ponadto, że ziele dziurawca zmniejsza wchłanianie alkoholu z przewodu pokarmowego. Dlatego stosuje się je uzupełniająco w terapii alkoholizmu.

Dziurawiec zwyczajny zawiera związki o właściwościach antybiotycznych, które są skuteczne przeciwko bakteriom Gram-dodatnim, takim jak gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus), paciorkowiec (Streptococcus pyogenes) czy Helicobacter pylori, który zwiększa zagrożenie wrzodami żołądka. Zwalczają także retrowirusy (należy do nich m.in. wirus cytomegalii czy polio), ale nie wykazują działania przeciwgrzybiczego.

Preparaty z dziurawcem stosowane na skórę, np. maści i wyciągi, działają antyseptycznie i ściągająco, wspomagając gojenie drobnych uszkodzeń skóry. Poleca się go do przemywania skóry jako napar lub tonik również przy trądziku i w przypadku wrzodów skóry. To ponadto polecany środek miejscowy na ugryzienia owadów. W tej roli najczęściej stosuje się hydrolat, czyli wodę roślinną uzyskaną metodą destylacji parą wodną, choć do odkażania polecany jest też ekstrakt alkoholowy.

Z racji zawartości substancji fotouczulających dziurawiec zwyczajny jest też stosowany w leczeniu bielactwa. Skóra pozbawiona naturalnego pigmentu jest wtedy pokrywana wyciągiem z dziurawca, a następnie poddawana naświetlaniu.

Dziurawiec zwyczajny można kupić w aptece lub sklepie zielarskim. Jest dostępny w różnych formach o działaniu zależnym od przeznaczenia:

• Tabletki z dziurawca – zawierają wyciąg z dziurawca uzyskany drogą ekstrakcji alkoholem. Przy stanach depresyjnych u dorosłych zaleca się dawkę 300-1200 mg wyciągu na dobę.
• Herbata z dziurawca – ziele w formie gotowej do zaparzania jest polecana przy problemach z zasypianiem, także u dzieci. Ze względu na słabą rozpuszczalność hiperycyny w wodzie picie herbatki z tego ziela nie przynosi podobnych korzyści w leczeniu depresji co przyjmowanie wyciągu.
• Nalewka z dziurawca – stosuje się ją zewnętrznie do nacierania bolących stawów lub wewnętrznie, w dawce 1 łyżeczki na 1/2 szklanki wody dwa razy dziennie. Można ją przygotować, zalewając 100 g ziela 500 g spirytusu, odstawiając na tydzień, a następnie przecedzając przez gazę.
• Olej z dziurawca – zastosowanie tego preparatu obejmuje przede wszystkim pielęgnację skóry wrażliwej. Olejowy macerat z ziela dziurawca i rumianku stosuje się z powodzeniem do przyspieszania gojenia ran po cesarskim cięciu. Wytwarza się go metodą moczenia fragmentów rośliny (pączki, kwiaty, młode liście) w alkoholu oraz oleju bazowym. Najlepiej działa przygotowany z oliwą z oliwek – nosi wtedy nazwę oliwy świętojańskiej.

Wszystkie preparaty z dziurawca oraz samo ziele należy przechowywać poza zasięgiem światła, ponieważ promieniowanie ultrafioletowe powoduje rozpad cennych związków.

Dziurawiec zwyczajny jest rośliną o wszechstronnym i skutecznym działaniu, stosowanym samodzielnie lub jako składnik leczniczym mieszanek ziołowych. Warto jednak wiedzieć, że z jego stosowaniem wiążą się pewne zagrożenia, i podjąć odpowiednie środki ostrożności.

Dziurawiec jest znany ze swojego działania uczulającego na światło, co przypisuje się właściwościom skądinąd korzystnej hiperycyny. Nie powoduje jednak reakcji alergicznej na słońce, ale sprawia, że skóra staje się dużo wrażliwsza na szkodliwe promieniowanie.

Dlatego stosując ziele dziurawca w jakiekolwiek formie należy unikać przedłużonej ekspozycji na promieniowanie słoneczne, a także stosować na co dzień preparaty ochronne z filtrem SPF 50+ na odsłonięte fragmenty skóry.

Związki aktywne dziurawca przyjmowane doustnie wchodzą w interakcje z lekami. Nie zaleca się stosowania go zwłaszcza z fluoksetyną i innymi lekami antydepresyjnymi. Na przykład połączenie dziurawca z lekami przeciw depresji może skutkować nadmierną kumulacją serotoniny w organizmie i wystąpieniem zespołu serotoninowego – jego objawy to przyspieszony oddech, biegunka, nudności, uczucie lęku i niepokoju.

Dziurawca nie wolno łączyć także z takimi substancjami, jak:

• interferon,
• leki chemioterapeutyczne,
• leki przeciwko wirusowi HIV,
• leki przeciwzakrzepowe (antykoagulanty),
• antykoncepcja hormonalna.

Kuracji dziurawcem nie zaleca się ponadto przy ciężkiej depresji, ponieważ nie jest wtedy tak skuteczny, jak leki. Ponieważ jednak w innych sytuacjach zioło to wykazuje silne działania, decydując się na fitoterapię z jego użyciem warto skonsultować to z lekarzem.